Full text of "Shrikrisnajayanti Vratotsava Bhajan"

See other formats

- अकेफ टर का 


ी रि 
:-ण् व्तू) 


र ह" दमन क 
य पपा, शका . त, १. क 2 आ भा 
नि ती झि र्भा १ ६७. ४... टर न र“ पे ५५२” 
तृ ब 11, 
न 


ट्भ ल्य कच ल शग अहण कडे 
> १. १92) .0 व्न्ञ ** %$ 
"४ "४ प 


( खुंबर चि, चारेभरूप चिस्तृत प्रस्तावना, प्रबंथपयोळोचन व 
ननासरणाजाचथि खंगेर 


व 
१, टा 04 किणी. (५... 
भी पयळताडामयण्याड ७ त नट पणी पी रक की 


का हि. 4. याड १3 8768७" वै 


भवोषधाच्छोत्रमनोमिरामातू । 
क॑ उत्तमश्‍डोकसुणानुवादातू 
विनापड्राघ्रातू ॥ १ ॥ 


ी रः 1 कत र क र 
शा आा्माा ५७.१ 
: १. हीण 7 आध्यापक्ाचधक्षठाचा 
११], नत 


बंकाशक, 
व ज्राव गोपाळ उज 
सुलतानपेठ, लग 
५४४४४१४१०७ रट एनल नक 
मुद्रक 
जी रामचंद्र सावंत, 
श्रीरामतत्व-प्रकाश छा ० बेळगांव, 


। त 
क 


क क ८७ ७०० भक हल र य किक कक ळय क १20 एका ळा. 04. १हकणह%2० ० ६ केक ९ के १०-१० ७ 


ढाके १८३५ ) किंमत ९ रुपया. ( सन १९१७ इ 


रजच्यनी ६) 7 
*- ी 


०.२ त 
र: 


यर य क 


र ७ 4 0१ १ ॥ तही १५.७० न) क अण क क चय 2) ती, म हम (त हठ ज् पह " .. 
“0 डा १ "७ र 1 नकी ह शू ि) क्ट या ह जळत ती य षे ट्र ल्प * हव वरह 1 द्धी क र री धं क १, १. शी कय 
ह गय शर श्र ह. > र कि (3 की १!) डन क 
धर शट र शट 0 “क क्त जक २२१३ जह क रश १ 
| र्ल टी न ह ८) "प्यार र 
भली कन या 


१५०” 


विक्र क्जा 0 १0७ ती .. 0 000७९0 रीलक 


मॅल्नगा नज मजुर मयाजा ता नमस्करू । 
ल का ० कत्यजे मात्मान (1711: ॥ 


र्ग ८५, ए| ३ 1 क 


अ शर 
स 
्ध्ध्ट 


मंगळ. 


तारीख 


ता चि . ०७४४, क आप 


कटर 0. रय 4“ यन्य, 


ह.भ. प. शांता नारायण र 


10 षड (लना ..जी..27 जनत ६९४), (४४. 


वयाच्या १८ व्या वर्षी श्री नायी अडाचा पाळा- मदा्थिकार 
ऑमळाल्याननर सतत ८'५ वष परशयावाशनदास-अरापिलाचिय 
काऊण्णजयन्ताचता(त्स , ज्यांनी माठ्या प्रेमात वाक्ठाते 
माझ *.रभपुज्य पेतव्य कॅ लि. स्व. शान्ता नारायण उभय 
कर याच्या संवेसी हे पुस्तक अपण केळ अस. 


5२ ) 77६... 
९८०2. ७९५०० (क 2 राळओळ्वश्यी 


क 
जं 


वज 
जक 
जै 


१ ह 
नप क वा वाळ बहन ळल मचा पज्सप्क चहा करन न्हा व्य नका 


' वा० ती० स्व. शांता नारायण उभयकर हे सरकारी नोकरांत होते. त्यांना सन र 
८८१ इ. त पेनशन मिळालें, तें त्यांनीं ३१ वर्षे एकसारखे घेतलें! त्यांची प्रकृति. सदृढ / | 


होती. पेनशन घेण्यापूर्वीच त्यांची पत्नी, दोन मुलगे व एक सुलगी वारली. पेनशन, घेतल्या- 
पाखुन श्री आवडीमठांत गुरुपरंपरेनुसार श्रीकृष्णडपासनेंतच राहून ते शके १८२४ वामन 

द्वादशी रोजीं पंचत्व पावले. त्यांची निष्कलंक भोळी भक्ति पाहून सवे लोक त्यांना देवा- 

सारखे भरानीत असत. त्यांची स्मशानयात्रा गांवच्या लोकांनी, वाजंत्री लावून भजन करीत षी ', 
मोठ्या समारभानें केली. शांता. नारायण यांनीं वाधेक्यास्तव आपले पुतणे म्ह. माझे प्रिय 
व्य बंधु नारायण शोपाळ यांस शके १८२७ त आपल्या आवडीमठाचा माळा-सुद्रथ- 
र दिला. त्या वेळेपाखुन तिकडील त्रतोत्सव कंकणबद्ध होत्साते हेच चालावितात. यांनी 
आपल्या त्या भीष्मतुल्य पुण्यशोल वृद्ध चलत्याची परम पविल सेवा त्यांच्या वृद्धापकाळा व 


७ ७७ 


अधीोरवब्रायनें पराधीन झालेल्या समयीं, परम श्रडेने केली, हें त्यांस अत्यंत श्रेयस्कर आहे 


ट्क 


:-: आवडीमठांतील माळा-मुद्राधिकारी यांची परंपरा--( १ ) श्रीरमावद्मभ- 
दासाची. शिष्या आवडीबाई; ( २ ) 'ांतय्या डउभयकर; ( ३ ) नारायणाप्पा उभयकर 
(४) शशांतय्या डभयकर; ( ५ ) नारायणप्या उभयकर; ( ६ ) शता नारायण 
चड 


व». 


भयकर; ( ७ ) नारायण गोपाळ उभयकर ( हल्लीचे माळासुद्राधिकारी, 


। 
ळक क लिक 


__ याप्रमाणें. उर्पारे निर्दिष्ट माझे पूवबंज व सातापेता आणि संदहुर यांचे स्मरण व स्तवन 
'करून हा अल्प अर्पणपत्रिका लेख पुरा करितों 


न पढ ( राग--धनाश्री, आदिताळ. ) 


दोवटा'ची दीन विनवणी, रामा तुजला मी करितो । सवंकाळां मन्मर्नि राही, दिव्य राम- 
यास तो ॥ १॥ आनंदु रे आजी, महानंदुरे । आनंदसागरीं वुडोनी, रामी तन्मय झालें रे 
॥ घर० ॥ तजमनधन परप्रह सबेही, तुझ्या पायी अर्पियला । तुझ्या असंग साक्षीरूपी, राहतो 
दा गोपाळा ॥ २॥ प्रारधानुसार आधी, व्याधी थ्रेऊं जाऊं दे । निर्विकार असंग साचेदा 
नदीं मन राहूं दे ॥ ३ ॥ पिता शोपाळानें श्रवणी, € रामकृष्ण बाज पोरेलें। श्रीसहुरुठठपेनें 


(4-3 


चित्तीं, फलटूप तेचि झालें ॥ ४॥ अंतकाळां रूक्मिणि माता, शिवस्मरणें शिवी मीनली । 


बी. 


(स्तिद्धारूढ-द्ये आईने, निदिघ्यास गति दाविली ॥ ५ ॥ धन्य माता धन्य पिता, धन्य 
नारायण भ्राता । धन्य साधु शांता संतां, वंदुनी मोहो धन्य आतां ।॥ ६ ॥ रामकृष्ण हरे 
वासुदेव, छुष्णदासा हाचि छंद । निरुपाधिक झालों मी सदा, चिंतुनि. साक्षी गोवेंद ॥ आनं- 
॥ ७ ॥ श्रीकृष्णा्पणमस्तु ॥ . यत्कछृतं तु मया देव तत्सवे न मया कृतं । 


दु 
त्यया कृते तु फलभुक त्वमेव मचुसूचनन ॥ २ ॥ 


खु. गो. उभयकर. 


3 हंंनमय यी 


229282 >> ४42०0> 55552 चित्रशाळा प्रेस, पुणें..>५>८0' 50:22... 


> 
1. 


चिंतामणिश्वितितमेव दत्ते । सा कामचुक्कामितमेब दोग्यि । 
कटपद्रमः कल्पितमेव सूते । श्रीदत्तसेवा सकल प्रसूते ॥१॥. 


> व 
णि प्प्प्प्प्क्न्म्म्म्म्म्म््फ् प्या टी 
ऱ्य ऱम्ञ-य 
द टू ऱ्य टर 


4 
क र चि ह रक , का) । 
| 1 | | अ, 
4 
॥। 0 
1 | | 
र, (82 
र| 


क आडवी 
शा टरकयापकणाण 
मक 


कव्या र 


> 


0 क तकी तात ७... आ १. कळ आक -“. आक 


क.. र्क होळ 
>-प"प२ा८प0 02? 0 कका 
>>>: न्या 


॥। र % व क 
| ; ॥ 
॥ । 
| ; | 
१ ी 
या. | 
मीर 9 1 
ी 11. 
| | 


यास णा. 
मरज नडा डया अ 


पक्क >>. > 
म्म्््फ्प्प्प्प्मम्म्प्म्प्पिम्मिकाापमानस्पपिम्ट्याक-- “>. 
प्पप्न्क्म्म्ञा 
क 


न .---->>_- 


>> 


३४ ध्रीगुरूदत्तातेयाय नमः | 


“र -ाााणणणणणणणापणणाण येणी नर ५ >> 
निकल पा "पण >> “५-५”: 
मपपपपमपपपनाममम्म्प्प्स त. त्य ल न नणप्प्पाप्पा ्म्मप्म्प्क्प्धाण्निम्प्पप्प्प्पज 


चे देत्त दत्त म्हणे वाचे । काळ पाय वंदी त्याचे ॥ १॥ दत्तचरणीं ठेवी 
चत्ती | होय वत्तीची निवृत्ती ॥ २॥ दत्तरूप पाहे डोळां । वंद्य होय कळी- 
काळा ॥ ३॥ एका जनार्दनी दत्त । हृदयीं वसे सदोदित ॥ ४ ॥ 


7 पडच्डूक 
ड् 


अनसूया । सुंनिवंयो तेजोराशी ॥ १ ॥ तुझें निजतेज प्रकाशे अवनीं । >. अनी 


राघवदासकृत श्रीदत्तात्रेय-स्ताति 
।>७%७७७>८६६४६६६६८ 


( ओव्या ) जयजयां : श्रीदत्तांचेया । अत्रिऊखुता मुरुराया । तुझी माता 


दहंनीं पवनी । सूर्ये चंद्र तारा व्यापुनी । चिह्गनीं लखलखित ॥२॥ तू 
अजन्मा अयोनी जन्मलो । काया' माया नातळसी । छाया नाहीं तुझ्या रूयासी । 


विदेहत्वे. वतेसी अवश्वेता ॥ ३॥ तुझें जो करी सदा भजन ।) तो लाहे तुज | 


निज सदन । महापातके होती दहन । केल्या स्मरण पे. तुझें ॥ ४ ॥ तुझ्या 
दर्शना*ची जो घरी आस । तया भेटसी नाना वेषे । तुवां रमावलभदासास । 
कोल्हापरीं प्रत्यक्ष दिधली भेटी ॥ ५ ॥ अखंड एकांतवासी । निजबोध सांगता 
लक्ष्मीची । तेव्हा रमावलभदासासी । सवे वैसाविसी स्वानंदें ॥ ६॥ नमस्का- 
रिता 'चरणासी । मस्तकीं हस्तक ठेविसी । कृपादष्टी न्याहाळिसी । निजसुख 
देसी दासांतें 1 ७॥ तुझ्या निजप्रसादाकारणें । दास उभे कर जोडून | तूं देखी 
स्वानेदेकरून । तें सुख संपूणे अनुपम्य ॥ ८॥ ज्या. ज्या काळीं जें जें बोलणें । | 
ते तै बोलिलासे अबोलपरणे । देहीं बसोनि विदेही खूण । दाविली संपूर्ण स्व- 
भक्तांसी ॥ ९ ॥ ऐसा सहवास बडुकाळ । एकान्तीं घडला. सोज्ज्वळ । तो प्रगट | 
संप्रदायंमेळें। ते सुखसोदळे काय वानूं ॥१०॥ तेसेंचि कृष्णाजी गोसावी यास । 
दृदीन दिधले सावकाश । तुवा नाम ठोंवेलें भगवद्वीतेस । ' चमत्कारी ? टीका 
म्हणोनी ॥ ११॥ पुस्तक आपुले हातींचें । तुवां दिघलें जी साचें । पूजन करावें 
याचें । म्हणोनि वाचे बोलिलासि ॥ १२ ॥ कोणे एक दिवशीं । तेळ न. मिळे 
कृष्णाजी गोसावी यासी । तुवां होऊनि संन्यासी | न कळतां. त्यासी दिघळें . 
घरीं ॥ १३ ॥ तुवा दर्शन दिधले दालोपंतासी । आणि दत्ताबा नाइकासी ।जना- : 
दैनपंत एुकोपंतासी । अनेक भक्तांसी युगानुसुगीं ॥ १४॥ हे एकेक माहिमान : 
सांगू किती । तूं पूर्ण कृपा करिसी ज्याप्रती । त्यांच्या अष्ट महासिद्धी दासी । 
होती । पार्या लागती चारी मोक्ष ॥ १५॥ तुझें निजरूप सबराभरित । गुरुळप ।: 
झालें जी भास | आतां तुझा अवतारदर्शनाचा हेत । आहे बहुत दास राघवा ॥१६॥ 
इति श्रीरांघवगोसावीळत श्री दत्तात्रयस्तुतिः संपूर्णा ॥ ६॥ भ् 


४ 


| नंदनंदून मुरळोबाळा । याच्या मुरळीचा वेध लागला ॥ 
भं प्रपंच धघेदा नाठवे कांही । मुरळींचा नाद भरला हृदयी ॥ 


यन कज शवणी ० ४) 


ह कक लक ७. रका, “टी । 00, ४. कक “0 
ही टच बळी "७-४ 00 टाळ. ., |, ५ यस 
व 


् 
हु 


प 


क 
कः 
क 


> 


1) 


111010 बा हह 2... पणय 


प्या 


का क कळ क्क चाव्या वटीनटक्सप्कन्लळक्ल् ््रव्स्स्रा> 
समाधि उन्मनी तुच्छ वाटतो । मुरलीनाद ऐकतां मना विश्वांति ॥ 
एकाजनादेनीं मुरलींचा नाद । ऐकतां होती त्या सद्वद ॥ 


*्ऱ ॥णितभचि करस माशायया नली । अंतराळी ठेलो ' कृष्णमाया । ॥. 


$"णमाय वाण अ 


2 कक "1... ा- 


"णी, पणय पप टीटी ण... हाट ह. क नक 3 दी 
- र टा ९००. विडा 
*७७----0॥"*--/ "८-४ - प्प्प्् -मय्प्प्पाप्प्प्प्प्प्ा्फ्फ्पणणप्पाम््प्प्य् 


वसुदेवानें श्रीकृष्णास नंदाच्या घरा ठेवून तेथें जन्मलेल्या महामायेस मथुरेत आणिलं., इत | 
मुलांप्रमाणे तिलाही आपटून मारावें म्हणून कंसाने उचल्लो, तों ती निसटून विद्युठ़तेप्रमाणें आका! 
शांत चमकून “ तुझा वेरी गोकुळांत नांदत आहे ' असें म्हणाली व गुप्त झाली. 


कृष्ण-रक्षा ( दृष्ट ) 
सवा रक्षा हा श्रापात | त्यासा रक्षा गापा कारता ॥ 


ब्र शॉ छा 9, ५ क १, रच अ ७ » अँ & ७ "१२ ति. ;%,. 0४. (री कीत म कॉ क. १ न 
प्त क कि बिला आ याक र नी * ् “ क रि ी 
शी रभ डी शी) र गी, 6 । ठो, ह्री ल््ि शो! क ही. नै टा भि, 1. ] रीप, ह , 0”. शू ठ्म ती” ी. 
का 

टू ह ०. क. | 


क्रश 
कलह 


2121264202 00120000:03272 0200002 6450120000 0026३07100 

श्रीकुण्णानें पूतनेचें प्राणहरण केल्यानंतर प्रतनेचें अक्राळविक्राळ स्वरूप पाहून करुण्ण भ्याला 
असेल अशी शक्रा यशोदेस आलं, तेव्हां र्तर गोळणारना त्याची विधिपुरःसर दट काढली. हें या 
चित्रांत दाखावेलें आहे. 


वब्याचेजे लक्ष्य तो दिसे अलक्ष्य । तो असे प्रत्यक्ष नंदाघर्री ॥ 
वाळरूप गोजिरे वाळे वाको साजिरे । पाहतां दष्टांचे पुरे कोड सवे ॥ 


आल आह ७७८000 वाडमय हिमानी 
क्य << 
ळी छठ डर डो टे (5 
ळल 00९५५५५००९ “0010000000 भ्र 


५. ) 


(9) 


| 
| 
| 
| 


९२ ७-ण- 


यशोदा, छृष्ण व राधा. 


0) 5&£ (2 
राधेसी म्हणत यशोदा सुंदरी । यासी क्षणभरी नई आता. ॥ 
आपुले मंदिरा * घेऊन' जाय यासी । ऐकूनि मानसीं संतोषली ॥ 


"70४९0 


मलाला, 


क्षेपादिक श्रमळे न कळे ज्याचा पार । वदास निव्चांर न कळचि ॥ 
हें बाळरूप यक्षोदे वासंगा । पाहता दाोप भंगा जातो र्या ॥ ६ 


९६९६६६ :९६६८६६०६१६९६९६८६ “9909399: 


क्ल 


टि 


भड यकादा गो-दारन | 
१८६८६८५०८६ ६८६८८८८८, ८६८८६६८ ::'..,»9007999/-029990907न 


वे 


योगमुद्रा साधन योगो साधिताति । त्यांसी नाहे प्राभि हाच रूप॥ 
जयाचेनि होय तुझि पं सवासी । ता मागे यक्षादेसी घनुद्रच ॥ 


१७. 


एका जनादेनी न कळ वेभव | दावातस माव भाळ्या जन ॥ 


अक्षर अविनाश माया विरे ज्यांत | त॑ रूप साक्षात गोपाळाचें ॥ 
विश्वमुखें भोक्ता पाहतां सिद्धान्त । ते रूप साक्षात गोपाळाचें ॥ 


- डर <“< << <<< <<>६>>>>>>>>>>>>: 


>>>: 


जर्जर 


ण. र. 


क 


आ. 


* कळ. 


र्ट 


०८५५०००७0१ 0 0 टकटक" णिरशी त श॑ * 


श्रीकृष्ण मृत्तिका-भक्षण 


£्ट्ड्र्&<&<-&<*<<>->:>->>>५>५>ओ५->>>५>> 
मृत्तिका भक्षिताहे, यशोदा मुख पाहे । विश्वरूप दाविताहे, तो हा कृष्ण 
आपुल्या अंगीं केसा, दावीविश्वाभास । रमोवलभंदास तो हा कृष्ण ॥ 


व 


ह. 


प्प्क 
"३४ 


हीट 


<<" &र्सणकेनेकेळेे 


र्न 


टम 


डड 


डाव द पाई 


नंदाच्या नंदना, मनाच्या माहना । तुजवांचुनी ताप जाइना | 
तूंये रे कान्हा | भेट देइ र मधुसूदना ॥ तूं० ।। 


2 पै) शर... --72, देहे बचे श्र ळे बरच श्री... 2. _ अ. » ह श्री. >) श्‌. 
तटी डड कचे ऱ्क २९७० ळ् >> ४:>> मारण 78 कट > कर्ता ४0”. व 
शर (३३ कडे, औ . 
- रि ४ यि बौ» 
क ् | | प 
/ | प) न 
डर कि र्‍ ह... 
ह धि 
4. २५१: 
शा री रा 
४ भी 
गळ 2 
(४ : 5८ 
रि; | रक 
1 | ७ हजन 2 
शट शिया 
9८ ४.४ 
शक | हक 
हा १ १11- 
( । एकः 
शा |] , | नी र. डू 
र & 9 | कु 
शके 1 शु 
दध | क; 
कॅ; | शा 
श््ढ . खे. 
शर शक 
हज र 0 
ह हां *| व हा 
न ९ * | (१115: 
न झु 
ही | शं 
तक दोर 
भी; ५५: 
रश ड 
र शी 
ह तकी 
क £ <कै.) 
गि "क ढं 
शर हि त. ौ 
* 1 क 
कि; ! गुर 
(ल 9, क 
र्ट शी 
0 श्र वि 
ही: शिर 
र १; ; 2५: 
श- 
र र वी शद 
टु 
० 7 कि; 
शं ; उ भः ः 
ह रा'वा-माध्वव शट 
॥..५.;९2-७,,%- ५: -20- च 2:%, ४४: %.,%-५ ८2:.,७ ५.८2 ७, ७४... 
२७०>-७ खन १२२९७३4 (02९ केन 621 "२२०९०३ लटक 


ससारयातना, आत! मा सासंना । शोक अनेक दुःखमाचना | तुं० ॥। 
जावाच्या जावना, सुखाच्या निघाना । श्रीरामवलभी दास मायेना ॥ 
तूय र कान्हा । भेट देई रे मघुसदना ॥ ६॥ ! --(पृष्ठ. ६9) 


सुदेवदेवकीबेधमोचन, 
राज्या स्थापयला उदग्रसन तव्हा) दवका वसुंदवा साडावलं ॥ 


क वच चा क 0000000000) 111 


न 20 एत करत टका 00 0 १ टया "णकर पिणार ततर. १ फक... “मीर टका क ० 


र 


८994 


दला 
"> 
न्स 
ल्न 
नली “भे 
वीर ब 
घळ. ० ७४ 
ण्य क्ल) 
५.) 
प. पटक 
3 विकन 
"2५६४ 
धळ विश 
क्क टा 
(य्य 
९ 
प्ल्य्द 
2. चाळा 
8 ज्र 
नश 


न 


शी 
जॅ 
.1$ रि 
] 

1: 14 अ 


ह कय 
१५ ४१ 
्न्त्श 

2१० १. 
रि रज 


॥ 


इ, 
कप रड 
वि 


ह की य 
ह: त्व ह 


प 


च कि द्य 


न्हे 
र्य 
' 


हव 


ल. 0७. 
पं ) > 

४ ४४) 7-1 
धन क; ३. हि 


चाकर कका कीक ककत ता काक 
ह 


श्रीकुष्णानें मुश्रिक-चाणूरादि दुष्टांचा नाश करून दुरात्म्या कंसमामासहो ठार मारिले. नंतर बंदी 
शाळेंत जाऊन आपल्या मातापेत्यांच्या पायांतील बेड्या तोडविल्या. त्या वेळीं आनंदानें गहिवरून 
जाऊन देवकीनें कुप्णाला आलिंगून त्याचें चुंबन घेतलें व वसुदेवानें बळिरामास प्रेमानें पोटाशं.' 
धरिले, असें या चित्रांत दशेविलें आहे 


3“तत्सत्‌ । 


्ट वया श्रीसदुरु प्रसन्न.  . . 

र . __ (९ , ९ | 

द क. ३-३ का इत. र| ष्‌ 

र '' श्रारमावभदासचारत्. 

ट्र “* श 

- “ मनुष्याणां सहस्त्रषु काश्चिद्यतति सिद्धये । 

टर यततामचि सिद्धानां कश्चिन्मां वेश्ति तत्वतः ॥१॥ ” (भ. गी. अ. ७३)- 

| हजारो-लाखो मनुष्यांमध्ये एखादाच ज्ञानाप्ेद्ीकारितां भयत्न करितो; व अशा 


प्रयत्न करणाऱ्या हजारो-लाखो आत्मज्ञानसद्ध पुरूषांमध्येही ' एकादाच मला ' यथा- 
'थत्वानें ' जाणतो, असें भगवान्‌ गीतेत सांगतात. “' आस्थेच्या महापुरी । रिंग- 
ताति कोडिवरी । परी प्राप्तीच्या पे:तीरी । विपाइळा नि्गे॥ ” असें 
श्रीज्ञानेश्वरमहाराज वराल येकाच्या टोकेंत ह्मणतात. अशा अत्यंत विरळा पुरुषां- 
पैकींच श्ररमावळुभदास हे एक होत, ः १. 
वैराग्य हें परम भाग्य आहे. तें भगवंताच्या षडूरणेश्रयोपैकी प्रथम ऐश्वर्य आहे. 
भगवंत ज्याचेवर प्रसन्न होतो, त्यालाच हँ त्याजकडून मि तें. ह्या ऐश्रर्यानें प्रथम त्याचे 
हृदयमंदिर शोभायमान करून मग ही त्रिभुवनपतीची स्वारी आपल्या समम्न ऐश्रयी- 
सहित त्या मेदिरांत वास करणेस येते; एऱहवी नाही. रि | 
इतर ( नाशवंत ) ऐश्वर्य देण्याला त्या कमलावराला अनंत हस्त आहेत, त्या- 
अमार्णे वरील ऐश्वर्य भक्ताला अर्पण करण्यास त्याला अनंत मोर्ग आहेत. कोणत्या 
_ म्रागने, कोणा भक्ताला, कसें व केंव्हा हे ऐश्वर्य तो देईल, 'याची कल्पना कोणालाही 
करवणार' नाहीं. त्याची लीला अगम्य आहे. संतांची चरिजे पाहिलीं असतां याची 


सत्यता दिसून येते. | | हि | 

___ हें भगवदेश्र्य भोगणारी नररत्नें ज्या देशांत जन्मास आली, तो देश धन्य होय. 
ज्या कुळांत जन्मास आलीं, तें कूळ धन्य होय व ज्या भायबांपांच्या उदरी ती 
जन्मली, ते मायबापही धन्य होत. अंबाजीपंत ( ऊर्फ यमाजीपंत ) राळेरासकर 
हे अशा धन्य पुरुषांपेकोच एक होत. औरंगाबादेपलीकंडे देंबागेरी ( दोलताबाद ) 
नामक इतिहासप्रसिद्ध किंद्रा आहे. तेथें शालिवाहन शकाच्या १६ व्या शतकांत 
एका म्लॅच्छ राजाची राजधानी होती. त्या राजाचा अबरखान नांवाचा प्रधान असूंन 
अंबाजीपंत ह्मणजे आमच्या 'चरित्रनायकाचे वडील, हे त्याचे कारभारी होते. ह्यांना 
'पोटी पुत्रसतान नव्ह्ते, त्यासाठी ह्यांनी कुळदेवतेची एकनिष्टपणें आराधना केली. कुल- 


डर 


पदांची साध्वी खरी हें जगदुद्धारक पुन्नरत्न प्रसवली. दोध तपार्चें अमृतमय फळ प्राप्त 
झाल्यामुळें अंबाजीपंतांना अत्यंत आनदं होऊन त्यांनी हत्तीवरून साखर वांटली 
मुलाचे नांव तुकोपेत असें ठेविलें. मुलार्चे तेजःपुज़ रूप व चपलता पाहून सवात 
मोठें कौतुक झालें. सातवे वर्षी त्रतबंध होऊन बारावे वर्षी लम्नसमारभ झाला. 
या संदर व श्रीमंताच्या घरची मिळाली. हत्तीवरून वरात निघाली, याप्रमाणे सवत्र 
आनेंदीओनंद झाला« 
वयाच्या १८ व्या वर्षी तकोजीपंतांला बडिलांचा कारभार मिळाला, तो त्यांनी 
अंगच्या हुशारानें उत्तम रीतीनें चालाविला; पण इतक्यांत तुकोजीपंताचे संसारदोष- 
जनक मलीन कम मार्गे पडलें व भगवत्तसादप्रापक शुद्ध कम फलोन्मख झाल. आणि 
त्यामळेंच ' असें ह्मणण्यास हरकत नाहीं, तिकडील राजावर परचक्र आलें 
__._ किल्ल्यास शत्रनें वेढा दिला. त्यांचें सेन्य बारा हजार घोडेस्वार व तेरा हजार 
पायदळ मिळन एकंदर २५ हजार होतें. राजा तें पाहन अगदीं घाबरून गेला, त्याने 
 अबर्खान प्रधानास बोलावन आणन मसलत चालविली. अंबरखान हा शूर व चतूर 


होता, मराव किंवा माराव यांशिवाय [तसरा उपाय त्यास सुचना, परसेन्याशी टकर | 


देण्यास राजाचे सैन्य ७०० घोडेस्वार व १५०० पायदळ मिळून अवघे बावासरशा 
होतें. बेदांन्ताच्या व युद्धाच्या गोष्टी बोलणे सापे असते, पण प्रसगास टिकणारे विरळा 
सांपडताव. अंबरखान प्रधानाने राजाचा निरोप घेऊन आपल्या सेन्यास बोलावल व 
ज्या वेळी सैन्य येऊन उभें राहिले, त्या वेळीं प्रधानाने निष्ठुरपणें व निर्वोर्णांच्या शब्दानं 
सांगितले, क! 
“ ज्यांसे संसाराचे आशा! असे । तेणें परतावें गृह्मास ॥ स्वार्माकार्यालागून । 
जया असेल जीव अर्पण ॥ संसारममत! सांडोन । याव तेणें युद्धासी ॥ ६० 


हे ऐकतांच ३०० घोडेस्वार व ५०० पायदळ माग परतले; व स्वार्माकार्या- 
कारेतां जिवावर उदार झालेले चारशे घोडेस्वार व एक हजार पायदळ मारूं किंवा 
मरूं या निर्धाराने शत्रसैन्यावर तुटून पडळ. त्यांत आमचे चरित्रनायक तुकोपंतंही 
होते. जिवावर उदार झालेला एक शूर शिपाई हा भाडोत्री शभर शिपायांपेक्षांही 


प्रसन्न होऊन यांना स्वप्नांत दृष्टांत दिला त्याप्रमागे जगदंबेच्या कपेने अंबा-. 


वि... 
११ 
भै 


अधिक असतो* अशा त्या चारशे घोडेस्वारांनीं शत्रच्या बारा हजार घोडेस्वारांची फळी _॥ 


फोडून त्यांची दाणादाण करून सोडली. त्याचप्रमाणे एक हजार पायदळाने लहानमाठ्या 
टोळ्या करून शत्नच्या १३ हजार पायदळावर अशा युक्तीने व निकरान हल्ला चढ- 
चिला कीं, त्यांना दे माय धरणी ठाय होऊन गेलें, 
“ धीर ते वीरमोक्ष पावती । अधीर दांतीं तृण धरिती । कोणी अश्व 
सांडूनि पळती । काणी मागती जीवदान ॥ कोणी शास्त्राख त्यजिती । 
दीनत्वे पायां लागती । कोणी घायाळ कुंथिती । प्राण सोडिती भय. 


३ 


कोणी ॥ देखतां शखांचा लखलखाट । आणि अखांचा सणपणाट। 

यंत्रांचा घडघडाट । भये पोटे फुगला कोणा | वि 

याप्रमाणे शत्रुसेन्याचा पराभव झाल्यावर, अंबरखानाचें पूर्वीचे परतून 
शदाड शिपाई, जे दुरून लपून लढाई पहात होते, तेही धांवत आल 
| ६: लेव मार्गीलळ तीन शत स्वार । पंचशत पायनर । तेही येऊनि सत्वर । 

बणगबाजार नागविळा ॥ 

ह्या ल्टींत शत्रचें हत्ती घोडे व पुष्कळ चांगलीं चांगलीं हत्यारे त्याना मिळाली . 
कित्येकांस हिरे माणिक मोत्याचे ब सोन्याचांदीचे दागिने सांपडले. पण काय चमत्कार 

ण जाणे, आमच्या तुकोपंतास:-- 

८ एकादशस्कंध एकतीस अध्याय । एका जनादंनीं टीका अन्वये । 

जे मुमक्षूंचे मोक्षवन स्वर्ये । सांपडले पाहे भागवत ॥ ” 

हें पाहून तुकापंतांस फारच विस्मय वाटला. त्यांनीं त्यास शिरसा वदन करून 
घोड्याच्या पाठीबर बांधिले व प्रधानाबरोबर ते गांवांत यावयास निघाले, ह्या ब्रिजयी 
सैन्याचा राजाने ब नागरिकांनी मोठा सन्मान केला. वाजत गाजत गांबांत साखर 
वांटली, गोरगरिबांस खैरात केळी व राजाने सेैनिकांस योग्य बक्षिसे देऊन घरीं 
जाण्यास परवानगी दिळी. विजयश्रीर्ने शोभणारे आमचे तुकोपतही आपल्या धरा 
आले. त्यांचे अंतःकरण भगवत्य लादाने अथवा प्रसादाच्या उत्कट वासनेने 
भरून गेल्यामळे त्यांच्या मखावर अवण॑नीय सात्बिक तेज झळकं लागलें. घरी 
आल्याबरोबर त्यांनीं मातापित्यांस प्रथम वंदन केलें; व घोड्यावराील एकनाथी भागव- 
ताची पोथी सोडून देवगृहांत देवासमोर ठेवून सद्रदित मनाने साष्टांग नमस्कार घातला 
व ते बाहेर आले. त्यांना पाहन घरच्या माणसांस व आइष्टांस अतिशय आनंद 
झाला. लढाईच्या वेषांत असलेल शिपाई घरी जात असतां अमक्यास अमूक मिळाले 
तमक्‍्यास तमक मिळालें, हाच गांबांत जिकडे तिकडे पुकारा चालला होत,, त्यास 
अनुसरून अंबाजपंतांनीहे आपल्या पुत्ररायास तुळा काय सांपडल, असा मोठ्या 
उत्सुकतेने प्रश्न केला न 

“ तंव दास झणती भागवत । आहां सांपडलें जी निश्चित । भाग्य 

आमुर्चे परमाद्धत । श्रीभगवंते कृपा केली ॥ ” 

असें सांगून तें भागवत पुस्तक सोडून पित्यासमोर ठेविलें. परंतु त्यानें पित्यास 
संतोष वाटला नाहीं, त्याचा उत्साहभंग व निराशा झाली. त्या वेळीं तेथे जमलेले 
इतर प्रापंचिक लोकही तुकोपंताची थट्टा करूं लागळे ' कोणास हत्ती, घोडे, सोनें, रप 
ब रत्नेंही मिळाली; आणि यांना नसती एक पोथी सांपडली. हें एक यांचे नशीबच, ? 
असें ते लोक ह्मणं लागळे. पण काहीं सजन होते; ते उघडपणे ह्मणाले:--- 


९ | 
मचा, 
क , 
1 1४ शं हृ 
10) 


4 


| र पकट प्राप्त झाल्या निजमोक्षधन । जो न मानी. सुखसमाधान । .तो. भाग्यहीन 
. जाणावा ॥ अनायासे परीस सांपडला 1 तो पाषाण ह्मणोनि झुगारिला । तैशी दशा 
यमाजीपंताला । नाहीं जिव्हाळाः परमार्थी. ॥ अथवा कामधेनु प्राप्त झाला । त पशा 
हझ्णोने दुरी मोकली । आदरें सेवी विषयवद्ली । तो भवजळीं बुडाला ॥ जया नावडे 
श्रीभागवत.। तोंचि-जाणावा 'अभक्त 1. जया आवडे श्रोभागवत । तो परमभक्त 
श्रीह्रीचा. ॥.जञया देशीं वसे भागवत । धन्य धन्य तो देश परम मुक्त । हे व्यासो- 
नारायणाक्त.। श्राशुक सांगत परीक्षितीसी ॥ परीक्षितीनें भागवतश्रवण । संप्तदिन 
करितां जाण.। तात्काळ हरिलें जन्ममरण । माक्षनिधान पावला ॥ युगानुयुगी अनंत 
भक्त । श्रवण करितां भागवत । लाधले गरुमजन-पंथ । जीवन्मुक्त पें झाले ॥ आतां 
पुढें ज्ञे ज्ञ श्रवण कंरिती । ते ते जीवन्मुक्त होती । येथ संशय नाहीं निश्चिती । 
माहमा त्रेजगती अनिवार ॥ भागवत असे जया मोंदिरीं । तथ भगवंत वस्ती करा । 
निजभेक्ताचा सहाकारी । विध्ते निवारी अति दघट ॥ जरी न घडे श्रवण .पठण । तरी 
' भावे कोजे पजन । कपा करील नारायण । एसे सजन वदती प ॥ 


याप्रमाणें भागवताचें माहात्म्य सजन मुखांतून श्रवण करून तुकोपंतानें त्या 
ग्रंथाचे नित्यपठण मोठ्या श्रद्धेने चालांवेलें. लुकोपंताबरोबर त्याचा बाळमित्र छृष्णाजां- 
पंत त्यासही त्या प्रासादिक ग्रंथाचं श्रवण 'वडलें. असा क्रम चालला असतां तुकोपंताचं 
लक्ष्य प्रप्पातून हळहळ कर्मा हांऊ लागल, भागवत वाचण्यास बसल का, श्रहर दोन 
भरहूर एकसारखे वाचतच बसावयाचे. '* एक ते आपण अंगे होय ।॥ या एक- 
.नाथांच्या वचनाप्रमाणे ते तद्रूप व्हावयाचे, त्यांना जवणाखाण्यारचें देखील भान रहा- 
वयाचे नाही, असें हाऊं लागले. अश्या स्थितींत नोकरीवर जाणें ब तिकडील सरकारी 
काम करणं याचे स्मरण काठन असणार 2 हो स्थाति अथात्‌ घरच्या माणसांस आव- 
_ डला नाहां. आइबाप व इतर सुहजञन, त्यांना असे करूं नये, तसें करू नये, प्रपच 
साधून परमाथ करावा, नोकरीचाकरीवर जात येत असावें व रिकाम्या वेळी देवाचें 
नांव ध्यावे, किंवा * कामांत कामा भज्ञ रामनामा ? असं करावें, यांतच जन्माचं सार्थक 
आहे, वेगेर वंगेरे उपदेश करूं लागले. पण भगवंताने ज्याला आपलें पहिलं ऐश्वर्य 
( वेराग्य भाग्य ) दिले, त्याला हा उपदेश कसा रुचणार ?2 दीपकलिका ल्हान असते 
ती वाऱ्याच्या झुळकीने विझन ज्ञाते, परंतु पटललं कालीत असतें, त्यास वारा लागावा 
. तितके त॑ आधेकच पेट घेतें, त्याप्रमाणें तुकोपताचा वैराग्याग्नि घरच्याच्या प्रतिरोधाने 
रूद्ध न होतां अधिकच धडाडला. 


“ अऱ्हादनें पिता त्यजे, भरतने अपनी माय । बिभीषणनें भाई त्यजे, 
श्रीरामके. कार्य ॥ ” अथवा “. भगवंती जेणें घडे अंतराय । हो कां 
बापमाय त्यजीवे ते ॥ ” | 


ध्द 


ह्या संतवचनांश्रमाणे तुकोपंतांस अंतरांतील गोडींची झुळुक लागून ॥ 
लागल्यामुळें 'ते संसारांत दिवसोंदिवस विशेष उदासोन होत चालले 
दिवशों सहुरुशांधास्तव घराबाहर पडले. तांथयात्रा करांत करांत संतांर 
पंढरपूर तेथे यऊन त्यांनीं संतपदरजांत लोळण घतली. व संतमुखाने भगवत्का 
 झाल्यामुळ भगवत्प्रमा उत्कट वाढला, व साक्षात्कारासाठा सहुरु-दशनाची 
विशष उप्तन्न झालो. ह्रिप्रसादाने संतसंगाची आवड, संतकृपेन गुरुपदाची जाड 
व गुरुकपेनें हरिपदाची ( आत्मस्वरूपाची ) प्राप्ति व त्यानंतर ह्रीची-परमभात्म्याची 
परमा भक्ति, अशी ही परंपरा आहे. तुकोपंतांला हा लाभ कमशः झाला. 


' कन्येपूर्वी तिच्या पतीतें ' त्रह्मदव निमोण करीत असतो, असें ह्मणतात, त्या- 
प्रमाणे शिष्यापूर्वो गुरू्चो योजना परमेश्वराने करून ठेवलेली अस्ते. नियत गुरुव 
आनयत गुरू असे दोन प्रकारचे गुर्‌ असतात. अनियत गुरु पुष्कळ होतात; 
त्यांपासून मुमुक्षूंची देवी संपात्त पक्दशेला येण्यास मदत होते. नियत गुरूपासून 'तत्त्व- : 
मासे * वाक्याचा उपदेश होऊन पर्णत्व येते. आमच्या तुकोपतांचो भूमिका संतसमा- 
गमानें अगदीं तयार झालेली होती. त्यांना गोदातटाकावर परम वेराग्यशोल लक्ष्माथर- 
दाल नांवाचे ( पूर्वीचे नांव अमरनाथ ) गुरु भेटले व त्यांनी तुकोपंतांचा अधिकार 
पाहून त्यांजवर अनुग्रह केला. त्यानंतर तुकोपंत हृ श्रीरमावलुभदास या नांवाने 
प्रसिद्रीस आले. त्यांनीं आपल्या नांबाच्या अर्थासेंबंधानें एका पदांत असं हटले आहेः--- 


“श्री नामें शोभा येत । ' रमा ' नामें भाक्ते देत । ' वदभ ' नामे मुक्ति घेत | 
' दास * नामें प्रेम लेत ॥५॥ ' श्रीरमावद्वभदास घ्या घ्या या नामे अर्थास ॥धु०॥ 


श्रीरमावलृभदासांनो श्रीशंकराचार्यकृत ब्रूहद्ाक्यवृस्ति नांवाच्या लहानशा 
ग्रेथावर विस्तृत टीका केली आहे. त्यांत त्यांनो आपली गुरुपरंपरा खाली लिहिल्या. 
प्रमाणे दिली आहे. 


“ प्रगट पें गुरुपरंपरा । कळल्यावाण साच नरा । माक्ती नाहीं भ्रमा- 
च्या घरा । जाणें होय साचार ॥२१॥ साचार गुरु नारायण । श्रीभगवान 
हें नामउब्चारण । सववज्ञ करिती आपण । स्वर्ये भगवान होउनी ॥ २२॥ 
होऊनी श्रीभगवान । गुणी गुण निरसुन । प्रथम अरह्मा समाधान । पावो- 
नि श्रीनारदा सांगे ॥२३॥ सांगे श्रांनारद व्यासासी । व्यास सांगे श्री- 
शुकासी श्रीशुक सांगे परीक्षितिरायासी । तेथूनि संन्यासपद्गाते ॥२४॥ 
पद्धत[| संन्यासाची बरी । श्रीगोडपादाचार्य करी । तो संपूर्ण 
आत्मज्ञान धरी । श्रोगोविंदपादाचाय ॥ २५ ॥ 
श्रीगोविंदपादाचार्यांपासून । श्रीविवत्णाचार्य होऊन । तेण विवरण पूर्ण 


हट, वब 


द 


घऊन । श्रीक्ञांकराचार्य समवेत ॥२६॥ समवेत षडाचार्य । श्रीकांकरबोधं 
उदाय । वादी जिंकानी भट्टाचाय । दिग्विजय पे कला ॥ २७॥ केला 
- : चहू आचार्या सहवास-। चहं दिशा सावकाश । तथाने संन्यासी दरा- 
___ नामास ।. पावते साच पें जहाल ॥ २८॥ जहाले दोघे परम उदास । 
: आचाय जर्गी सावकाश । हस्तामलक श्रांधर वास । सवत्र त्यांचा प 
. अस ॥ २९ ॥. असे श्रीमद्भागवत । श्रीधरमुखं विस्तारित । टाका 
. : :भावाथदोपिका मत । वेदान्तशाख्र धराने ॥ ३० ॥ धरोनि अभेद 
* _ हारेगुरू-भजन । बहुत संत झाले ज्ञानघन । माजीं वितज्ञानाश्रम पावन । 
तच्छिष्य आनंदाश्रम बालेजे ॥३१॥ बोलिजे त्यावरी श्रीलक्ष्मांचर । 
“ता अस्मादिकासे गुरुवर । भिक्षकवत्ती परा मनोहर । ' नेराझ्यल्क्ष्मी 
_ साच 'धरां ॥ ३२ ॥ धरा नराऱ्यलक्ष्मी बरी । जे लक्ष्मीवद्लभ श्रीना- 
रायण हरा । ह्मणॉने रमावळृभ सवबराभरी । मग दासपणे तोचि | 
_ 'दिसे॥ ३२॥ . जी. 5 ल हक 


यानंतर अनुम्रहाचे ठिकाण, काळ ब उपासनेचे नांव त्यांनी पुढं लिहिल्याप्रमाणे 
सांगितलें आहे 


“ जोडला गुरु तोचि जाण । श्रीलक्ष्मो घर नाम सुजाण । तो अवतरला 
निगमराणा । आपणांस आपण अनुम्रहा ॥ ४० ॥ अनुग्रहास गौतमी- 
तट । दुसरी प्रवरा नदो चोखट । दोहों संगमो प्रगट । सद्वेशर महा- 
देव ॥ ४१ ॥ महादेव गुप्त तो प्रकटला । गुरुदेवाजीस भेटला । मग 
उपदेश करावा वाटला । अर्धाोदर्यी पर्वकाळीं ॥ ४२ ॥ पर्वकाळी 
श्रीोगोपाळविद्या । उपासना देतांच सुविद्या । प्रगटली, गेली अविद्या । 
स्फूर्ति होऊं लागळी ॥ ४२॥ ” ण वान्वृ. टी. वि. ११) 


_* 


याप्रमाणें सदुरूकडून श्रीगोपाळमहाविद्येचा प्राप्ति होऊन बह्मसाक्षात्कार 
घडला व साडेतीन हात देह तो मो, हा आकुंचित भाव नट होऊन अनंत कोटि ब्रह्मां- 
डाला व्यापून असणारें जे ब्रह्म तें मी, हा भाव तेर्थे दृढ स्थापित झाला. 


“ आपण सव जाहला । श्रीगुरुपदा शरण आला । श्रीगोपाळ-उपासनें 
रिंधाला । जे महावाक्याचें जिव्हार ॥ ” (वा. ग. टि. वी. १०)१४२ ) 


धन्य हात ते पुरुष, को, ज्यांनीं नरजन्माचे सार्थक अशा रीतीनें करून घेतले, असो. 


याप्रमाण सद्दुरूप्सादप्राप्तीने कृतार्थ झाल्यानंतर ते पुन: तीथंयात्रेस निघाले. प्रथम 
$यंबकक्षेत्री जाऊन तिकडून नासिकपचवटीस आले. तेथे त्यांना गोपाळ गोसावी 
भेटले. ते मोठे आधिकारी पुरूष हाते. त्यांनीं रमावऴभदासांस सांगितले:-- . 


| 


ब्रह्म होऊनि अह्मपदें गावी । श्रीकृष्ण अवतारांची ॥ ४५॥- 
अवतारांची अवतारपणें । चरित्रें गावी विश्वतारणे । विश्वर्पं आपणासि 


जें आापणा आपण अनुसरें । ऐस श्रीगोपाळ गोसावी बरे । समाधानी _* 
भेटले ॥ ४७ ॥ ” --( वा, वृ. वि. ११) 007 


गोपाळ गोसावी व रमावह्लमदास यांचें समानशीलत्वामळें अत्यत ग्रेम जळेहे 
ब पुढें पुष्कळ वर्षेपथत त्यांनीं एकमेकांस सोडले नाहीं. याप्रमाणे 'लागली संतसंगाची 
चट । बह्मनिरोपण आवडे चोखट । ' असें झाल्यानंतर त्यांनीं आपला आयु:क्रम 
अशाच रीतीने घालावण्याचा निश्चय केला ब ' म्लेछसवा राकून देऊन नि स्पृह 
हारभक्त होऊन ' ते गादातीरींच राहल, तिकडे त्यांचा बाळामेत्न कष्णाजापंत 
येऊन त्यांना भेटला, व दोघांनीं तेथें सटांक भागवत दशम व एकादडा स्कंधांचं वाचन 
केलें. त्या वेळी ' वाचितां दोघांच दानाोपण । जाऊनि वाढला बावसण 
याप्रमाणं दोघांचे देहभान जाऊन ते हरिरंगी पूर्ण रंगून गेले. हो. दशमस्कंघावर्राल 
प्राकत टीका बहिरिंभट यांची असून एकादशावराळ टीका पकनाथमहाराजांची होतो, 
असं रमावल्ृभदासांनीं आपल्या ' दशकनिधार ' नामक लहानशा ग्रेथांत सांगितलें 
आहे. हे दोन्ही ग्रंथ वाचून झालेल्या आपल्या स्थितीचे वर्णन त्यांनीं त्याच प्रेथांत 
असे केल आहे” 


“ ,., अथोतरं मी झालां तुष्ट । सद्वाब अष्ट दाटले ॥ ७८ ॥ स्वेद 
रामांच उभे राहिले । अर्थान्मीलित नेत्र प्रवाहिळे । बाष्प स्फुंदने वाचे 
मोहिले । आणि लाहिलं केपाते ॥ ७९ ॥ कंपित देहगातरें विकळें । 
मच्छी आली मज मी न कळे । तेव्हां प्रज्ञा दिधली अकळें । चिन्हें 
सकळें तो जाणे ॥ ८०॥ ” इ० 


_ त्यानंतर कांहीं दिवसांनीं रमावल्लभदासांस शोधात शोधीत “ बापूशिष्य एकसरें। 
पूर्ण भक्त भेटो. आला. ॥ ? त्याला यांच्या संगतींत भगवत्साक्षात्कार घडून 
पाकताथ झाला 

वरील कृष्णगोसावी गोदातीराहून दक्षिणेकडे फिरत फिरत विराट देशांत 
( बांईक्षेत्रास ) आला. तेर्थे कांहीं दिवस राहून तो कोंकणांत हारिहरे्वराचे दशन 
घेऊन दालभ्यपुरीं आला. तेथे त्याने पुष्कळ लोकांस श्रीकृष्णभक्तीला लाविळे 
. रमावछृभदासांच्या कृष्णभक्तिपर कवितांनी त्या लोकांना वेडच लागून गेलें व ते 
त्यांच्या दर्शनाविषयीं अत्यंत उत्काठित झाले. त्या लोकांच्या आग्रहावरून रमावळृभ- 
दासांना तिकडे घेऊन जाण्याकारेता छृष्णगोसावी हा घाट चदून देशांत बांहैक्षेत्री 
आला. तेथें रंमावऴभदासही. फिरत फिरत सहजगतीने आळे व त्या वोधांची तेथें 


हँ. १ ह. “कुश, 


पी 


र 7) य शा यी ग रि 
ह... 
वा 


ह्य 


गुप । 
शु, 
री अ क. ७४ 


र्री 
ही. 


॥,* १ 


वट. 


! भेट होऊन परस्परांस आनेद झाला. त्या ठिकाणीं आणखीही कांहीं सद्धक्त रमावछृम- 


दासांना भेटले. त्यांपेको नृसिंह आप्पाजी, गोविंद बांकडा, मल्हारी, राघवदास व 
उंमावल्लभदास यांचीं. नांवं, त्यांनी वाक्‍्यवत्तिग्रंथांत शोवटीं किंचित. आत्मचरित्र लिहिल 
आहे, त्यांत आणिली आहेत. ( राघवदासाची विशेष माहिती पुढें दिली आहे- ) 


बराल संतांपका उमावलृभदास हे पूणे शिवभक्त होते. शकराच्या नांवाशिवाय 
दुसर्‍याच नांव ते घेत नसत व शकराच्या मर्तीशिवाय दुसऱ्या मताला पहात किवा 


नमस्कार. करीत. नसत. “ नामघोष जग तरे । हें निरोपण ज्याचेनि पसरे । तो उमाव- 


छृभदास त्वरे । शिव शिव ह्मणतां शिवरूप ' असे उद्गार रमावळभदासांनीं त्यांचेविषर्य! 
वाक्य़वृत्तिय्रंथांत काढले आहेत. उमावछूभदास हे जसे कड्रे शिवोपासक होते, तसेच 
रमावल्लृभदास हे कटरे कृष्णभक्त होते. ते कोणत्याही प्रतिमेला ' जय गोपाळ ' असें 
ह्मणून वंदन करीत असत. आपल्या उपास्य दैवताला सर्व चराचरी पहाणें हें उपासनेचे 
अंतिम लक्षण अथवा ध्येय होय. रमावळृभदासांनीं उमावळूभदासाच्या देवाल्यांत ते 
पज्ञा करीत असतां सवे संत मेडळीसह येऊन “ जय गोपाळ ' असे ह्मणन "नमस्कार 
केला. त्या वेळीं असा चमत्कार झाला कोौं, तेथे शकराच्या ऐवजीं. श्रीकष्णाची शेख" 
चक्र-गदा-पद्मधारा चतुर्भेज सुंदर मर्ति दिसे लागली. हें पाहन सवे संतमंडळीस व 
उमावल्लृभदासांसंही परमाश्वय वाटलें. त्यांच्या अंत:करणांत दिव्यज्ञानाचा प्रकाश पडला 

त्यांनीं उठून सन्निध उभे असलेल्या वेष्णववीरांस ह्य, रमावछभदासांना साष्टांग नम- 
स्कार घातला 


“८ ३ * जय गोपाळ ह्मणतां पाहे । जाहला स्वयें लाघवी हरि ॥ ६४ ॥ 
तो मोमी तो हरि । मी तूं नाहीं. याउपरी ॥ ”--( वा-वृ-वि-११ ) 


याच प्रसंगाचे उद्गार त्यांनीं त्या वेळच्या शंकराच्या आरतींत गोंविळे आहेत. 
ते असेः- 

“< हृदयमादैरीं पूर्ण कृष्ण भरला । दुसरा वर्णावया ठार्बांच नरला ॥ 
तथापि सेतआज्ञा वाने शिवाला । चिंतन करितां स्वयें कष्णांच तो झाला 
॥ १ ॥ जयदेव जयदेव जय जाश्वनीळा । अथीगीं पार्वती शोभे बेल्हाळा । 
मस्तकां गंगा अतिपुण्यशीळा । त्रह्मादिक वरदा हरहर दयाळा ॥ घ्र० ॥ 

_ *-* * * उसाशकर एंसिया आरति गातां । पर्ण ध्याना मर्ति आली 
तत्त्वतां। सवाचे कुष्ण तो परतोनि पाहतां। रमावलृभदासां विस्मयो चित्ता ” 


हा अद्भुत चमत्कार घडल्यानंतर रमावल्लभदासांची कीर्ति देशभर पसरली व 
त्यांना युष्कळ सद्धक्त लोक भेटण्यास येऊं लागले. कृष्ण गोसावी हा तरं त्यांना कॉक- 
णांत दालभ्यपुरास घेऊन जाण्याकरितां येऊन बसलाच होता हें वर सांगितलें आहे 
त्याप्रमाणं त्याची इच्छा पर्ण करण्याकरितां ते त्याजबरोबर कोंकणांत निघन गेले- 


क विशिशिशिशाशाशिवि वकक; व्सा 


20 न 


र, 


त्यांना पाहून तिकडीळ लोकांना हा आपला भाग्यसूरयच उगवून आला, झसें वाटूं लागे; क | र 
कृष्णभक्तिपर कवितांनी व भजनकीतनानें. पुष्कळ जडमृढ व नास्तिक लोकही मगवे- ।. य ह 


3 


द्भक्तीला लागल. कांहीं उच्च अधिकारी भक्तांसाठी आचार्थकृत बृहद्ठाक्यवाते नासके 
ग्रंथावर प्राकृत टीका करून निरूपण करण्याचा क्रम श्रीक्षेत्र वांई येथे सुरू केला हौवा,: > 

तो पुढें तसाच चाळून सदरहू टॉका कोंकणांत दालभ्यपुरांत संपूण झाल्याबद्दल त्यांबी.. .. र. 

टीकेत लिहिलें आहे. 131 

__: निजभक्त सुखाकारणें । श्रीशंकराचार्ये बोलणें । ते वाक्‍्यवृत्तीची टीका 

करणें । जाहलें प्रेरणे गुरूचे ॥१२४॥ गुरूचे वचन करावे । महावाक्य- 

रहस्य प्रगटावें । जरह्मजान भक्तांसी होआवें । वैराग्यभक्तीसहित ॥१२५॥ 


रज 3 कः | शै 


“,.. संपूर्ण आणावें मन कानीं । दृष्टि वक्त्याचे लावी जो ध्यानीं । श्रवण 
करावया अवधानी । जे ऐकार्बे तें अंगीं होणें ॥ १७३ ॥ होणें ऐकती 
वाचती । निःसंदेह सर्वे चित्तीं | हा दाळभ्यपुरीं उचिती । केला 
गप्रेथ लवणाब्धथितीरीं १७४ ॥ तीरी कृष्णेचे आरंभिला । मग 
दालभ्येश्बरी संपविला । सत्पुरुषांसि समर्पिला । श्रीरमावलुभ- 
दासानं ॥ १७५॥ ”(वा.वृ. वि. १०) 


श्रीरमावठ्ठभदासांच्या हातून याप्रमाणें अनेक अद्भुत चमत्कार घडले भाहेत. 
त्यांतील एक दोन पुढील चरित्रभागांव दिलेही आहेत. पण चमत्कार हे संतांच्या योग्य- 
तेचे खरे दशक नव्हेत आणि कांहीं लोक खरे संत हे चमत्कार करीत नसतात असें 
ह्मणतात, तेंही त्यांचें ह्मणणें खरें नव्हे. चमत्कार योगसिद्रीपासून होतात; पण ह्या 
योगसिद्धी संतांकडे न बोळावतां त्यांच्या सेवेची अपेक्षा करांत येऊन राहतात व संतांच्या 
सहज बोलण्यावरून त्यांचा हेतु परभारेंच पूर्ण करीत असतात. योगसिद्धींचे ज्ञ कोणी दास 
बनतील त्यांना त्यांपासून पदच्युतीची भीति भसते; पग योगासेद्धी या उळट संतांच्या 
दासी होऊन राहतात, त्यामुळें सेतांच्या चरित्राला आविकच शोभा येते. संत सर्व- 
काळ निरपेक्ष असतात. यासंबंधाने एकनाथ महाराज भगवंताचे उद्गार. वर्णन करितात- 


“ सिद्धींची अपेक्षा ज्यांचे चित्तीं । सिद्ी त्यांकडे न थुकिती । निरपेक्षाचे 
पार्यींची माती । सिद्धी वंदिती सर्वदा ॥ ज्यासी प्राप्त माझे निजसुख । 
त्यासे सिंद्धी तुच्छप्राय देख । न देखती जन्ममरणांचें मुखं । माझा पूर्ण 
_ .हरिख कोंदाटे ॥ ज्ञे नेणती माझें निजसुख । ऐसे . जें कां केवळ मूर्ख । 
'“ त्यांसीच सिद्धीचे कवतुक । अलीलिक भोगलिप्सा ॥ सकळ सिद्धीचे मी 
_ * जन्मस्थान | माझीने सिंद्रीरचें थोर. महिमान । सिद्रींसी मजमा्जी निदान । 
- यापरी.-मी. जाण स्वामी त्यांचा | जो सकळ सिद्धींचा इश्ररू । तो 
ह रे 


क 


क 


४6 ' तर 


क्री 


णी, 


श्ठ 


खरी लागे त्यांची पञज्ञा करूं । तेथें लाजोनि सिद्धींचा संभार । घेऊनि निज 

वेव्हार्‌ पळताती ॥. ज्या साधावया महा सिद्धी । योगी शिण- 
ताती नानाविधीं । त्या प्रगटल्या त्रिशुद्धी । भक्त सद्बुद्धी नातळती ॥ 
ठसावल्या माझी भाक्ते । सकळ सिद्धींची होय प्राप्ति । संदेह नाही य 
अर्थी । जाण निश्चिती उद्धवा ॥ --( एकनाथी भागवत अ. १५1१४) 


याप्रकारे सकळ सिद्धींना आकित करून सोडणारे श्रीरमावछ्ृभदास ह्यांना | 
भगवद्धक्ताचा डांगोरा सर्व देशभर पिटिला, जसें नामदेवादि संतांचे उपास्य दैवत . 
विठ्ठल व रामदासांचे श्रीराम, तसें रमावळभदासांचें. उपास्य देवत श्रीकृष्ण हे . 
होतें. इतर अवंतारही परमात्म्याब्रेच होत. पण श्रीकृष्णअवतारांत कांही विशेष आहे. | 
कृष्णावताराचें रहस्य अलीकडील विठ्ठान लोकांना हळू हळू कळत असून पाश्चात्य 
लोकांतही श्रीकष्णभक्तीचें बीज बंगाल्यांतील विठ्ठद्रत्न भगवद्धक्तांनीं पेरलं आहे. राघा- | 
कष्णाचें व. इतर गोपींचे प्रेम जै कांहीं दिवसांपूर्वी सदोष वाटत होते, तेंच आतां । 
निर्दोष व अत्युच प्रकारचें असल्याबद्दल विद्वानांची खान्नी पटत चाळली आहे. सगुण- | 
भक्त कबीरदास यांनीं एका दोहर्‍यांत-- ' 
:: क्या कहते कबीर कबीर, जावो ञमुनार्तार । 

एकेक गोपीके प्रेममे, बहगये कोट कबीर ॥ 


असें जै हटले आहे, त्याचा अर्थ आतां कळूं लागळा आहे, आणि हें एक सुदे- 

वच समजलें पाहिजे, परमोत्वकोटांचे भगवद्धक्त श्रीएकनाथमहाराज यांनीं तर | 

. कृष्णावतारमहिमा आपल्या ग्रंथांत ठिकठिकाणीं गायिला आहे आणि त्याचेच प्रातिबिंब 
आमच्या रमावलृभदासांच्या अंतःकरणांत व चाखिज्र्यांत पूर्णपणें उमटलेले दष्टांस पडतें. !। 
एकनाथ महाराज श्रीकृष्णाविषयी ह्मणतातः . 


“ बृहतीं अवतारी अवतरला देवो । परी या अवतारीचा नवलावो । देवां 
न कळे अभिप्रावो । अगम्य पहा वो हरिलीला १८६ उपजतांचि मायेवेगळा । 
वाढिन्नला स्वयें स्वळाळां । बाळपणी मुक्तीचा सोहळा । पूतनादि सकळां 
निजांगें अर्पी ८७ मायेसी दाविले विश्वरूप । गोवळां दाविले वैकठदीप । 
परी गोवळेपणाचें रूप । नेर्दाच अल्प पालटो ८८ बाळ बळियांते मारी । 


अचाट जगादेखतां करी । परी बाळपणाबाहेरीं । तिळभरी नव्होचे ८९ 
ब्रह्म आणि. चोरी करी ।. देवो आणि व्यभिचारी । पुत्रकलन्न आणि 
बह्मचारी । हेही परी दाविली १९० अधर्म वाढविला धर्म । अकम॑ तारिले 
कम । अनेमें नेमिला नेम । आते निःसीम निर्दष्ट ९१ तेणें संगोंचे 
_ सोडिला संयु । भोगे बाढाविला योग । त्यागेवीण केला त्याग । आति 
अव्येगु निदांष ९२ कमठां होआवया बोधु । कमंजञाड्याचे तोडिले भेदु । 


भोगामाजी मोक्षप्रदु । दाविले विश दु प्रगट करोनि ९३ भक्ति भुक्ति 


4 


मुक्ति । तान्ही केलीं एक पक्त । काय वानू याची ख्याती । खाळानि 
माती विश्वरूप दावी १९४ ” --(ए.भा.अ.१) 
“ स्रीपुत्नादि गृहवासी । असोनि, नित्य संन्यासी । हेही लक्षण 
हर्षीकंशी । येणें अवतारेसा दाविळें १ ४५ अरगी दाविलं गोवळेंपण । 
सर्वोचि स्वामित्व आलें पूर्ण । शेखी सेवक जाहला आपण | तस पूर्णत्वपण 
भेळेना ४६ एकाच घरीं उचिष्टे काढी । एकाची अंगे धूतसे घोडी । तरी 
पूर्णत्वाचिये जोडी । उणी कवडी नव्हेचि ४७ एकाची निमाली आणली 
बाळें । एकार्ची समूळ निर्दाळों कुळें । इही दोहीपरी ज्ञान न मेळे । हेंही 
प्रांजळें प्रकारिळे ४८ एकाचा जाहला केवारी | एकाचा जाहला पूर्ण वेरी । 
परी एकात्मता चराचरी । भणुभरो ढळेना ४९ एकी उद्गरली चरणी 
| लागतां । तोही एकाचे चरणीं ठेवी माथा । बाप ज्ञानाची उदारता । 
| न्यून पूर्णता तरी न घडे १५० इतर ज्ञाते ज्ञानास्थतीं । बोळ बोलोनि 
दाविती । तैसी नव्हे ही कृष्णमूर्ति । आचरोनि रीति दावी अंगे ५१ अति- 
१ गुह्य ज्ञानलक्ष्णे । आचरोने दाविली श्रीकृष्ण । परी अणुमात्रही उणें । 
नेदीच पूर्णपणें अर्गी लागों ॥ ५२ ॥ -( ए. भा, अ-३१ ) 
' श्रीकूष्ण नव्हे अवतार । हा अवतारी चिन्माच | 
च >. त्त ९७ ह ह» 3 
त्यांचे आति अतक्यंचरिचर | त्रह्मादि रुद्र नेणती ॥१०१॥ 
अशा रीतीने श्राकृष्णावताराचा माहओमा ज्या पकनाथमहाराजांनीं (ए० भार 
अ० ३१ पहा ) संपूर्ण वर्णन केला आहे, त्यांच्या कृष्णभक्तीची सोमा कोण वर्णन 
करू शकेल बरं £ भक्तीची शक्ति अनिवार आहे, किंबहूना भगबंतालाही ती अगम्य 
आहे, भगवान उद्भवास सांगतात:--- | 
“ चहु मुक्तीहूनि वरती । उल्हास नांदे माझी भाक्ति । माझ भक्तांची 
अनिवार शाक्ति । तिसी निश्चिती आकळलो ३७५ माझं स्वरूप अनंत 
अपार । तो मा भक्तीने आकळलों साचार । यालागी निजभक्तारचे द्वार । 
मी निरंतर सेवीत( ७६ भत्तीर्ने आकळलो जन्ञाण । यालागी मी भक्ता- 
रधान । माझिये भक्तीचे महिमान । मजही संपूर्ण कळेना ३७७” 
ह्या आपल्या वचनांप्रमाणे भगवान श्रीकृष्ण झापले पूर्णभक्त पुकनाथमहाराज 
यांच्या घरीं वारा वर्षे गंगेचे पाणी कावडाने भरण्यास ब हृतर सर्व कार्म करण्यास 
राहिळे, भगवतांच्या अगम्य मायेने णकनाथासद्दी त्याच्या खऱ्या स्वदृपार्चे 
, तात्विक ज्ञान झालें नाही, ( “ ईश्वरीभाया आनेवार । एकनाथ नोळखे इंदिरावर !-- 
भ. ली. अ, २० ) बारा वर्षानंतर, द्वारकेत एक आह्यण श्रीकृष्णाच्या प्रत्यक्ष दर्शना- 
करितां तप करीत असतां रुक्मिणीमातेचा दृष्टान्त होऊन जेव्हां तो पैठणास आला, 


श्र 


| तेव्हां श्रीखंह्याच्या स्वरूपाचे ज्ञान एकनाथमहाराजांस झालें; व जगहुरू श्रीकष्णपरमा “ 


त्म्याला आपण कष्टावल्याबद्दल त्याना फारच पश्चात्ताप झाला, ( * एकनाथा!सी अनुताप 
जीवीं । ह्मणे शेषशायी कशविला ---म. ळी. म. २० )- ही गोष्ट सर्वप्रसिद्धच 
आहे. एकनाथमहाराजांर्न। जी अत्युत्कर गरुसेवा केली होती, त्याचे ओझें देवावर 


क __ हाऊन तें उतरण्याकरितांच देवानर्हा अशा रूपाने एकनाथाच्या घरीं सेवा केली. तीही 


एकनाथास आतशय जड झाली यांत संशय नाहीं. त्या वेषधारी ब्राह्मणमुलास 
(श्रोंखंड्यारूपी श्रीकष्णास ) ठेवून घेतांना मागाहन लञ़ करितों, अशा कराराने 
ठेवून घेतलें हातें. तो करार वेष प्रगट झाल्यानंतर पुरा होण्याचा संभव नाही. हणन 
ज्या वेळो एकनाथमहाराज खेद कह लागले, त्या वेळीं रु॒क्मिणीस्वयंवर वर्णन करण्या- 
विषर्यी भगवंतांनी आज्ञा केली व आपल्या लझाच्या करारपर्वतेची पावती दिलीं - 
त्याप्रमाणें एकनाथमहाराजांनीं राफ्मिणीस्वयंवर रचन ती सेवा परी केली व पळे 
कृष्णभजनाचा क्रम चाळू ठेवला. पण तेवढ्याने त्यांची समाधानी झाली नाहीं, ह्मकणनच 
फॉ काय कोण जाणे, त्यांनी रमावलभदासाच्या रूपाने पुन्हा प्रगट होऊन 
कृष्णोपासनाब्रत चालविले वतो एक स्तांप्रदायच सरू केला. प्रेमळ आजा- 
आजीचा त्याग करून श्रीजनादेनस्वामींच्या दर्शनाकारेतां एकनाथ लहानपणीच ज्या 
देवागेरीगडावर आले, तेथेंच यांचा जन्म झाला- एकनाथमहाराजांनीं गुरुसेवेंत अस-< 
तांना सुमारें १८ वर्षे वयाच्या वेळींच लढाईस जाऊन परचक्राचा विध्वंस केला होता , 
त्याप्रमाणच रमावळभदासही त्याव वयाच्या सुमारास लढाईत यशस्वी होऊन आले 
इतर शत्रू एकाच जन्मांत एखाद्याच वेळीं त्रास देतात, परंत जन्मोजन्मी व घटको- 
घटका त्रास देणारे जे संसाररणमेदानांतील षडिपू-कामक्रोधादि महा वैरी-यांच्याशीॉ. 
लढाहू करून पूर्णपणें यशःश्री संपादण्याकरितांच . रमावळभदासांना आपलें पर्ण | 
भांडार अथवा हत्यार ( एकनाथी भागवत ) या लढाईत सांपडलें, 

ज्या सृ्टिनियमानें चंद्रसूयादिकांचे अस्तोंदय होत असतात, त्याच नियमाने 


* या प्रसंगी पुढील गोष्ट द्यावीशी वाटल्यामुळे देत आहों. बंगाल्यांताल प्रसिद्ध | 
विद्वान, श्रीमान, धमानिष्ट व दानशूर गृहस्थ देवेंद्रनाथ ठागोर ज्यांला महर्षी असें 
तिकडोळ लोक ह्मणतात, ते एकदां आपल्या माडीवर बसले असतां वार्‍याने उडत ' 
उडत एक कागदाचा तुकडा येऊन त्यांच्या हाती पडला. त्यावर ' मा गुवः कस्य-. 
धिद्धनं / हा इशावास्योपानिषदांतील “लोकाचा चरण ल्हिहिळेला होता. तो वाचून 
त्यांना अत्यंत आश्चय वाटलें व त्यांची माते एकदम पालटली. त्यांनीं त्यानंतर संस्कत 
शिकून उपनिषदांचा अभ्यास सुरू केला, वगैरे गोष्टी विद्ठानांस माहीत असतीलच. पुढील . 
त्यांच्या चारत्राची डपर्पात्त कोणीं कशीही लाविली तरी डपनिषद्ठाक्याचा तो कागद 
त्यांच्या हातीं वाऱ्याने येऊन पडणें याचें कारण नेहमीं गढच . राहील. यालाच आपल्या | 
शाख््रात अदृष्ट अथवा पूवजन्मक्रणानुबंध असें. झणतात | 


ह 


कि क क कक काका 


$- 


लहानमोठ्या योग्यतेच्या जीवांचे अभ्युदय व त्यांची कारणें घडून येतात. तीं ४ 
मानवी बुद्धीला अगम्य असतात यांत संशय नाहीं, रमावद्यभदासांचा जन्म देर 
गडावरच कां? त्यांना लढाईतील लुटींत एकनाथी भागवतच कां सांपडावें2 व ९ 
भ्रीकृष्णउपासनेकडेच ओढा कां व्हावा 2 या गोष्टांचा विचार केला असतां यांत 
जन्मक्रणाचे अनुबंध घेतल्यावांचून गत्यंतरच दिसत नार्ही, श्रीएकनाथमहारा 
समाधि शालीवाहन शके १५२१ या वर्षी झाली व ्श्चारमावद्भदासाचा जन्म शाके 


१५३२ या वर्षी झाळा (ही गोष्टही विसरतां कामा नये ). त्यानंतर- पित्याचा 


कारभार समस्त । आवरिला अष्टादश वर्षांत । तंव परसैन्य युद्धार्थ । आलें त्वरित 
राज्य घ्यावया ॥ ! या राघवदासाच्या औओंवीवहून त्यांनी आपल्या वयाच्या अठरावे 
वर्षी ह्मणजे शके १५५० सालीं बापाचा कारभार आपल्या हार्ती घेतला; इतक्यांत 
परसैन्य आल्यामुळें लढाई करून त्यांत आत्मयशाबरोबर भगवद्यश ह्मणजे भागवत 


मिळविले. त्याच्या वाचनाने त्यांला उपरति होऊन ते निघून गेळे इत्यादि गोष्टी मार्गे 


सांगितल्याच आहेत. देवाचे जसे अनंत अवतार, तसे संतांचही जगदुद्धाराथ॑ अनेक 


वेळां अवतार होतात. त्याप्रमाणें श्रीएकनाथमहाराजांनी रमावल्लमदासरूपाने दुसरा 


अवतार घेणें असंभवर्नीय नसून त्यांच्या योग्यतेस कमीपणा आणणारेंही नाही. तथापि 
या प्रेमाच्या उत्प्रेक्षवद्दल सेतसजन मला क्षमा करोत अशी मी प्रार्थना करितो. असो. 

रमावळृभदासांनी सह्दुरूकृपा संपादन करून भगवत्साक्षात्कार मिळविल्यानंतर 
लोकोपकारार्थ कांहीं ग्रेथ केले, त्यापैकॉ वाक्‍यवृत्ति टीका हा ग्रंथ त्यांनीं कोंकणांत दाल- 
भ्यपुरांत केल्याबद्दळचा उल्लेख मार्गे आलाच आहे. पण त्यांत त्यांनी कालाचा उठ्लेख 
केलेला नाहो, तरी त्यांनीं इतर कांहों ग्रंथ केळे आहेत, त्या बहुतेकांत शक संवत्सर 
घातलेळे आढळतात. ' दृद्वाकानि'बीर ' नांवची भागवत दशम स्कंधातील कृष्णजन्मा- 
घ्यायावर लहान भवीबद्ध टीका केली आहे. त्यांत त्यांनीं कालाचा व स्थळाचा उल्लेख 
असा केला आहे:-- 

:- श्रीमत्‌ शालिवाहन । जातें पंधरावरी पंचावन्न । :रोमुख संवत्सर 

गहन । मास पावन मार्गशीर्ष १ श्री चतुर्दशी शुद्र पक्ष । श्री; स- 

जयन्ती अलक्ष्य । भ्रीब्रुधवार प्रत्यक्ष । श्रीगुरुल्क्ष्य लागलें २ तें टीका 

* निर्धारदशकाची ' । झाली वरून वाणी श्रीठुकाची । जेर्थे झाली त्या 

स्थळाची । नाम्ना पापाची वाढ मोडी ३ ळृष्णा ( नदी ) कृष्णतनु साक्षात । 

वेण्या महेश्वर निभ्रांत । उभयसंगमीं जो सुल्तात । तो निवांत मुक्ति 

पावे ४ दक्षिणप्रयाग नाम धरी । विराटदेशाभीतरां ( बांइक्षत्रां ) । 

महाबळेश्वरधौम्य कुसरी । तयाउपरी मेरालिंग ५ मेरालिंगाचे दाक्षिण 

बाहीं । यवतेश्वर जागृत पाही । सर्वथा पैं कराजये कांहीं । दुरी नाही. 

तो ग्राम ६ येथे काशीभद्ट अनुष्टानीं । श्रीगोविंदभद्र भागवतव्याख्यानी । 

हे बंधुद्र्‍य निराभिमानी । समाधानी गुणम्राही ७ ग्राही बोळादिककर? 


३ 


व या संगीचे (व्यासंगीचे १) । तत्वानंद पूर्णपद मिळणीचे । शेकर गोविंद 
मल्हारी जीर्वाचे । साधु प्रोतीचे आळुके ८ आठुके अन्य बैधुदर्‍य । नृसिंह 
आप्पाजी अटूय । कथाश्रवर्णी अति तन्मय । होवोनि निःसंशय हरि- 
भक्त ९ या संतापें. चातुर्मासी झाली । * निर्धार टीका ' वाचे आली । 
एकान्ती वृत्ति श्रवणीं घाली । ग्रेथीं लागली वृत्ति त्याची १० साधकाच्या 
हिताकारणें । श्रीकृष्णें मज बोलणें । श्रीरमावळभदासपणे । ग्रंथ करणें संपूर्ण ११” 
_( वरील ओंब्यांमधून ज्या ज्या संतसजनांचीं नांवें आली आहेत, त्यांच्याविष- 
यींची अधिक माहिती मिळवून कोणी शोधक प्रसिद्ध करतील तर बरें होईल. परमेश्वर 
तशी प्रेरणा करो. ) | 
याशिवाय रमावक्ठभदासांनीं भगवद्रीतेवर ' चमत्कारी ' नांवांची टोका केली 
आहे. गरूमाहेमापर * गुरूवळी * नामक लहानसें प्रकरण आहे, त्यांवर शके १५५८ 
धातृनामसंवत्संर, असा उद्लेख आहे. येथें श्रीएकनाथमहाराजांची पुनः अशाकारितां 
आठवण होते की, त्यांनीही एके वेळीं भगवद्वीतेवर टीका करण्यास आंरंभ केला 'होता; 
परंतु भगवंतांनी त्यांना चमत्कारिक वेषानें व चमत्कारिक कृतीने ती. ने करण्याचा 
बोध केला. ह्मणून एकनाथांनी तें काम सोडून दिलें. ( ही गोष्ट त्यांच्या चरित्रांत प्रसि- 
द्धव आहे. ) पण मार्गे अनुवाद केल्याप्रमाणे श्रीकृष्णोपासनेची क्षुधा रमावळभदासरू- 
पार्न जशी त्यांनीं तृप्त करून घेतली, त्याचप्रमाणें भ, गीतेवर टोका करणेची त्यांची 
वासना याच ह्मणजे रमावछभदास अवतारांत त्या आपल्या ग्रेथावर टीका करवून 
पुरविली, असें आह्यांस प्रेमाने ह्मणावैसे वाटते. भ. गीतेवर टीका करून संपल्यावर 
श्रीदत्तदेवांनी दर्शन देऊन त्या ग्रंथाला वर दिल्याचा व त्या टॉकेला ' चमत्कारी ' ह 
नांव दिल्याचा उलेख राघवदासांनी आपल्या कवितेंत केलां आहे, ( या प्रकरणाचे 
शेवटील आरती पहा- ) | र 
रमावळृममदास कोकणांत जाऊन आल्यावर वांईक्षेत्रांत कांही दिवस राहिले 
होते. याबद्दलची हकीकत वर आलीच आहे. त्यानंतर ते कतकृत्य होत्साते फिरत 
फिरत परत आपल्या गांबी जाऊन कुटुंबांत राहिळे असावे असें वाटतें; परंतु तो इति- 
हास खान्नीलायख सांपडत नाहीं- असो. | 
याप्रमाणें हे वेष्णववीर नाम निजधीर गून कळिकाळाला केपायमान करीत 
फिरत असतां आपले शिष्य व मित्र कृष्णाजी गोसावी, गोपाळ गोसांबी, राघवदास; 
गंगाधरदास, नरहरी गोसावी वगेरे सह दक्षिण कर्नाटक प्रांतांत आले. ते आले ह्मणण्या- 
पेक्षा एका उत्तम अधिकारी जीवाच्या सुपारब्थसूत्राने त्यांना आकर्षून आणलें ह्मणण्यास 
हरकत नाहीं. संत हे त्रिगुणाच्या पलीकडे गेलेले असतात व इतर मनुष्य हे त्रिगुणांत 
गुरफटलेले असतात. त्यामुळें सेताची चयो-चाळचलणूक-ही त्यांच्या दृष्टीने कशीशीच 
भासते* गुणातीतांची पर्राक्षा गुणबद्धांस कशी होईल? साघारण लोक तर असोत,. पण 
मोठया बुद्चिमानूसंतांसही त्यांच्या स्वरूपाचें यथार्थ ज्ञान होणें शक्‍य नाहीं. त्यांनींच कृपा 


१५ 


करावी. तेव्हां त्यांच्या स्वरूपाचें ज्ञान होतें. ' श्रद्धा ! ही दिव्य दैवी शक्ति आहे 


. अंतःकरणांतील ही शक्ति उत्तम प्रकारें जागृत करण्याकरितांच संत नानातऱह 


करीत असतात. आणि त्यांच्या कृपेने एकदा अंतरांतील श्रद्धाशक्ति जाग 
ह्मणजे मग जिवात्म्याच्या उद्गाराचा मार्ग आपोआप खुला होत जातो. 
चमत्कार ' हेही ही शक्ति जागृत होण्यास केव्हां केव्हां कारण होतात. प 
हे अद्भत चमत्कार गार्ड्याप्रमाणें स्वार्थासाठी नसून केवळ परोपकार बुद्धीचे 
उद्घारासाठींच असतात. रमावल्ृभदास हे उत्तर कानडा जिल्ह्यांतील परा० 


 गोकर्णक्षेत्री आले. तेव्हां शिवरात्रीच्या वेळो समुट्रस्नानास गेले असतां तेथें हजारा 


जन्ना जमलेली होती. त्या याजेत स्नान करात असतां लक्ष्मीबाई नांवच्या एका 
सारस्वतत्राह्मण स्त्रीचे कर्णफळ पाण्यांत पडलें, त्या वेळीं ती परम चिंताक्रांत 
होऊन शोधं लागली. पण समुद्रांत पडलेला जिन्नस एके ठिकाणीं थोडाच राहणार 
बरोबरच्या बायाही तिजकारेतां शोधू लागल्या; पण कोणास कांही 
थांग लागेना, शेवटीं ती खिन्न झाली. सुंदेवाने  रमावद्ृभदासांची 


- स्वारी तेथें जवळच होती, त्यांनीं * समुद्राची प्रार्थना कर, ह्मणज्ञे तो दागिना 


तुझाच असल्यास तुला मिळेल, ' असं त्या बाईस सांगितळें. बाईनें त्यांच्या 
वाणीवर विश्वसून समुद्राचा धांबा केला व आश्चर्य हे को, तिळा तो दागिना लगेच 
मिळाला. हा चमत्कार पाहून लोकांस मोठा अचेबा वाटला व ह्या कोणी तरा महापुरुष 
आहे, अशी त्यांची खान्नी झाली, लक्ष्मीबाई तर ह्या उपकतीनें वेडीच होऊन गेली. 
तिनें सद्रदित अंतःकरणाने त्या महापुरुषांच्या पायावर मस्तक ठेवलें. तिची भावशाक्ते 
जागृत झाली. त्यामुळें तिची अंतःस्यति एकदम पालटली. ब तिनें आपल्या 
रमावह्ृभदासांना € मळापूर ' गावी येऊन यथाशार्त सेवेचा आंगेकार करण्याबद्दल 


“ अत्यंत नम्र भावाने प्रार्थना केली 


गुरुशिष्य संबंध हा इंश्वरीसूत्राप्रमाणं पूर्वीच ठरलेला असतो हें मार्गे सांगितलेंच 
आहे. केव्हां केव्हां शिष्य गुरूच्या शोधास जातात व केव्हां केव्हां गुरु हें शिष्याच्या 
शोधार्थ येतात, अशीही उदाहरणें आढळतात. सखोपहिरोबा आंफिये हे यांपैकांच 
होत. वासरांच्या भुकेच्या बेळीं त्यांना पान्हा देण्याकरितां जशी गाय घांवन 
येते, तशी ' सहुरुमाडली शिष्यांवर योग्य वेळीं अनुग्रह करण्याकरितां 
शष्याच्या घरीं चाळून येते. लक्ष्माबाईचंही असेंच घडले. तिची परमार्था 
विषयी * आवड पाहून सहुरुनाथ तिच्या घरीं चालून गेळे ब तिला भक्तिरहस्याचा 
उपंदेश करून श्रीदत्तमंत्र व वासुदेवद्वादशाक्षरीमत्र देऊन अनुग्रह केला आणि तिचें 
नांव आवडी * असे ठेवलें. त्या वेळेपासून ती आवडी या नांवानेंच पुढें प्रसिद्धांस 
आली. श्रीकृष्णोपासनात्रत हमणज्ञे आपलें निजभाक्ते-आपली धनदौळत-भांडार पूर्णपणें 
स्वाधीन करण्याकरितां रमावळूभदासांनीं आपल्या इतर पत्रांपेक्षां आपल्या ह्या कन्ये 
चीच अधिक निवडणूक केली व श्रीकृष्णजयन्तीचा त्या चातुमीसांतील उत्सब तिच्या 


६. 


करण्याचे ठरविलें. ( त्या वेळीं त्यांनी दिलेली कालियामर्दन कष्णाची भ्रतिमा अद्याप 


. आंबंडी मठांत आहे. ) श्रीगरुमहाराजांनीं उत्सवाचा बेत आपल्या धरीं केल्यामळें 


. [वला परमानंद झाला; पण जवळ पेसा नसल्यामुळें उत्सवाचा खर्च कसा निभावेल 
: अशा चिंतेंतही ती पडली. तिजजवळ पतिरायाने बाहिरगांवीं जातांना चार होन 
(कोणी एक होन ह्मणतात) देऊन ठेवले होते (होन ह्मणज्ञे सुमारें ३॥ रुपये किंमतीचे 
त्यावेळचे एक सोन्याचे नाणे होय. ) तिचा चिंतातर चेहरा पाहन रमाबह्ल्भदासांनीं 


*“. __ हास्यमद्रेने तिला विचारलें व. ते होन मागन घेतले आणि एका ताइतांत मंत्रा- 


क्षता घालन त्यांत ते ठेवळे व गरज लागेल त्याप्रमाणें त्यांतून एकेक होन 


काढन घेत जा, ताईत मात्र पालथा करू नको असें तिला सांगितलें 


तिनही त्याप्रमाणे श्रद्धेने केळे व श्रावण शा. ५ पासून श्रावण वद्य १३ . दिवशीं अवब- 


भतस्नान गोपाळ काला वगेरे होईपर्यंत श्रीकष्ण जन्मोत्सव मोठ्या थाटाने झाला, भजन- 
पूजनाचा थाट दिवाबत्तींचा ळवल्खाट ब नामस्मरणाचा घडघडाट पाहून व ऐकून 
सजनांचीं अंतःकरणे प्रेमानें उचंबळे लागलीं, त्याबरोबरच दुजनांचीहीं अंतःकरणे 
रागद्वेषाने खळबळूं लागली. निंदकांनीं कोणत्याही युगांत अथवा काळांत सजनांस सोड- 
लें नाहीं, हा अनादिकाळापासूनचा अनुभव आहे. ल्क्ष्मीबाईचे पाते नारायणअप्पा गांवीं 
केव्हां येतील व बायकोने चालावेलेला हा भजनकीतेनाचा धांगडधिंगा त्यांच्या कानावर 
केव्हां घालं व तिला शासन करावयास लाव असे त्यांना होऊन गेलेंहोतें, याप्रमाणें संधी 
साधन नांरायणअप्पा गांवी येतांच त्यांस वाटेवरच गांठन दष्ट लोकांनीं बायकोविरूद्ध त्याचे 
कान भरून टाकले. त्याबरोबर त्याचें मन कलुषित होऊन ते घरीं आले 5 बायकोवर 
रागे भरून आपण दिलेले होन कुठे आहेतःतं ह्या गोसावड्याच्या नादीं लागन काय बंड 
माजविले आहेस ? वगेरे विचारू लागले, तेव्हां त्या साध्वी स्रीने नम्रपणे गरुमहाराजांनी 
दिलेला तो होनाचा ताईत आणून पतिर!याच्या हांतीं दिला. तो घेऊन घाईने त्यांनी 
पाल्था करितांच त्यांतून त्यांनीं पूर्वी दिलेले चार होन खालीं पडले. ते पाहून लक्ष्मी- 
बाइंस फार वाइट वाटलें. तिने सव वृत्तांत नम्नभावानें निवेदन केला. तो ऐकन आपल्या 
घाइबद्दल व अश्रद्धबद्दल त्यांलाही फार वाईट वाटलें. त्या अवतारी सत्पुरुषांच्या महिमे- 
बद्दल त्यांची खात्री होऊन ते त्यांनां अनन्यभावे शरण गेळे. “ साधवो दीनवत्साला: ” 
दीन: होऊन शरण आलेल्यास तारण हें संतांचें जीदच आहे. रमावलृभदासांनी लक्षमी- 
बाईंच्या भ्रतारावरही पण अनग्रह करून त्यास श्रीकष्णभक्तीस लाविलें, त्यानंतर 
श्रीहरिगुरुकपेने लक्ष्मींबाई ( ऊफ आवडीबाई ) चे भ्रतार नारायणआप्पा हे 
हसूर राज्यापेकी नगर संस्थानचे दिवाण झाले, ओोघानुसार. आलेली ही ल्क्ष्मी- 


नारायणाची हकीकत येथें देणें अप्रासंगिक होणार नाहीं. हे लक्ष्मीनारायणाचें दांपत्य 


याप्रमाणें म्ापूर ( ता कुमठा, जि. कारवार ) येथें गुरूपदिष्ट सांप्रदायाप्रमाणे भग- 


वद्धक्तींत मोठ्या आनंदाने कालक्रमण करीत होते. चदावरं नांवचा गांव तेथन जवळच 
“एका ओढ्यापलीकडे आहे. तो गांव त्या वेळीं नगर संस्थानाखालील एका मसलमान 


१७ 
सरदाराचा होता. अद्यापि तेथें सुसलमानांचीच वस्ती जास्त आहे. एक आकार्मक । 
गोष्ट अशी घडून आली काँ, नगरचा राजा व त्याचा बंधु यांजमध्यें कांही कारणाने 
वेरभाव उत्पन्न झाला व राजबंधु त्यामुळे आपली राजधानी सोडून चंदावर येथीळ 
किल्ल्यांत येऊन राहिला. ( या किल्याच्या सांप्रत थोड्याशा खाणाखुणा मात्र दिस- 
तात. ) आमचे नारायणआप्पा त्या वेळीं कांहीं गांवचे कुलकणी होते व ते बुद्धिबळाचा 
डाव खेळण्यांत फारच पटाईत असत. चंदावरच्या किल्यांत येऊन राहिलेल्या राजबं” ' 
धूसही तें व्यसन असल्यामुळें नारायणआप्पाचा व त्यांचा स्नेह जमला. नारायणआप्पा 
रोज त्याच्याकडे बुद्धिबळें खेळण्यास जात असत. एके दिवशीं डाव अगदी रंगांत 
आला असतां डोकीवर पाल चुकचुकली. पदलीशब्द ब शकुन यांचेही नारायणआप्पास 
चांगर्ले ज्ञान होतें. पार्लांचा शब्द ऐकून विस्मयानंदमुद्रेनें क्षणभर ते डोळे झांकन 
स्तब्ध बसले व आपल्याशीच खालीं मान घाळून ह्मणाळे ' राजाला राज्य मिळाले 
ह्मणून बटकीचें दळणें चुकत नाही; चाठूं द्या, महाराज डाव. ' हे ऐकून राजबंधूलाही 
यांत कांहीं तरी आहे अर्से वाटून ' तुझी असें कां ह्मणतां 2 ' अस! त्यानें मोठ्या 
जिज्ञासेने प्रश्न केला. त्यावर नारायणआप्पा हणाले, ' मी ह्मणतो तें खरेंच आहें. 
तुझी उद्यां राजा झाळा तर मजञ गरीबाची आठवण तुह्यांस कोठून होणार १ ? 
परंतु ह्या ह्मणण्याचा अर्थ त्याला नौट समजेना, हणून त्याचा खुलासा 
करण्याकरितां त्यानें विनंति केली. त्या वेळीं नारायणआप्पा हणाले, ' तुमचा बंधु 
मरण पावला असून गादोवर बसण्याकरितां लवकरच तुह्यांस आमेत्रण येईल, 
असें पालीच्या शब्दावरून मी सांगता. ? पण हें त्याला कांहीं खरें वाटेना. तरी तो 
ह्मणाला--- हें तुमचें भविष्य खरे ठरलें, तर तुह्यांला मी माझा कारभारी करीन. थोडे 
दिवसांनीं नारायणआप्पांनीं सांगितलेल्या भविष्याचा प्रत्यय आला. राजबंधूला बोलावून 
नेण्याकरितां पालखी छत्र चामरें वगेरे राजचिन्हे आलीं, त्याबरोबर तो गादीवर बस- 
ण्याकरितां आपल्या परिवारासह ताबडतोब निघून नगरास गेला. व ठरल्याप्रमाणे तो 
तेर्थाल राजा झाला- नारायणआप्पा आपल्या सकाळच्या भजञनपू जनाच्या नित्यनियमांतून 
मोकळे झाल्यावर त्यांना हौ बातमी लागलो. काहो दिवसांनी नारायणआप्पा स्वतः 
नगरास राजद्शनाकरितां गेले, त्याबरोबर राजानें सन्मानपूर्वक त्यांस आपल्याजवळ 
बसवून घेऊन त्यांला आपला मंत्री केलें. कांहीं दिवसांनीं राजगुरू व नारायणआप्पा 
यांजमध्ये थोडा बेबनाव आला; तेव्हां ते परत आपल्या घरी यावयास निघाले. 
त्या वेळीं राजानें कतज्ञतापुरःसर कांहीं जमिनीची इनाम करून दिलीं, शिरावर धारण 
करण्याकरितां त्यांना एक सुंदर अक्षरें व, वेलबुट्टी कोरळला रुप्याचा पट्टा दिला, 
त्या वेळीं तो एक बहुमानाचा प्रकार होता. त्या वेळेपासून त्यांना तेथें ' लप्पट्टे 
नारायणआप्पा ' असें ह्मणूं लागले. तर्सेच नारायणआप्पा बाहेर निघते वेळीं त्यांच्या 
डोक्यावर आप्तांगिरी धरण्याकरितां होज्रावर तालुक्यांतील हळदीपूर यथील जमीन 
तोडून दिली. अद्यापि त्या जमिनीला श्लर्थाल भाषेत ““ पक्के वुंबळी ” ह्म* आाप्तागि- 

रै 


शट. 


रची इनाम जमीन ह्मणतात. याप्रमाणें नारांयणआप्पा आपल्या गांवीं येऊन राहिल्या- 
नंतर नगराधिपतीकडन त्यांना गेरसप्पा व दावर या उभय प्रांतांचा कारभार 
मिळाला ब त्यामळें लोक त्यांना उभयक्र असे हाण लागळे, हच उपनांव त्यांच्या . 
बेशांत भाज चाललें आहे. 

. उभयकर नारांयणआप्पा यांनीं श्रीहरिगुरुकंपॅकरून प्रपंच व परमार्थ उत्तम 


रीतीनें साधला. नारायणआप्पा हे प्रपेचांत अगदीं कमी पायर्रावरून मोठ्या पायरीवर 


_ चढले. ज्यांनीं मगवंताचौ कांस संतसठखूच्या ठाराने धारळला, त्यांचे कल्याण असंच 
व्हावयाचे. नारायणआप्पा एक साधारण कुलकर्णी हाते ते इश्वरकृप एका राजाचे मत्री 
झाले. * चण तरि सृष्टि पोहे तीच्या व्याजांत हेमनगरी ती * ज्यानें सुदाम 
ब्राह्मणाला दिली, त्याला कुलकर्ण्यांचा राजमंत्री करणे काय बर अशक्‍य . आहे! 
तो हा न करी ते कायी । कां रे लीन व्हाना पायीं ' £ पण त्यास बळकट 
धिश्वास पाहिजे, पहिल्या कष्णजन्मोत्सवाच्या वेळी आवडीबाइईस खचाची अडचण 
सहुरुरायाने आपल्या गुपत कृपेने मुळींच भासू दिली नाहां. पण शेवटी ती अडचण 
भ्रतारास राजमन्त्री करून प्रगटपणें ब कायमची दर केली, श्रीकष्णजन्मोत्सव 
मोठ्या थाटानें व प्रेमाने ते प्रतिवधी करू लागले. या उत्सवमंदिरास आवडीचा 
मठ असें नांव पडलें, ते अजन तसेंच चालत आह. नारायणआप्पा योग्यतेस चढले 
तरी त्यांचा विनय कमी झाला नव्हता. श्रीकृष्णनञयंतीत्रत गुरूसांप्रदायविधीप्रमाणं 
चालविण्यांत त्यांनीं अगदीं कसर केली नाहीं. ( हा त्रवाचा विधि पढ दिला आहे. ) 
सह्ुरुनाथ श्रीरमावल्ृभदास यांना दूर देशांत असतां त्यांना पत्ने पाठविली आहेत. त्यांत 
एका पतन्नांत त्यांनी असं हटल आहे 
ह्मणानि गुरुभक्ता भाविका । नारायणा परम सात्विका । चतुरां- 
माजीं चतुर निका । जाणसी वेवेका शास्त्रमार्गे ॥ शाखमार्ग प्रवृत्ति । 
प्रतिपाळिसो गरुभक्ति । गुरुवचनी प्रेमप्राति । नाही स्थिति इतरांसी ॥ 
इतरांसि हा भजनमार्ग । सवथा नव्हे चांग । श्रीरमावछृभदास सांगे । 
ह्मणाने अभग असावे ॥ "ण प्रबोधरचंद्रिकासलाखेत ८ वं. ) 


७. दी. 


महासाध्वी श्रीमती सौ० आवडीबाई हिला उहेडन सट्रुनाथांनीं एका पत्रांत 
लिहिलें आहे*-- * 
... आवडीस ऐसें रहा ह्मणा । जाणा विश्वासाच्या खणा । तेणें काय 
साधेल बहु जाणा । श्रीकृष्णगुरुभजनासी ॥ अवस्था अंतरीच घोटावी । 
बाह्य प्रपंची प्राते दावावी । सावध अप्तावें गरुञअनभवीं । लोकांमध्ये 
लोकसं ॥ या स्थितीने आवडी । असतां माह्यांबह गोडी । जाण भक्ति- 
जोढी । गोपाळनामेंश्‍वाढेल ॥ विश्वास बेसे श्रवणी । जरी होय करणी । 
आवडीवेगळें पूणपणीं । काय लिहं बहुसाल ॥ जरी वेगळेपण असावें ॥ 
लरी कृपा असोंदे ह्मणावें । आबर्डास सांभाळाबें । हेंही लिहिणें नलगे ॥ 


जट हं ७ 
र टं १ ग्‌ ! 
"४ ग्र 
१ हली . 0) 


१९, 


इति ओऔविया एकवीस । येणें स्वरूपी होय समरस । ह्मणे रमावल्ठमदास । । 

आवडीस वाचार्वे ॥ --7( प्रबोधचंद्रिका-लिखित ११ बे. )_. 

या उपदेशांत किती प्रमेये भरली अहित, हें विद्वान व ममज्ञ वाचकच जाण- . 
तील. आवर्डाचा अधिकार केवढा होता, हेंही यावरून लक्ष्यांत येण्यासारखे आहे. . 
आवडीबाईला सहुरुदर्शानाचा लाभ ज्या कर्णफुलानें घडवन आणला, त्या कर्णफुलारचे 
नांव अद्याप सवीच्या मुखीं आहे. कांहीं हरवलेली वस्तु सांपडली ह्मणजे ' आवडी- 
बाईचे कणेफुळ ते ' अशी ह्मणच त्या प्रांतांत ( दक्षिण व उत्तरकानडांत ) पडून 
गेली आहे. श्रीमती आवडीबाइने श्रीहीरगुरुभक्तीनें आपलीं उभय कुळेंहा धन्य केली. 

: ज्याचे वंशी कुळधर्म रामसेबा । त्यांचे वेशी मज जन्म देगा देवा । ? 

ह्या संतवचनाप्रमाणें तिच्या पवित्र कुळांत मळा जन्म दिल्याबद्द परमेश्वराचे 
फारच उपकार वाटतात. | 

येथें प्रेमभरामुळें हेंही लिहावेसे वाटतें को, माझे प्रिय घुलत बंधु सर नाराय- 
णराव चंदावरकर -पर्वीचे न्यायमर्ति व ही इंदरचे दिवाण- हेही याच पवित्र 
कुळांत जन्मळे आहेत. यांचें उपनाम उभयकर पण प्रवेशपरीक्षेच्या वेळीं यांनीं चंदाव- 
रकर असें लाविले होतें तेंच पुढें चाळ झालें. भगवद्भाकति व विशिष्ट तेजस्विता हे गुण 
लहानपणीच त्यांच्या ठिकाणी दिसून येत होते. आपण एक वरिष्ठ अधिकारी होऊन 
बार्कांच्या लोकांना आपल्यापेक्षा वडिलांना सुद्धा, हाताखालीं घेऊन कचेरी भरविण्या'चा 
खेळ हे खेळत असत. तसेच ' देवाची घागड ' म्हणून घेऊम बरोबरच्या मुलां- 
बरोबर भजन करीत नाचत असत. याप्रमाणे भक्तीचे बोज लहानपणीच त्यांच्या 
मनोभामेकेंत रुजळें गेळें आहे. त्यांच्या पत्नीही तशाच सुशीळ व परमार्थाच्या अधि- 
कारी आहेत. परमेश्वरक्रपेने त्यांनां ऐहिक पुखसंपत्तीची सीमा प्राप्त झाली आहें 
त्याचप्रमाणे त्यांचा अव्यभीचार भक्‍तिवक्षही प्रफुल्लित होऊन त्याला उत्तम अपरक्ष- 
ज्ञानफल--हृदयभुवनांतील निरतिशायानंद परप्त होषो ब ह लक्ष्मीनारायणाचें 
जोडप आपल्या पूर्बेल लक्ष्मीनाराखणाच्या ( आवडीबाई व नारायणआप्पा 
यांच्या ) दंपतीप्रमाणें कतकत्य व साधुमान्य हावो अशी मी सवातयामी सचिदा- 
नंदस्वरूप श्रकिष्णपरमात्माच्या चरणी अनन्यभावे प्राथना करितो. असो. 


रमावद्लभदास हे पण ज्ञानी होते तं केवळ अवतारी पुरुष त्यांनीं महत्ला- 

« वघि जीवांचा उद्गार केला. एकनाथ महाराजानंतर रामदास तुकारामादि संतश्रेष्ठांनीं 

महाराष्ट्रांत भागवतधर्माचा प्रसार करून तेथें धमजञागृती केली. परंतु त्यांतून दक्षिण 

व उत्तर कर्नाटक प्रांत भापामिन्नत्वामळें हणा अथवा आणखी कशामळे ह्मणा, वग- 

ळून राहिला होता. ही उणीव भरून काढण्याकरितांच श्रीरमावठ़्भाने दासरूपार्ने 

आपल्या भक्तीचा प्रसार ह्या प्रांतांत केळा असे ह्मणण्यास हरकत नाहीं. अद्वेत-मव- 
प्रवर्तक आद्य श्रीहाकराचा्य यांनीं षटूपदी स्तोत्रांत हटले आहे;-- 


२० 


> ६ सत्यपिभेंदापगमे नाथ तवोहं न मामकीनस्त्वम्‌ । ” याला त्य! 


__ सुंदर ः्शांतही दिला आहे:-' सासुद्रोहि तरंग: कच न समुठा न तारग* १) 


श्रीरमावळृभदासांनाही ज्ञानोत्तर भक्तीचे उद्गार आपल्या वाक्‍्यवृत्तीच्या टीक्केत 


दृष्टांतपुरःसर एके ठिकाणीं असे काढले आहेत-' येथ दास्यत्व घ्यावयासा हाच्या 


कारण। जे भक्तीचे होआवे संरक्षण । भक्तोबीण विचक्षण । ज्ञान अळचय 
णी बोलती ॥ यालागी दास आपण । ह्मणतां काय दूषण । शरीरी छता 
भूषण । करसेवन ( सेवा ) करिताती ॥ संवा नेचाचा पाता करिती । 
तेणे नेत्र शोभा थारती । तेस दासपणाची रीति । ज्ञानरत्नासे कोदफा 
हा नेत्राचा व त्यावरील पात्यांचा दृष्टांत फारच गोड व समजसपणाचा आहे 

५ मोचि देवो मीचि भक्‍त । पजोपचार मी समस्त । मोच मात पूजेतु । हो इत्थ- 
भत उपासना ॥ , ( ए. भा.) अशा प्रकारची श्रेष्ठ उपासना रमावळृभदासांनी कना- 
टकप्रांतीयांना दाखविली. तरी मागचा इतिहास पाहिला असतां असें दिसून येतें व्कॉ 
अशा अवतारी सत्परुषाची कीर्ति अजरामर करण्याकरितां . त्याच्याबरोबर कोणीतरी 
एखाद दुसरा महान अधिकारी शिष्यं उत्पन्न होतोच व त्याच्यामुळच सषदाय पडून 
पुढें परंपरा चाल होते, जनादनस्वामीचे एकनाथ, निर्वत्तिनाथाचे ज्ञानरव, रामदासस्ता- 
मींचे कल्याण व शिवाजी, रामकृष्ण परमहंसाचे विवेकानंदस्वामी, याचप्रसाणॉ 
रमावल्लभदासार्चे स्मरण ह्म. त्यांनीं लावून दिलेली श्रोकृष्णापासनापद्धात ह। अजर.- 
मर करण्याकारंतां राघवदास व आवरडाीबाई उभयकर ह्यांचा जन्म झाला हाता 
असं ह्मणण्यास हरकत नाहीं. यांपैकी आवडीबाईचें अल्पर्से चारित्र मागे दिलेच महू- 
तशी राघवदासांचीही ओळख करून देणें इष्ट वाटतें. रमावलऴभदासांच्या चरित्रावर संथथ 
व पदें रचून त्यांच्या कोर्तांधा विस्तार राघवदासांनींच केला. त्यांनीं रमावलुभव्दास्त 
बरुदावळा नामक ग्रंथ लिहिला असन त्यांत त्यांचें सांवस्तर चारत्र वणन. व्केळ 
आहे. त्या विरुदावळींचा पहिला अध्याय रमावलभदासकृत बहद्वाक्यवृत्तिठीच्का 
पुस्तकांत छापला आहे. ( पुढील ग्रंथ मिळविण्याची आह्मीं पुष्कळ खटपट केली, परतु 
अद्याप मिळाला नाही हें लिहिण्यास फारच वाईट वाटतें. ) ह्या बिरृदावळीशिवा य 
त्यांनी श्रीदत्तात्रेयस्तृति, रमावल्लभदासमाहेमान बंगेरे लहान लहान प्रकरणही केव्ठेत्की 
आढळतात. राघवदास हे उत्तम गुरुभक्त तसेच चांगले विद्वान व गबइही 
होते. ह्यांना पुष्कळ भाषा अवगत होत्या. ह्यांनी मराठी, कानडी व हिंदुस्थानी 
भाषेंत निरनिराळी सुंदर सुंदर पदें, धुपदे, गञली, ठुंबऱ्या वगेरे केलेल्या भाहेत. 
ह्यांनी कानडी भाषंत राविलला ' गुरूबोध ' नामक लहानसा गेथ फारच गोड ब 
गुरुप्रेमाके आतप्रीत भरलेला आहे. यांनी शिराळी ( चित्राप्र ) येथे आपला सळ 
स्थापन कला. त्यास " राघधबगासखसावी मठ । ( ह्यास आतां ' हरिदास समळ ? 


असें ह्मणतात. ) या. मठांत त्यांनीं रभावळृभदासांविषयीं केलेले सवे ग्रंथ होते. कारही 


वर्षापूर्वी वृद्ध मठाविकारी केल्मसवासी झाल्यानंतर 'बालवयी मठाधिकार्‍्यांकडून . त्या 


३ 


पुस्तकांची हेळसांड झाली. बरेच ग्रेथ वाळवी लागून व दुर्दैवाने एकदां देवळास वि 
लागला त्या वेळीं त्यांत जळून गेळे ! आतां थोडासा भाग तेथें राहिला आहे, त्य 
थोड्याशा श्रमाने नकल काढून तो तरी ते जपून ठेवण्याची काळजी घेतील, तर; 
पितुसेवा केल्याचे पुण्य त्यांस लागणार आहे. परमेश्वर त्यांस तशी बुद्रि देवो, ६ 
मी मागतो. मला मिळालेल्या श्रीरमावल्भदासांच्या कवितांच्या संग्रहापेकी आधे-. 
भाग येथचाच आहे व याबद्दल त्या मठाधिकाऱ्यांचा मी क्रणी आहे. | 


. शाधवदास हे रमावक्वभदासांचे प्रत्यक्ष शिष्य नसून त्यांच्या शिष्यपरंपरे- 
पेकी एक होते. तरी ह्यांचे आपल्या परम-परात्पर-गुरु रमावक्भदासांविषयींचें प्रेम 
व पूज्य बुद्धि पराकाष्टेची होती, हें त्यांच्याविषयी त्यांनी ठिकठिकाणीं काढलेल्या 
उद्गारावरून स्पष्ट होतें. ते आपल्या “ बिरुदावळी ' ग्रेथांत झणतात- 

श्रीरमावलभाचे दास । श्रीरमावड़ूभांचे प्रत्यक्ष । दासरूपे चिद्टिलास । धरू- 
नि नरवेष अवतरळ ॥ १ ॥ आपलें अनन्य भजन सुख 1 आपण भोगा- 
वया देख । आणि तरावया सत्साधक । निजकोतुरके अवतरले॥ २॥ 
कलियुगी जनास । लावूने नवविधा भक्तीस । खंडावया भवपाश । 
रमावल्लमदास अवतरळे ॥ २॥ | 


राघवदासारचें श्रीरमावछभदास स्तुतिविषयक एक पद:- 
रमावळृभदास समर्थ । त्याचा न कळे हो परमार्थ जी ॥ धु० ॥ जेथ पर- 
तल्या वेदश्रृति । तेथ काय वानुं मी स्थिती जी ॥ १ ॥ ऐसा अनुभव 
जाणती संत । जाणनेणपणाविराहित जी ॥ २ ॥ चिदेबरीं रहिवास केला 
अखंड सावकाश जी ॥ ३॥ सहर्जी सहज स्थिति त्याची । अनिवा- 
च्यपर्णे साची जी ॥ ४ ॥ रमावळ्भस्वामी भेटी । ऐसी राधवीं पडली 
मिठींजी॥५॥ | | 
रमावक्लभदासांना कोल्हापुरास श्रीदत्तात्रेयाची प्रत्यक्ष भेट झाली, याबद्दल 

रापबदासांनी श्रीदत्तात्रेयस्तुतीमध्यें अस वर्णन केलें आहेः- 

“ तुझ्या दर्शनाची जो धरी आस । तया भेटसी नाना वेषें । तुवां रमा- 
वक्वभदासांस । कोल्हापुरी प्रत्यक्ष दिधली भेटी ॥ १ ॥ अखंड एकांतवासी 
निजबोध सांगतां लक्ष्मीसी । तेव्हां रमावल्भदासांसी । सवें बैसविसी स्वानंदें ॥ २॥ 

रमावलृभदासांनीं भगवद्रीतेवर टीका केली व त्या टीकेला ' चमत्कारी * हं नांव 
श्रीदत्तदेवांनी दिलें. तसेंच त्यांनीं आचार्यांच्या बृहद्दाक्यवृत्तावर टाका केळी असून 
वैष्णवगति नांवाचाही एक स्वतंत्र ग्रंथ केला आहे; ह्याबद्दल राघवदासांची वाणी 
अशी सांपडते. 
_ (आरतीचे चरण ) “ ग्रंथ थोर ' चमत्कारी '। टीका पूणे सपतां ॥ 
श्रीगुरुदत्तदेवे । दिळी भेटी तत्वतां ॥ ' वैष्णवगति ' आणि । वाक्य" 


२२ 

'वात्ति पूर्णता ॥ एवं त्रेथथ्रय कथियळे सम्थो | जय रमावलभा जो । 
___परमेष्टी गुरुराया हइ०॥.. 
“> या तीन ग्रॅथांपैकी 'वाक्यवत्ति टीका ग्रंथ छापला असून गीता चमत्कार्रा टाका 
, अथाची एक लेखी प्रत मिळविली आहे. (ह्या प्रतींत लेखकाचे हस्तप्रमाद पुष्कळ झाले 
असल्यामुळें दुसरी एखादी प्रत मिळविण्याबद्दल खटपट चालू आहे. ) ' वैष्णवग 
भरेथाचाही शोध चालविला आहे. परमेश्वरकूपेने हे ग्रंथ मिळतील तो सुदीन. राघवदासां- 
नी' रॅमावऴभदासांना ' परमेष्टी गरु ' असें वरील आरतांत म्हटलें आहे; ही गोष्टही 
त्यांच्या नात्यासंबंधाने लक्ष्यांत ठेवण्यासारखी आहे 


राघवदास हे श्रीकष्णजयन्तीत्रतोत्सव सांप्रदयाप्रमाणे चालवीत असता शेव- 
टच्या दिवशीं कोर्तनांत श्रीरमावछृभदासाचे आख्यान लावोत असत. ह आख्यान 
त्यांनी-फारच चांगलें बांधलें आहे. यांत विशेषेकरून र मावलृभदासांचें महिमान वर्णिले 
असन त्यामध्यें त्यांच्या संबंधानें व त्यांच्या इतर शिष्यांचाही [नेवडक कांवता आहे 


त्यांपैकी पढें दिलेल्या ओंब्यांत सर्व वेदान्ताचें सार त्यांनीं प्रथित्त केळेळ आहे. त्यावरून 
राघवदासाचा अध्यात्म-आधिकारही दिसून येतो 


“६ श्रौरमावलृमदास नित्य निरामय । परंज्योतिःस्वरूप चिन्मय । विश्व- 
व्यापक विश्वमय । हे भावना लय होय जेथे ॥१ ॥ तेथ देव ना भक्त 
रिक्त ना भरित । बद्ध ना मक्त व्यक्त ना'अव्यक्त । केची शब्द निःरश- 
ब्दाची मात । सहज उवरित रमावलृभ ॥ २॥ कांहींच न साहे जयाते । 
तोचि अनंत अवतार धरित । नसा सागर सबराभरित । सहज क्राडत 
तरंगरूपं ॥ ३ ॥ तैसा गुरुशिष्य भजनभावो । दावी श्रीरमावलृभदेवो ! 
. ह्मणोनि अगम्य महिमा पाहा हो । सप्रेम लाहो लाहती भक्त ॥ ४॥ 
एंसा त॑ घन रमावद्भ । सचिदानंद गुरु पण नभ । मन शिष्यासी स्वा- 
नभव लाभ । भोगविसती स्वयंभ कपादृष्टीं ॥ ५ ॥ म्हणोनि तुज अनन्य 
शरण । रिघालो जी राघव म्हणे । सांभार्ळाजे कपा करून । भवबंधन 
छेंदोनियां॥ ६ ॥ 
रमावलृभदासांची कथा ( आख्यान ) संपल्यानंतर आरती करून ते लळित 
: करित असत. * संपळी कथा आलें ललित । पढें उरळें उर्वरित आरत । राघव भावें 
, तनुमन ओंबाळीत । सभ्रेमं न्याहाळीत निजरूप ॥ १ ॥ 


._ रमावल्लभदासांना राघवदास हे परमेष्ठीगुरू हणत असून त्यांच्या ठिकाणी किंती 
पज्यभाव:ते- बाळगीत, हें वर दिलेल्या उताऱ्यांवरून दिसंन येत आहे; तथापि 
रमावल़भदास हे त्यांना मित्र या नात्यानें संबोधीत अथवा वागवीत असत. त्यांनी 


'*वाक्ववात्ति म्रेथांत. कांही. भक्तजनांच्या भेटीचे वर्णन केळे आहे, त्यांत राघव- 
- दासासंबंधानें पुढील उद्दार काढले आहेत--. '' तंव खुलक्षण । राघव भित्र 


२२ 


भेटला आपण । तो नित्यनेमित्तिका दक्षपण । कर्मफळासी नातळे ॥ 
नातळे विधथिनिषेधास । परो पाळी लोकसंग्रहास ॥ इ० | 


रमावक्लभदासांच्या शिष्यांपैकी कृष्णदास नांवाचेही शिष्य प्रसिद्ध होऊन .. .. 


गेले. यांना कृष्णगासावी असही हाणत, यांनीं सहुरूंना कोकणांत दालम्यप्री नेल्याची, 
हकीकत मागें आलीच आहे. ह्‌ मोठे बुद्गिमान व तपस्वी होते. दाक्षिणकानडा जिल्ह्यां- 
तील कुदापुर तालुक्यांत चक्रनदांच्या कांठी हुस्माड नांवाचं गांव आहे. तेथें ह्यांनी 
मठ बांधून श्रीकृष्णजयन्तीत्रतोत्सब चाळू केला, तो अजन चालत आहे. यांनी तेथाल 
जॉगनाणी ( जागवा ) या नांवच्या एका स्त्रीवर अनुग्रह करून तिला जीवन्मक्‍्त 
केळे अशो आख्यायिका आह. तथाल श्रीदत्तमंदिरांत कृष्णदासाची व त्यांची 
पद्दाशष्या जोगनाणी हिची अशा दांन समाधी झाहेत. ह्या कष्णदासांनाही श्रीगरु 
दत्तदेवाचें दर्शन झालें होतें. याबद्दल राघवदासांनीं श्रादत्तात्रेय स्ततींत याप्रमाणे 
' झटले आहे 


“ तसांच कृष्णाजी गांसावी यांस । दशन दिधलं सावकाश । तवां 
नाम ठांवेळ भगवर्द्रीतस । * चमत्कारी ? टोका ह्ाणऊाने ॥ ११॥ 
पुस्तक आपुलें हातीच । तृवां दोधलं जी साचें । पूजन करावे याचें । 
ह्मंणांने वाचे बोलिल्गांस ॥ १२ ॥ कोणी एके दिवशीं । तैल न मिळे 
कृष्णाजी गोसावी यांसी । तुवां होवोनि संन्यासी । न कळतां त्यासी 
दिधले घरीं ॥ १३ ॥ ” इ० ' 
ह्या कृष्णदासांनी रमावळभदासांवर कांहा पदें केलो आहेत, ती. फारच भ्रेमळ 
: भाहेत. त्यांतील एक रसभारित पद खाली दिलें आहेः--- 


रमावलृभदास र । न कळे याची भास रे॥ भक्ति करिती अरूप 
बोलती, काय ह्मणूं यास रे ॥ घु० ॥ आधीं सगुणी गोंविती । शेखी 
निगुण दाविती ॥ सगुण निर्गुण नर्होनि श्रीकृष्णभक्ति लाविती ॥ १ ॥ 
बद्ध हणो नेद्विती । मुकक्‍्तपणही त्यागिती ॥ भक्‍त कृष्ण ह्मणे नेणों 
कोण सुख भोगिती ॥ २॥ 


कृष्णदासांची शिष्या ज्ञागनाणा हिनेही कांहीं पदें केलेलीं आढळतात. कृष्णदास 
व जोगनाणी यांजवर दुष्ट लोक दष्टवुत्रीचा आरोप केळा होता; परंत समथ 
रामदासस्वामी व वणुताई यांच्याप्रमाणे त्यांनी आपल्या निष्पाप आचरणाने व 
योगबलानें लोकांना दिपवून सोडलें, असे ह्मणतात, स्थल्संकोचामुळें या विषयीची 
विस्तृत हकीकत देतां येत नाहीं 

श्रीरमावल्ळभदासांचा नित्यक्रम हटला ह्मणजे कोठंही ते गेळं असतां भजनपूजन 
व कथाकीतन करीत असत, या रीतीनें जगवुद्धाराथ संचार कर्रात असतां कोठेसा 
त्यांचा सुक्काम पडला, तेथें एका श्रीमान व श्रद्धावान गृहंस्थांच्या घरी देवाचा 


भू १ ह रं 
र: 
र ् 
1 'वम्नााळ 
र भु 
क डे 


शडे 


वार्षिकोत्सव करण्याचा संप्रदाय होता, नेमगकीचा कथेकरी कांहीं अपरिहार्य कार- 


_ ...'णांनीं न आल्यामुळें रमावल्लभदासांना त्यानें विनंति केली व ती साधुवर्यानी 
- मान्यहो केली. त्यांना चार मुलगे होते व ते सर्व प्रवासांत त्यांच्या बरोबरच रहात 


त्यांना वडिलांची वरील कृति योग्य वाटली नाही. आपलं उपास्य देवत सोडून दुसर्‍या 


.. देवाच्या उत्सवांत वडिलांनी भाग घेतलेला पाहन ते नाखष झाले. उत्सव चाळ अस- 


तांच त्यांचीही प्रकृति थोडीशी बिघडली, ह्मणून त्यांनीं आपल्या वडील मुलांस 
कीर्तन करण्याविषयी आज्ञा केलो, परंतु ती त्यानें मान्य केली नाहीं. दुसर्‍या व 
विसऱ्या मुळांसही तसेंच सांगून पाहिलें; कौर्तन करण्याची अंगांत योग्यता असतां 
कवळ आभमानान त्यांनाही तो गाष्ट नाकारली. नंतर आपले कनिष्ठ पुत्र यादवबुवा 
यांस त्यांनी आज्ञा केली, पण ह यादवबवा ह्मणजे ब॒द्धीने फार मंद असन यांना दोन 
अभंगही पाठ येत नसत. यांनीं नसती. काबाडकष्टाचीं कामे करून वडिलांच्या सेवेत 
दिवस घालविले होते. तथापि वडिलांच्या ठिकाणीं त्याची फारच पूज्यबुद्धे होती 
व तीच पुढें फळास आली. कीर्तन करण्याची आज्ञा होतांच त्यांनीं उठन वाडिलांच्या 
पायांवर मस्तक ठेविलें व ह्मटले-“ आपली आज्ञा मला शिरसामान्य आहे, कोण- 
त्याच आरेचे आजपर्यंत मीं उल्लंघन केले नाहो; पण माझा अधिकार काय आहे हे 
आपण जाणतच आहां; मला दोन शाब्दसद्धां शाद्ध रीतीनं बोलतां येत नाहींत; याउपर 
आपली इच्छा कशी आहे समजत नाहीं. ' असे ह्मणून त्यांनीं पुन्हा साष्टांग नमस्कार 
केला. त्या वेळीं * मूकं करोति वाचालं ' अशी ज्यांची शक्ति त्या रमावल्लभदासांनी 
त्यास उठावेळ व महाप्रसाद ह्मणून आपल्या मुखांतील विडा त्यांच्या सुखांत घातला 
त्याबरोबर दिव्य ज्ञान शक्ति त्यांच्या अंगांत संचरळी व त्या दिवशीं यादवबुवांनीं 
असं काहा बहारीचे कोतन केल, की. तं एकून सव लोकांना अत्यंत आश्वये वाटल, 
भक्तिज्ञान वैराग्याची एकवाक्यता करून श्रीकृष्णडपासना हच मानव जीविताचें 
साथक आहे, ' कृष्णभक्तेरयत्नंन जह्मयज्ञानमवाप्यते ' - कृष्णभक्तांच्या घरीं अह्मसान 
चाळून येते, इत्यादि प्रतिपादन त्यांनीं फारच अप्रतिम केलें. श्रीज्ञानेश्वरमहाराजांनीं 
रेड्याकडून वेद बोलविले, त्याचप्रमाणें हें घडलें असे ह्मणणेस हरकत नाहीं. हे 
यादवबुवा व त्यांचे पुत्र जिबकबुवा आणि त्यांचे पुत्र सदाशिवबुत्रा यांनींही कांही 
पदें केलेलीं आढळतात. तीं भकतिज्ञान वैराग्यपर असून चांगळी सुरस आहेत 

याप्रकार पंत्याचे कतुमकतु अन्यथा कर्त अद्धत सामर्थ्य तिन्ही मुलांच्या 
निदर्श नास आल्यामुळें तेही पित्याच्या आत वागं लागले. हल्लीं रमावलृभदासांचा 
वेश जो सोलापुरी आहे तो शेवटील अनुग्रहीत मलाचाच होय. याच घराण्यांतन मला 
रमावळृमदासांची भ, गीता “ चमत्कारी ” टीका व त्यांचे पुत्र यादवबुवा व नातु 
त्रिबक गोसावी यांची कांहीं पंदे मिळाली, तीं पाहिली असतां त्यांत गरुभक्तिप्रेमा 
पारेपूण भरलेला दिसतो. परंतु सांप्रदाय परंपरा ह्मणज्ञे * सांप्रदायास अनुसरून ? अशी 
भ्रीकुष्णजयंती त्रतरूप पारमार्थिक देणगगी अथवा वतन, दक्षिण कानडा जिल्ह्यांतील 


२ 


आवडी वगैरे मठांतून वेशपरंपरा चाळू आहे, त्याप्रमाणें त्यांच्या घराण्यांत पुढे कते - 
चाललें नाहीं हं श्रीरमावद्मदासच जाणत. ह 
रमावक्रभदासांनीं आपले पूर्वीर्चे कुळगोन्न व नंतरचे त्याचें रूपांतर याविक्षी 
एका अभंगांत फारच बहार्राचें व खबीचे वर्णन केलें आहे. त्यांतील मर्म साधकं:व 
तिद्धपुरुषांच्याच ध्यानांत येणार आहे. रासैक वाचकांनाही तो अभंग गोड लांगर 
ल्यावांचून राहणार नाहीं. याकरितां त्यांनीही त्यांतील रस घोटावा हाणून तो मुद्दाम 
खालीं दिला आहेः | 
___ मुळीं लागतां सहज । मायबाप नाहींत मज ॥ १ ॥ झालो पोसणे 
. संताचे । मन कोंवळें तयार्चे ॥ २॥ गोत्र “ अगस्ति होतें साचें । आतां 
गोत्र ' ढ्यापकांचें ' ॥३॥ ' छुग्वेदी ' होतो पहिले । आतां ' भागवती' 
बहिळे ॥ ४ ॥ नामघोषाचा आचारु । श्रीमद्रीतेचा विचार ॥५॥ पूर्वी 
संध्या ते त्रिकाळ । प्रेमसंध्या सवेकाळ ॥६॥ पूर्वी गुरूतो 
: त्रिविधे चा । आतां भुर तो ' हरिविद्ये' चा ॥७॥ पूर्वी होतों 
: मतभेदी * । आतां मत जी “ अभेदी ' ॥ ८॥ पूर्वी बोलेलों 
' ह्लैकिक ' । आतां बोलें अलोळिक ॥ ९॥ पूर्वी मान म्यांच 
' घ्यावा ' । आतां मान सवी * द्यावा? ॥ १०॥ पूर्वी रूचे 
* चतुरपण ' । आतां ' भोळीव ? आपण ॥ ११ ॥ पूर्वी ' मुक्ती - 
' लागी बाहे । आतां ' भक्ती ' लागीं वाहे ॥ १२॥ पूर्वी ' तारक 
होता ह्रि ' । आतां '* तारक मजला करी ' ॥१३॥ पूर्वी होतों 
“ परतंत्र ' । आतां सर्वाशी * स्वतंत्र ' ॥ १४ ॥ पूर्वी रुचे, * रूप- 
नाम ' । आतां नाहीं त्याचे काम ' ॥ १५॥ नामरूप जाऊाने 
भास । अवघा रमावल्मदास ॥ १६॥ 
मनुष्य ज्या वस्तूर्चे चिंतन करितो त्याचें तादात्म्य पावून तद्रूप होतो, हें 
श्रीकृष्णाचे वाक्य वरील पूर्णतेच्या उद्गारांत दाखविले आहेत. | 
वरील अभंग ह्मणजे * तुका झाडा पांडुरंग ' ह्या ह्मणण्याप्रमाणें स्वतःच्या 
पूर्णतेचा अथवा तृप्तीचा ढेकरच होय. स्वानुभर्वासिद्धांचे उद्गार स्वतःच्या कृताथतेविषयी 
व धन्यतेसंबंधीं असेच निघतात. असो. कि 
येथपर्यंत रमावछ्वभदासांचा जन्मकाळ, त्यांचें पूर्ववृत्त, त्यांनीं केलेले अद्भुत 
चमत्कार, त्यांचे ग्रेथ व त्यांची शिष्यपरंपरा इत्यादिकांर्चे वर्णन मला मिळालेल्या 
साधनसामुग्नीवरून यथामति संक्षेपतः केलें. पुढें त्यांचा समाविकाल केव्हां झाला 
याबद्दल चौकशीकरितां खात्रीलायख माहिती मिळाली नाहीं. ह्मणून त्यांचे ह्लींचे 
वेशज ह. गु. भ. प- गोविद हारे राळेरासकर, बी. ए. एल्‌. एल्‌. बी. हीं मु* 
अक्कलकोट यांना पत्र पाठवून माहिती विचारली. त्यांजकडून खालीं लिहिल्याप्रमाणे 
उत्तर आले आहे:- 
र्ड 


व, 


५ श्रीगुरुमहाराजांसंबथाने मजला प्रस्तावनेंत दाखळ करण्यासारखी माहिती 
-'५ज्ञाहीं याबद्दल फार वाईट वाटते ... आह्मी श्रीगरुमहाराजांचा पुण्यतिथि आषाढी 


- .. ...«पोर्णिमेस पाळतों, याचें कारण येगेप्रमाणेः--- फार दिवसांपासन पंढरपर हें इकडे 


भक्तमंडळी जमण्याचें केंद्रस्थांन आहे. ... आषाढी पोर्णिमेस पंढरपुराजवळील गोपा- 

ळपुरास काला हातो. त्या काल्याचा प्रसाद घेऊन सव मेडळी आपआापल्य| गांवी 
जातात. श्रीगुश्महाराजांचाही नेहमींचा पाठ असाच होता. त्यांचा निधनकाल आषाढी 
पौर्णिमेच्या पूर्वीच होऊन गेला असतां गोपाळपुरास काल्याचे वेळीं त्यांस पुष्कळ मंड- 
ळींनीं पाहिलें. त्यापुढें ते पुनः कधीं दृष्टीत पडले नाहींत. आषाढी पोर्णिमेस त्यांचें 
शेवटचे दशन झालें ह्मणन. आम्ही तीच त्यांची पुण्यतिथि म्हणन पाळतो. मूळचा 
निधनकाल व स्थल नक्की मार्हीत नाहीं 


ही माहिती जरा अपूरी आहे, तरी तांत कांहीं तरी अर्थ असावा असें वाटतें. 
' राधवदासांनीं केलेल्या * बिरुदावळी * ग्रंथांत त्यांचें समग्र चारित्र आहे. तो ग्रंथ पुरा 
सांपडेपर्यंत वर्रील गोष्टांवरच तृप्ति मानन राहणें इष्ट आहे 


संतांची चरित्रे लिहिन कर्धीही सेपावयाची नाहींत. भगवच्चरित्रे जशीं अगाध 
ब अगम्य आहेत, तशींच तों संतांचींही आहेत. ससुद्रांतील जलाशय मोठा, पण 
आपल्या हातांतील पात्राइतरकेंच त्यांतन उदक आणतां येतें, त्याचप्रमाणें या महं- 
तांच्या मह्चारेक्ञांतील सारभाग तेवढा आपण घेतला पाहिजे. प्राचीन महात्म्यांच्या 
परित्रलखनाला अवश्य तितकी साधनसामुग्री आपल्या देशांत मिळत नाहीं. हो 
दुःखाची गोष्ट होय; परंतु यामुळें हताश न होतां शक्‍य तो प्रयत्न करणें आपलें 
कतव्य आहे. त॑ र्मी सज्नाच्या साह्याने यथामति कळे आहे. यांत न्यन असलेलें 
पूणे करणार संतसजञन समथ झआाहेत. श्रीरमावल्ृभदासांच्या चरित्राविषर्याची अधिक 
माहिती मजकडे कोणीं पाठविल्यास त्या सज्ननाचे मी अनंत उपकार मानेन 
व परमंश्वराकड त्याच्या कल्याणाविषयीं अनन्यभावं प्रार्थना -करीन. त्यांनीं केळला 
चष्णवगात नामक अथ, भगवद्रीता ' चमत्कारी * टीका, तसेच राघवदासकृत 
रमावळभदास बिरुदावाळि ' ग्रंथ मजकडे पाठविल्यास त्यांस .मी यथाशक्ति 
द्रब्याचाही मोबदला देईन. परमेश्वर हा माझा हेतु पर्ण करो 


याप्रमाण आजपर्यंत प्रयत्नकरून श्रीहरिकृपें उपलब्ध झालेल्या माहितीवरून 
श्रीरमाबल्लभदास व त्यांचा शिष्यवर्ग यांचें शक्‍य तेवढें विस्तृत चरित्र यथामाति पण 
केलें; ते. श्रीरसावद्ठभचरणीं अर्पण असो. शेवटीं श्रीराघवदासांच्या वाणीने वर 


(९ 


वाणल्ल व इतर सवे सत मंडळास आरती ओंवाळन हा चरित्र भाग पर्ण करितों, 


७ 


राघवदासरुत गुरुपरंपरंची आराते. 
पणा क ००()०पा्््ा--- 


आराति संप्रदायी, गुरुपरंपरेसी । नवावेंध भक्तिभावे । ओंबाळीन मी 


त्यांसी ॥ ज्ू० ॥ सप्रेमताट मोठें निजकरीं घेऊनी । आरत आरती हे 
तयामाजीं ठेवूने । बह्मांडसहित पिंड, स्वयें कुरवंडोनी । निज्ञ रूप 
न्याहाळीन, सदा लागेन चरणीं ॥ आराति० ॥ १ ॥ श्रीगुरु आदिमूर्ति, 
पूर्णब्रह्म श्रीकृष्ण । अवतार धरुनियां, सहज गोकुळीं जाण । श्रांगोता 
_ भागवत, बोधी उद्धवा अज्ञुंन । तोचि बोध सृष्टिपूवी लाहे अह्मया 
पूर्ण ॥ आरतिं० ॥ २ ॥ ब्रह्मदेव नारदासी, निजगुज सांगत । चालतां 
बोळतांही, सहज समाधि ठात । नारद व्यासमुनी, पूणे कृपा करीत | 
व्यास बोध श]ुकदेवा । तेणें सहजचि मुक्त ॥ आरति* ॥ ३॥ मक्त 
ब्रह्मनिष्टमुखे, परीक्षिती आपण । तोचि पें भागवत, करितांचि श्रवण । 
लाधले निज सुख, गेळें जन्ममरण । तेथोनी तरले जी, भक्त अपार जाण 


॥ आराति> ॥ ४ ॥ जाण त्यांमाजी आदी, गोडपाद संन्यासी । 


गोविदपाद्‌ भावे, शरण अनन्य त्यासी । तत्पाद शिष्य श्रेष्ठ, मान्य 
ब्रह्मादिकांसी, । शकराच्ाये नाम, जगट्दुरू अविनाशी ॥ आरति० ॥५॥ 
सन्यासपद्धिते हे, तेथोनियां जहाली । कलियुगीं गुपत होती, तेही 
प्रगट केली । अनुक्रमें संप्रदायी, येत येत पे. आली । विज्ञान आश्र- 
मासी, गुरुरायं दिधली ॥ आरति० ॥ ६॥ दिधली ते मी पहा, आनेदा- 
श्रमाश्रमं । आश्रमालागीं ते हो, स्वयें गृहस्थाश्रम । अनन्य शरण गेले; 
लक्ष्मीथवर सप्रेमें । पावलं निज मोक्ष, बंधमोक्ष उपरम ॥ आ० ॥७॥ 


उपरम सवंभावें, रमावळृरभी झाला । ह्मणवुनि दास्यपणें, लक्ष्मीधर जोडला । 


नवावेधा भजनपंथें, संप्रदाय स्थापिला । श्रीकृष्ण भक्तररूपे । स्वयें अबत- 


रला ॥ आराते०« ॥ ८॥ तरला भवासिंधु रमावळछूभ- बोधे । असृत 


राजयोगी, त्याचे प्रेम अगाध । नरहारिदास तया शरण पूर्ण अमभेदें । 
कीर्तनी प्रीती फार, सदा हरीचा वेध ॥ आरति० ॥ ९ ॥ श्रीगंगाथर 
स्वामीलागीं जाण तत्वता । गुरु निजानंद्‌ मूर्ति, पदी ठेवोनि माथा । 
विनयें पूसतां हो, निज गुज पूर्णता । लाधले प्रेमसुख, काय वानूं मी आतां 
॥ आरति० ॥ १० ॥ तरंग- जीवनासी, कांहीं भिन्नता नसे । आटितां 
नाटितांही, सत्य सुवर्ण जैस । विश्वरूप विश्वसाक्षि, परजह्म हे तेसें । 
यापरी परंपरा, वर्णी राघवदास ॥ आरति* ॥ ११ ॥ 


कावड कलया 


शट 


सगण व निर्गण उपासना, 


“... इतर प्रसिद्ध साघुसंतांप्रमाणे श्रीरमावद्लभदासांचाही मार्ग सगुणावरूनच 


निणास जाण्याचा आहे. सगुण उपासना, सगुणमृर्तिध्यान पूजन इत्यादिक हीं कमी 


-._ देजारची आणि निगुण हं मुख्य ध्येय व भ्रेष्ठ द्जाचें असें मानन कांहीं विद्दान लोक 


सगुणाची उपेक्षा करितांना दृष्टीस पडतात. परंतु ह त्यांचें करणे श्रेष्ठ ध्येयाच्या लोभाचें 


नेसते. निरुण उपासनेला इंद्रियदमन, मनोनिग्रह, एकांतवास आणि वृतिनिरोध इत्यादि 


खडतर साधने न करितां व सगुणापासनेचा संप्रदायपद्धाते व रहस्य न समजतां सगुणो 
पासनेंत भजन पूजन वगेरे करणें ह त्यांना श्रमाचे वाटते. शरीराला होणाऱ्या 
या श्रमाला भिऊन ते सगुणोपासनेची उपेक्षा करित[त- “ कायक्वेशाभया- 
त्यजेत्‌ ” अस भगवंतांनीही गीतेत ह्यटलं आहेच. 

अद्वैत सिद्गांत सिद्ध असतां देव निराळा मानून त्याची पूजा करणें, त्याला नम- 
स्कार करणं हे निरर्थक व थोडेसं विरुद्रही वाटतं. त्यांना शर्रारपोषणाच्या इतर 
क्रिया हणजे जेवणखाण, व्यापारटापार, नोकरीचाकरी इत्यादि यथासांग करण्यास 
ब इंद्रियजन्य सौख्याचा यथेच्छ उपभोग घेण्यास मात्र केटाळा येत नाही. 
त्यांत अद्वेताची हानी वाटत नाहीं. देवाच्या भजनपजनांत मात्र तरस वाटतें. असे 
ज्ञानी हे खरे ज्ञानी नसन देहामिमानी होत. याबद्दल श्रासमर्थानीं दासबोधांत एके 
ठिकाणीं सणसणीत ह्यटलें आहे. एका शिष्यांनं त्यांना असा प्रश्न केला कीं,-“* सगण 
नाशवंत ऐसें सांगतां । पुन्हां भजन करावें ह्मणतां । तरी कासयासाठीं आतां । भजन 
करू 2 ॥ ' हें ऐकन श्रीसम्थ ह्मणतात:-- 

करणें लागे भोजन । करणें लागे उदकपान । मळमत्र त्याग लक्षण । तेंही ह 

सुटेना ॥ जनाचे समाधान राखावें । आपुलें पारखें ओळखावे । आणि 

भजनाचे मोडावें । हें काण ज्ञान 2 ॥ ज्ञानं विवेकें मिथ्या झालें । परंतु 

अवघे नाहीं टाकिले । तरि मग भजनाचे काय केलें । सांग बापा ॥ 

साहेबास लोटांगणी ज्ञावें । नीचासारिखें व्हावें । आणि देवांस न 

मानावे । हे कोण ज्ञान ॥ ज्ञानबळें उपासना । आह्मी भक्त जरी मानं 

ना । तरी या दोषावेया पतना । पारवा अभक्तपणें ॥ ” दासबोध द. ६ स. ७ 


उपासना मार्गावर-सगण मर्तीची पूज्ञा इत्यादिकांवर-कुऱ्हाड पडण्याचा रंग 
दिसूं लागल्य त्या वेळीं श्रीसम्थीना वर्रील उपदेश मोठ्या कळकळीनें करावा लागला 
हें सगुणोपासना कमी प्रतीची मानणाऱ्यांनीं लक्ष्यांत ठेविलें पाहिजे. 

निर्गुणाचा उपदेश करणें फार सोपें आहे. परंतु त्याप्रमाणे वागणे फार कठीण 
आहे. बाह्य विषयांत रंगून गेलेल्या चित्ताची स्थिरता अव्यक्त अशा चेतन्यामध्यें 
करण्याचा अभ्यास करीत असतां किती कष्ट पडतात, हे त्या अभ्यास मार्गानें जाणा- 
रांसच माहात. नुसतें तोंडाने बोलणारांस ते कळावय़ाचे नाहींत. ह्मणनच भगवंतांनींही 


> 


हटले आहे-'“ क्ेशोधिकतरस्तेषामव्यक्तासक्तचेतसाम्‌ । अव्यक्ताहि गातिईःखं देह- . .: 
वद्धिरवाप्यते ॥ ” अव्यक्त हमणज्ञे निराकार निर्गुण परत्रह्माचे ठिकाणी चित्त 
स्थिर करण्यास विषयगोडी व देहाभिमान न सुटलेल्या लोकांना फार केश . भोगावे... 
लागतात. कारण इंद्रियदमन व मनोनिग्रह करणं ही गोष्ट सोपी नाही. पण सगुण भक्ति 
तशी नाहीं. सगुण भक्तीच्या योगानें या सर्व गोष्टी साधकास सुकर होऊन जातात. 
वैराग्य त्यानें न बोलावतां येतें. ज्ञान त्याच्या घरांत शिरते. सगुणोपासनेच्या 
अभ्यासाने भक्ताच्या सव क्रिया भगवत्पर होतात आणि त्याला स्थितप्रज्ञता प्राप्त 
होते. मुक्ति त्यानें मागितली नाहीं तरी ती त्याला सोडीत नाहो. असे सगुण भक्तीचे 
महिमान श्री एकनाथ महाराजांनीं खालील ओव्यांत वर्णन केले आहे. 


ब्रत तप तार्थिदान । करितां योग याग यजन । बेदशाख्रार्थ पुराण श्रवण | 

तेणें देह्याभिमान ढळेना ॥ ३७२ ॥ भावें करितां माझें भजन । समूळ 

तुटे देहाभिमान । भक्ति उत्तमोत्तम साधन । भक्ताधीन परब्रह्म ॥ ३७३॥ 

ज्ञान वैराग्य निवृत्ति । धूति शांति त्रह्मस्थिति । यांची जननी माझी र्भाक्त 1 

जाण निश्चिती उद्धवा ॥ ३७४ ॥ चहूं मुक्तींहून वरती । उल्हासें नांदे... 
माझी भक्ति । माझे भक्तीची अनिवार शक्ति । तिशी निश्चिती आकळलों 

॥ ३७५ ॥ माझं स्वरूप अनंत अपार । तो मी भक्तीने आकळलों साचार | . 
यालार्गी निजञञभक्तांचे द्वार । मी निरंतर सेवितसें ॥ ३७६॥ भक्तीने. 
आकळलों जाण । यालागी मी भक्ताधीन ॥ माझीये भक्ताचे महिमान) 
मजही संपूर्ण कळेना ॥ ३७७ ॥ | 


सगुणोपासकांच्या ध्येय (धातुकाष्ट पाषाणादिकांनीं रचलेली बाह्यहद्य ) 
मूर्तीत सर्वगत चैतन्य जसें ओतप्रोत भरून असतें तसेंच शाळिदिक निर्गुणोपासकांच्या 
मानस धातूने रचलेल्या अंतहे्य शब्द्मय मूर्तीत तेंच सर्वगत चैतन्य व्यापून 
असतां घातुमय मूतोवर द्वेष उपेक्षा आणि शब्दमय मूतीवर प्रीती कशाला 
असावी ? याप्रमाणें रागद्वेषाने कलुषित होऊन विकार पावलेल्या चित्ताने सूक्ष्मातू 
सूक्ष्मतम, निराकार, निर्विकार, गुणातीत व अतींद्रिय सश्चिदानंद स्वरूपाचे चिंतन कसें 
करितां येहल ? भी किया 

जीवाला ईश्वराने दत्त स्वातंत्र्य ( ४/1।! 120७७1 इच्छाशक्ति ) दिलें. 
असतांना “ उद्धरेदात्मनात्मानं नात्मानमवसादयेत्‌ । आत्मेव. ह्यात्मनो बंधुरात्मेव रिपु" 
रात्मन: ॥ ' भ. गी. अ, ६ छो. ५ । आपला आपणच उद्धार करावा, आपला घात 
करून घेऊ नये, आपला मित्रशकेंवा शत्रू आपणच होय. ? या श्रीकृष्णपरमात्म्याच्या 
बोधाप्रमाें त्या . स्वातंत्र्याचा उपयोग योग्य रीतीने आपल्या उन्नतीकरितां न 
केरून घेऊन केवळ आगामी दुःखाचे बीज व निर्षिं अशा विषयसुखप्राप्तीकरितां ते 
लावल्यामुळे इंद्रिय व मनाचे आधीन ह्मणजे गुलाम होऊन गेलेल्या जीवांना इंद्रिया- 


३० 


तींत निरातिशयानंद सुखाकडे प्रवात्ते होणें घडत नाह. त्यासाठीं आपआपले इष्ट देवत 
__ रामकृष्णादि मर्तीत-ती विश्वव्यापक सवीतर्यामी सर्वसाक्षि-अशी भावना करून दृष्टि 
““ * ब वृत्ति स्थिरावली असतां चित्तांतील मलत्रय दोष ( स्थूल सूक्ष्म, व कारण देहाचे) 

द था सलभ साध्य उपासनेने जाऊन निर्गग तक्मापर्यंत पोचविणारी आहे. याप्रमाणे ही 
“००... सगुणं उपासना महत्फल देणारी आहे 


सगणाकरितां निंगण पाविजे । भाक्तेविणें दजे सार नाहीं ॥ १ .॥ 

सारांचें हें सार ज्ञानाचा निर्धार । पावे साचार भक्तियोगे ॥२॥ 
क, आ. क रामदास , 
सर्व संतांची अशीं वचनें द्यावी तितकीं थोडींच वाटतात. हष्टीं सवे जगांत ज्यांनीं 
वेदांत धर्माची उज्वल ध्वजा फडकाविली ते विवेकानंद स्वामी ज्या गुरूवे शिष्य 
होते व ज्याला मोक्षमळर प्रभात पाश्वात्य विठ्ठानही पूणे मान देतात ते रामकृष्ण 
परमहंसही सगण भक्तच होते. ते मर्तिपरजकच होते. आज ज्या सानामुळे सवे 
विश्वाला ते वंद्य झाळे आहेत तें त्यांना त्यांच्या उपास्य कालीमातेकडून मिळालें 
होतँ, ही गोष्ट सवश्रतच आहे. तरह्म जर सर्व ठिकाणीं आहे, तर ते मूर्तीत नाहीं काय £ 
असं सर्व संतांनी मार्तपरज्ञानिषधकांस उद्देशून ह्यटलं आहे. मांतध्यानान ।!चत्तास 
स्थिरता प्राप्त होते. उपासकाच्या उपासनाबळानें तिच्यांत गुप्त असलली देवी शक्ति 


प्रगट होते. याबद्दलचे दाखले आपल्या या भरतभूमींत अनेक पा्वत्र स्थळीं आळे 


आहेत व येत आहेत. पाषाण इत्यादि देव नव्हेत तरि पाषाणादिकांत देव आहे ही 
गोष्ट कोणालाही नाकबळ करितां येणार नाहीं. पंढरी, व्यंकटगिरी इत्यादि 
स्वयव्यक्‍त स्थळें होत. साधुसंतांनी व अधिकारी, वेदमृति, ड्विजश्रष्ठांनी स्थापन 
केलल्या मर्तीत देवाचा आविभाव जास्त असतो. ज्ञानदव, एकनाथ,. तुकाराम 
नामदेव वगैरे महान्‌ ज्ञानी संतवयाना देवांचे सरवगतत्व ठाऊक नव्हते, असत नाही, पण 
ते धांवन घांवन पंढरीस येत व त्या सांवळ्या विठ्ठल मूर्तीस भेटत.. अशा मूर्ती 
ध्यान करीत नाहीं तो करंटा होय. इतकेंच नव्हे वर तो अभक्त असा शिक्काही सम- 
थोनी त्याच्या कपाळावर मारला आहे. ते ह्मणतात: 
ध्यान धरीना तो अभक्त । ध्यान धरील तो भक्त । संसारापासुनि तो 
मक्त । भक्‍्तांस करी ॥ त्यांचें अखंड लागतां ध्यान । कृपाळूपणें देतो. 
: दर्शन । सर्वकाळ संभाषण । तदंरेंचि करावें ॥ उपासनेचे शेवर्टी । देवा- 
भक्तां अखंड भेटी । अनभवी जाणेल गोष्टी । प्रत्ययाचा ॥ 
[संबोध दशक १८,३ 


मर्तिध्यानाने चित्ताचे विक्षप नाहींसे होऊन तें धारण धरण्यास समर्थ होतें. 


लैकिकांतही एखादा व्याख्याता व्याख्यान देऊं लागला असतां त्याच्या मर्तीकडे 


ह्मणजे चेहऱ्याकडे एकसारखी दृष्टी लाविली तरच त्याच्या दृदयांताल भाव श्रोत्यां- : 


2०५५ ००0 या 


रर 


च्या हृदयांत उतरतो एरवी नाहीं. त्याचप्रमाणें बाह्य विषयांत रंगून अनेकाग्रवा १. 
पावलेली वृत्ति एकाम्न होण्याला सगुण मूर्तीचे ध्यान सोपें असून अखंड घ्यान झे _ - 
ह्मणजे मलीन वृत्तीचा समूळ नाश होऊन वृत्ति शाद्धसत्त्वात्मक होते आणि भमबतमू- . 
तीर्ताल सच्चिदानंदस्वरूपाचा आविर्भाव ध्यात्याच्या हृदयांत होतो. सारांश हा कां, दृष्टी : 
श्येय मूर्तीच्या ठिकाणीं जडली ह्मणज्ञ मनाची गति कुंठित होते, त्याबरोबरच 
प्राणाचीही गाति रुद्र होऊन वृत्तीचा लय होतो, आणि घ्यात्याचे हृदयांत सश्चिदानंद 
स्वरूपाचा अनुभव यतो. हेंच सगुणावरून निर्गुणाचा अनुभव घेणें होय. 

चित्ताचें स्थेय होऊन हृढ अपरोक्ष ज्ञान होण्याला मूर्तिपूजेचें ( सगुणोपासनेचें ) 
सहाय्य झालें नसतें तर वैदिक कालीन नारदसनकादिक क्रषी, पोराणिक कालांतले 
शुक, प्रल्हाद, भीष्म, बिभीषण, हनुमंत, उद्भवादि भकत व अवोचिन कालचे निवृत्तिनाथ, 
ज्ञानेश्वर,जनादनस्वामी, एकनाथ, तुकाराम, रामदास, पुरंदरदास इत्यादि भगवद्भक्तांपासून 
अगदी अलीकडील रामकृष्ण परमहंस, श्रीसिद्वारूढ व गोंदवलेकरमहाराजादिकांपर्यंतच्या 
यच्च्यावत्‌ सत्पुरुषांनीं तिचें इतके स्तोम माजविलें नसतें आणि प्रत्येक साधूचा संप्र- 
दाय आजपर्यंत अव्याहत चालत आला नसता. प्रस्तुतच्या पुस्तकांत या सगुणोपासनेचे 
प्रेमोद्रेककारक उद्गार किती ओतप्रोत भरून राहिले आहेत व त्यांचा अंत:करणपट- 
लावर किती परिणामकारक ठपता उमटण्यासारखा आहे, हं मननपूवक अवलोकनानें 
भक्तांच्या प्रत्ययास येईल. मासल्यासाठा पुढे फक्त एक आरति दिली आहे. 


“ ऐकोनि कृष्णकीर्ती, मन तेथें धथळें । सगुणरूप माये, माझ्या जीवी 
बेसलें । तें मज आवडते, अनुमान न बोले । पहावया रूप याचे, उतावळ 
हो झाले ॥ १ ॥ यालागें आरा हो, कृष्णा पाहीं वो सखी । आणिक 
नावडं हो, दुर्जे तिहीं लोकी ॥ धु* ॥ पाऊल कृष्णजीचे, माझ्या जीवी 
बेसलें । सनकादिक पहा. महा आसक्त झाले । मुक्‍त जो शुकमुनी, 'वेणे 
मनीं धरिले । तें मी केवी सोडूं, मज बहू रूचलें ॥ २॥ निर्गुण गोष्टी 
माये, मजञ नावडे साच । सगुण बोल कांहीं, केव्हां आठवी वाचें । पायां 
लागेन तुझ्या, हेंचि आत मनीर्चे । तेणें घडेल दास्य, रमावछभाचें॥३॥ ” 


श्रीरमावळृभदासांनी घाठून दिलेला श्रीकृष्णोपासना-संप्रदाय हा किती उत्तम, 
किती आनंदकारक व किती सामर्थ्यवंत आहे ह ह्या पुस्तकांतील अबेघरचना जो 
विचारपूबँंक अवलोकन करील त्यास समजून येणार आहे तथापि अशी अवलोकनशक्ति 
सर्वासच सारखी असते असें नाहीं याकरितो सजनाच्या अथवा जिज्ञासूच्या अवलोकन 
शक्तोस थोडेसें साहाय्य करावें या हेतूने त्या प्रबंधाचें यथामाति व थोडक्यांत 
पर्यालोचन करण्याचें योजिळ आहे. . | 

प्रकरण १ ले:-' प्रातःस्मरणा ' चें आहे. ह प्रकरण अरुणोदयापूर्वी उठून 
हातपाय धुऊन उपास्य मूर्तीसमोर. बसून ह्मणावयाचें असतें. अबंध १ ला हा भूपा- 


३२ 


“&ळौचा असून त्यांत देवाला निद्रेंतून उंठण्याविषयीं प्रेमानें बाहिलेलें आहे. २ ऱ्या 


' _ प्रबंधात देव उठले असें मानन त्यांची मुखप्रक्षालनादि सेवा करून ३ ऱ्या प्रवेघान 


त्यांला प्रातःकाळचा खाऊ दिला आहे ब तांबुल वगैरे समपेण करून छेथ्या व 


.._.. ७ व्या प्रबंधाने कांकडआराते आंवाळिली आहे. या पांचव्या प्रबंधात शुका- 


सारख्या नित्यमक्ताने ज्याला जीवीं धरिले तें कष्णजीरचे पाऊल मी क्स साडू अस 
म्हटलें आहे. हें म्हणणें फारच प्रेमोाद्रेकाचें आहे. ६ पासून १३ प्रबंधांपर्यंत गोळ्यांचे 
भाग्य, गोकळाची धन्यता व कृष्णरूपाचें व त्याच्या अलंकारांचे वर्णन आहे. प्र २४ 
कृष्ण-जन्मपवाडा १ ला यांत मत्स्यकूर्मादे अवतारांचा उल्लेख करून श्रीकृष्णज- 
न्माची कथा सांगण्यास आरंभ केला आहे. प्र १५ व १९ यांत कसवधापयेत हका- 
'कंत देऊन १७ व १८ या प्रबेधांत कृष्णाचा गहस्थाश्रम ब भागवत एकादशस्कंघांतरलि 
निमिज्ञायंत संवादाचे म्हणजे भागवतधर्माचें सार आणलं आहे. ( यांताल १६ व्या 
ग्रबंघांत मर्तिष्यान वर्णिळं असन साधकाच्या खुणा सांगितल्या आहेत. त्या साधका- 
नीच हुडकन काढाव्यात. ) ह्या चारी प्रबंधांची कडवी. १०८ असून भागवतधर्मी- 
यांनीं नित्य प्रातःकाळी हीं. १०८ मण्यांची माळ जपण्यासारखी आहे. प्र १७ यांत 
अनेक संतांची नांवे घेऊन त्यांचे स्तवन केलें आहे. प्र २० व्यांत हरिभक्ति नाह 
तर हा देह मरो असें उद्गार काढून धुबभऱ्हादादि संतांची धन्यता वर्णन केली आहे. 


प्रकरण २ रं--' ।नेत्यानियम '--हें नित्य सायंकाळी म्हणावयाचें असतं. 

यांत प्रथम कांहीं मंगलाचरण छोक देऊन ११ व २२९ या प्रबंधांत गणेश सरस्वतीची 
स्तुति आहे. प्र० २३ ह्यांत नारायणाची स्तुति असून संध्येंतील केशवादे चोर्वास नामांचा 
स्तवनयक्‍त उच्चार आहे. प्र» २७ यांत शिवाचे व विष्णरचे मिळन स्तवन केले आहे. 
प्रक २५ हं पद केशवादि चोवीस नामांच्या अर्थाचे आहे. प्र० ९६ यात भागव- 
तांतर्गत भगवंताच्या २४ अवतारांचें वर्णन आहे. प्र“ ९७ यांत श्राकृष्णारचे मस्तकापासून 
पायांपयेत रूपवर्णन केले असन प्र २८ यांत श्रीकष्णस्वरूप व अवताराचें महत्व वर्णन 
केल आहे. प्र० २९ यांत ' गुरुविण गति नाहीं, परमात्मा गुरुसंत एक ' इत्यादि उद्गार 
वर्णिले आहेत. प्र ३० यांत रामाचे व कृष्णाचे जोडानें वणन आहे. प्र ३१ यांत 
सर्व इंद्रियांच्या व मनबुद्धीच्या द्वारें भगवत्सेवा घडो असें मागणें माभगितलें आहे. प्र० 
३२ हें पद रमावल्ृूभदासांचें सदुरु लक्षमीघरदास यांचे असून त्यांत विठ्ठलाला आळ- 
विले आहे« फारच प्रेमळ आहे. प्र ३३, ३७, ३५, ३६ हे विठ्ठलाच्या स्तुवा!चे 

आहेंत. प्र ३७ यांत “* देहबुद्धे तोडी रे । आत्मबद्धि जोडी रे ' अशी श्रीकृष्णाची 
प्रार्थना असून प्र० ३८ यांत अनन्यभावाची प्राथना अत्येत करुणापर व सगुणानेर्गुण- 
परही आहे. प्र ३९ हें संस्कृत पद असन त्यांत मनास भक्तीचा बोध केला 
आहे. प्र. ४०;४१ यांत ' हरि होऊनि हरिगण गावे ' ही उच्च पायरीचा ह्य « 
शिवो भूत्वा शिवे वजेतू«'* अस शांनोत्तर भक्तीचा बोध आहे प्र० ७९र्‍यांत मागील 


4 
प्रबंधगायनाचें फळ ह्म ० भगवत्प्रापति झाल्याचे उद्गार आहेत. अत्येक प्रबंधाच्या गरमी 


प्रबंधांतील भावार्थ दशविणारे संस्कृत प्राकृत छोक आहेत तेही महत्वाचे आहेकॅ- 


“ नित्यनेम दढ चित्तीं । तेणें शद्ध चित्तवात्ते । होवोनि भगवंती । मार्ग... .:: 


फुटे ॥ नित्यनेसं भ्रांति फिटे । नित्यनेम संदेह तुटे । नित्यनेमे लगरे। .. 
समाधान अंगी ॥ नित्यनेम अंतरशुद्ध। नित्यनेमे वाढे बोध | नित्यने- 
म॑ बहु खेद । प्रपंची तुटती ॥ नित्यनमे सत्व चढे । नित्यनेम शांति 

वाढे । नित्यनेम थारा मोडे । देहवुद्धीचा ॥ नित्यनेमे दृढभाव । 
नित्यनेम भेटे देव । नित्यनेम पुसे ठाव । अविद्येचा ॥ ” 

| -( रामदास ) 
याप्रमाणें “ नित्यनेमा ' रचे माहात्म्य आहे. भक्‍तजनांनीं असा नित्यनेम धरून 
भक्तिमुक्‍तीच्या वरदानास पात्र व्हार्वे. | 


प्रकरण ३ रे-वारनियम. ह्या प्रकरणांत ७ वारांची निरनिराळीं भजने आहेत. 


सोमवार नियमांत प्र ५२ यामध्ये * उमावळृभदास हा रमावळृभदासांना सुलभ आहे 
असं ह्टलें आहे.'यावरून उमावद्लभदास यांच्या भेटीची ( प्रस्तावना प. ८ पहा ) सत्यता 
दृढ होते. मेगळबार नियमांताल प्र० ५४,५५, ५६,५७ हे किती गोड व साधकसिद्धांना 
आल्हाददायक आहेत हें तसे असतील . तेच जाणू शकतील. बुधवार नियमांतील 
६० व्या भ्रबंधांत नमस्कारार्चे रहस्य सांगितलें असून प्र ६१, ६२, ९३ यांत श्री- 
कृष्णाचे सगुण व निर्गुण स्वरूपांचें रहस्य वर्णिले आहे. प्रम ६- यांत भ्रेम व भक्तीचे 
लक्षण “ हरि सर्वभूर्ती सम । अरिमित्रीं नाही विषम । ' असें सांगितलें असून तें 
अंगीं बाणल्यामुळें प्र० ६५ यांत देव [दिसला-“ श्याम सुंदर वर पाहिला ? असें 
हटलं आहे. प्र ६६ यांत देहावर्राल रूपक फारच उत्कृष्ट असून, आसुरी संपत्तीचा 
नाश होऊन दैवी संपत्तीचा उदय अंतःकरणांत झाला पाहिजे; ' पूर्ण बोध कृष्ण 
स्वलीलेनें हृदयमंदिरांत राहण्यास येतो; व भक्तांच्या इच्छेप्रमाणे “ सगुण निर्गुण 
होऊनी अंतर्री ' राहतो असें वर्णिले आहे. यांतच पुढें सगुण स्वरूपार्चे वर्णन 
मस्तकापासून पायापयंत करून हें * सांवळ्याचें रूप ( जो ) विवरी ( त्हदयाकाशांत ) 
. न्याहाळी ( पाहतो ), ( त्याला ) हा देखणा चराचरी दिसे ' असें सांगितलें आहे, 
असें झालें ह्मणजे विस्मयाला विस्मय होतो, अनुभवांत अनुभव मुरून जातो ब अशी 
दशा प्राप्त झाल्यानेच ' रमावल्ल्भारचे दास्य संपूर्ण होत असे ' असें म्हटलें आहे. 
यांत खगुणभक्तीने निर्गुण प्रा्तींचा अनुभव सांमितलेला मननीय आहे. पर 
६७ ह्या ुरुस्तवनाष्टकांत “ तत्त्वमासे ? महावाक्याचा बोधच भरलेला आहे. प्र० देट 
तारक्ताष्टक यांत उकार बीज घेऊन आपण तद्रूप होऊन सदूगुरुरूप कृष्णाचे 
नांम गाऊं. असें म्हटलें आहे. प्र* ६९- वनमाल्यष्टक यांत ' वनमाळी. !' हा गोड 
शैब्द प्रत्येक चरणांत आणलेला आहे. प्र० ७० हें पद रमावल्लभदासाचे गुरु लक्ष्मी- 
ष्र 


र १० नो 
डे ह. ». , कदी 
"हळ की 

5 हॉ» कहे 

पये 

क अँ चि क 

शी > भट 


री 
र क ह. 
८22 2 
२१४ 0 अ 
चा य 
री , ११७ ४ ६ डू 
1) ष्ट त पती व ग हि म 
0 ४. ड्ग्कि 
* » हीर 2. 
व र्ट क इ. एक. 
क 
क 
/ 


र चरदास यांचें सगुण प्रेमरसानें ओथंबलेले. आहे. यांत सगुण मर्तीचें पायापासून 
__.. मस्तकापर्यंत प्रत्येक अवयवाचे वर्णन उपमा अलंकारानें केलें असून हास्यबदनार्चे 
* घ्यांन केलें असतां ' मीतूंपण ' गळून जात, ' समाथीचे खुख फिक पडत 
_ ___.. “पाहतां पाहतां शेखी! (शेवटी) पाहणाराच ' पाहणं * होऊन जातो, ' आपुल्ला 
“4०”. अपण दष्णा ' होतो. यावर बोलणे खुंटले, मोनतुट्ल, परोमीन सेएड्डी 
चरण असें हटले आहे. या पदाची धाटीही साधी पण फारच कणमधुर आहे. याच 
घाटीवर रमावडृभदासांनीं ७१ वा प्रबंध ' सगुणरूप हे पाहतां, ध्यानीं बेसतां । 
दोन्ही एकचि क्नालं ॥ दवेत तेथे केचे बाई गे, बोळू नये गे । ऐसे युरून 
केळे ॥ असें हणन वरील ग्रुमहाराजांच्या पदाची फलश्रृतिच आपल्या ' आभेनव 
अन॒भवानें ' सांगितली आहे. यापुढील गुरुवार नियम तर गुरुभक्तीचा कळसच 
आहे. तो मोक्षमार्गावरील उज्ज्वल दीप आहे किंवा निर्गुण सायुज्य मुक्तीचे चतुर्दश 
खणी मेंदिरच तें आहे. या गुरुवार नियमांत एकंदर १४ प्रबंध असून ते एकापेक्षां 
' एक सरस आहेत. गरूचीं लक्षणे वर्णन करून स्वतःला श्रीलक्ष्मीधरदास गुरु भेटल्या- 
बददळ धन्यतेचे उद्गार रमावल्भदासांनी काढले आहेत. यांत सवाई सार- 
ख्या १२ झोकांचें अष्टक असन प्रत्येक छोकाखालीं गुरुभक्तोची व वेदान्ता*चीं 
प्रमेये ओंबीरूपारने ओविलीं आहेत. सगण निरुणाचा समन्वय ( प्र ७७), गुरुवाक्यार्ने 
काळाचेही नियमन होतें ( प्र ७९. )- कृष्ण हा पर्ण ब्रह्मरूप आहे हें तो गुरुरूपान 
भेट देईल तेव्हांच जाणवतें (प्र, ८०), काळ कोपला तर हरि राखतो, हरि कोपला तर 
गुरू रक्षण करितो ( प्र० ८१ ), पण गुरु कोपला तर त्याचे काणी रक्षण करीत नाहीं 
( प्र ८२ ), बहुजन्मीं हरिभाक्त करावी तेव्हां गुरूची भेट होते व गुरुकृपने जन्म- 
मरणरूप संसार नाहींसा होतो ( प्र ८३ ), ' मुक्तीचा धणी ' झाल्यावरही गुरुमर्या- 
दा पाळिली पाहिजे आणि जो शिष्य पाळतो तो गुरुनामानें जगदुद्धार करण्यास समर्थ 
होतो ( प्रभ ८४ ), इत्यादि सांगेतलें आहे. यानेतरचा शुक्रवार नियम ह्मणज्ञ राधा- 
कृष्णाच्या बिमल प्रेमाचा पारिजात वृक्ष आहे. ह्या प्रेमाची चव कर्बीरदास, ज्ञानेखर 


एकनाथ प्रभाति उच्च कोटींचे संतच घेऊं जाणत. ह्या प्रबंधाची धाटी फारच मोहक 
आहे. शानिवार नियमांत श्रीकष्णांच करुणापर प्रार्थनेचे प्रबंध आहेत, प्र ९५ हा 


श्रीकृष्ण पाठीराखा असतां कोणाचे कसळें भय आलें आहे अशा मोठ्या धेर्याचे उद्गा- 
रोचा आहे. प्र*९३े यांत ' हरि हा एक, एकपणाविण संचला आहे. भक्ति मळ ज्ञान 
फळ व वैराग्य फूल ' आहे, ' सद्दुरूवरणाला ' जो सर्वस्वी * शरण होतो, ' त्याचें 
मन उन्मन ? होतें वगेरे निर्वाणीचे उद्गार आहेत 

प्रकरण ४ थे-- भकति-र्‍्यांतील प्र ९५ हा श्रीएकनाथमहाराजांचा 
असून,. ९६ हा श्रील्क्ष्मीवरदासांचा आहे. . ह्या दान्ही प्रबंधांत नर्वविधा- 
भक्तीचे इतिहासाच्या दाखल्यासाहेत सरस रीतीनं वर्णन केळे आहे. योग्यतेप्रमाणे 
भक्तीचे नऊ प्रकार झाले तरी “* अबधिया.. एकचि प्राप्ति; ' त्याचप्रमाणं. . अक्‍तीची 


२ 
अंखंडता झाली ह्मणजे  मुक्तीचीही भ्रांति फिटे ' असें एकाजनार्दन ह्मणतात. 


घरदासही आपल्या भवेधांत श्रीविद्ठलमूर्तीचें स्तवन करून या नवविधाभर 
एकही घडली तरी ' सकळिकांचें फळ । एकाचे सफळ' असें सांगतात.  _- ! 


प्रकरण ५ वे-ध्यानोपासना, गोधळ वगैरे-यांतील प्रबंध ९७ * सद्गुरू सुंदर 1. 
यांत सद्गुरूची निर्गुण चिंतनपर स्तुति केळी असून प्रश ९८ यांत सगुण चिंतनपर 
स्तुति केली आहे. या दोन्ही प्रबंधांतील सद्गुरूची संबोधने अथवा विशेषणें. गोड 
आहेत. हे दोन्ही प्रबंध घ्यानोपासनेचे असून तर्स ध्यान अंतरी केल्यानंतर मूर्ति 
" सन्मुख प्रगट झाली; मग “ त्या सुखास पार केंचा ' असें ह्मणून ती मूर्ति जशी 
दिसली तसें तिचे वर्णन ९९. व्या प्रबंधांत केळें आहे. ( यांत मूर्तीचे वर्णन 'मस्तका- 
कडून उतरत पायापर्यंत केलें आहे. ) प्र* १०० यांत सदुशुरूच्या अव्यक्त स्वरू- 
पाचे वर्णन केलें आहे. गुर्यात्रा--यांतील ( पृष्ठ ८० ) ' सूचनेंत * गुर्यान्नेच्या 
संप्रदायाचे रहस्य अशा कांहीं उत्तम रीतीनें सांगितलें आहे काँ, सत्साधकास तें वाचून 
आनेदाच्या गुदगुल्याच होतील. पुढील चार पांच प्रबंधांत सहुरूची स्तुति व भरार्थना 
केळेठी आहे. संतपूजा यामधील प्र १०८ यांत संतसेवेचें महत्व 
अथवा दीक्षा दाखविली असून त्यांत शानोत्तर भक्तीचें रहस्य अथवा रहाणी 
दशविली आहे. ( उत्सव दिवसांत ह्या प्रबंधाच्या वेळीं संत मंडळी एकमेकांच्या 
पायी लागत असलेली पाहून सात्विक आनंदाचे भरते येऊन अष्टभाव दाटून येतात. ) 
या अबंधांत “ निवांत मद्रूर्पी, हॉचि हें सेवन । त्मोकेक पूजन मिथ्या मज हें आति 
उच्च कोटींच्या भक्ताचे लक्षण सांगितले आहे. प्र १०९ यांत रमावल्ृभदासांनी 
आपलें 'पूर्ववृत्त हृ आत्मचरित्र आपल्या मुखाने सांगितळे असल्यामुळे हा फार 
महत्वाचा आहे. प्र> ११० हा आत्मतृप्तीचा ढेंकर आहे. . . लोटांगण 
प्रभ १११ यांत संतपदरजाचा महिमा वर्णन केंला आहे. प्र ११२ व ११३ 
यांत गोंघळाचीं पदें मोठीं गोड आहेत. प्र* ११७ ' गुरु कृपा अंबे जय जगदंबे 
यांत गुरुकृपारूप देवतेला ' अंबे ' असें संबोधून तिची स्तुति केली आहे, ती फारच 
प्रेमळ आहे. न 

प्रकरण ९६ वै-पूजोपचार आरत्या वगरैरे--यांतील प्रबंध प्रकरणा- 
च्या नांवाप्रमाणें धूप, दीप, नैवेद्य, आरती वगैरे संबधांच आहेत. याच 
प्रकरणांत ' चारांच्या आरत्या ' ह्मणून निराळ्या आहेत. पेकों प्र० १३१ 
मधील आरतीत मस्तकाकडून खालीं पायापर्यंत व प्र* १३२ मधील आरतीत 
पायाकडून मस्तकापर्यंत भगवन्मूर्तीचे वणन मोठें रसाळ आहे. म्रंत्रपुष्प 
प्रम १३३ हें सामान्य ह्य नित्याचे असून * बुधवार मंत्रपुष्प ' ह्मणून निराळें 
(प्र १३४) गुरुस्तवनाष्टकार्चे घातलेलें आहे. ( हें अष्टक गुरुवारच्या नियमांत 


भ, 


'अर्थविवरणासहित आलेलें आहे. ) . 


द 


प्रकरण ७ वे-दोलोत्सव '( प्र १३५-१३९.) यांतील प्रबंध दालात्सवास 
योग्य असे आहेत. ( मूर्ति डोलाऱ्यांत अथवा मखरांत बसवून हे प्रबंध गाऊं लागले 
ह्मणडो उत्सवानेदाचा कळप होतो...) १ 


प्रकरण ८ वे-महामंगळारति अथवा परडी आराति-( प्र १४०-१५१ ) यांत 


विडा, आरत्यासमहागॉथळ आरत्या, अष्टावधानसेवा असे पोटभाग असून प्रबॅध, पदे 


व संस्कृत छोक गोड आहेत 


प्रकरण ९ वे-उपसंहार यांताल प्र» १५३ यांत हरिनामाच महत्व 
वर्णन केलं असून प्र १५४७ यांत सवे कर्म ब्रह्मापण करण्याची उच्च भाक्ते 
वर्णन केली आहे, अशी अखंड वृत्ति बाणणें हेंच अंतिम भक्तिलक्षण आहे. ज़० 
१५५ यांत कृष्णनामजपाचे महत्व सांगितलें असून प्र १५६ यांत ' विश्व पाळीतसे 
हरिदासां केवीं तो अव्हेरी ? या अभंगानें कोमल भगवद्धक्तांना मोठा धीर दिला आहे 
प्रभ १५७ यांत “ कायेन वाचा ? या प्रसिद्ध भागवत लोकाचे ह्म० भागवत धमार्चे 
निरुपण केलें आहे. पुढें रुक्मिणी सत्यभामेच्या पाय घर्डीचे प्रबंध आहेत. यांत भगवान 
सभेतून शयनमंदिरांत चालले, त्या प्रसंगाचे वणन मोठें सुरस आहे. यांतच पुर्ढे ' भाटी 
व चामरे, शाजाराते विड्या व शयन ? या संबंधाची पदें आहेत. त्यानंतर ' राधेंची 
पायघडी ' यांतील.शेजाराते प्र» १९९ ह्यांत राधेच्या प्रेमाचे वर्णन मनास तछीन 
करून सोडते. प्र १७२-१७३ हे प्रसादाच्या पदाचे आहेत. | 

प्रकरण १० वेै-श्रोळष्णजन्मकथा-यांतील . प्र १७४ डफगाणें 
यांत राक्षसांच्या छळाने त्रस्त झालेले देव, कषी, भदेवी वगैरे सर्वबोच्या 
भगवत्प्राथनेपासन तों भगवंतांनी मथरेंत बसुदेवदेवकीच्या पोटीं अवतार घेतला, येथ- 
पर्यंतचा कथाभाग आहे. प्र १७५ यांत अजन्म्यानं जन्म घेतल्यानंतर त्याच्या त्या 
अवतार रूपड्याचें साळंकार वर्णन आहे. प्र १७६ *' वसुदेवप्राथना ) व प्र», १७७ 
५ देवकीप्रार्थना ” आहे ह्या दोन्हीही प्राथना फार प्रेमळ आहेत. प्र, १७८ यांव बसुदेचवं 
कृष्णमृतीला घेऊन गोकुळास जात आहे त्या वेळचें सुरस वर्णन आहे. प्र» १७९. कृष्णा- 
ची आरती व प्र १८० हें ' बाळंतविड्या ' चं पद्य आहे. या पद्यांत गो्पींचा थाट 
वर्णिळा आहे, तो फार मनोवेधक आहे. प्र» १८१ ९ “ पूतनाशोषण ' पद्य असून भर ० 
१८९ यांत गवळणींनी कृष्णाची दृष्ट काढून त्यास भस्म मंत्रून लावण्याचे सांगितलें 
आहे. हें पद भागवत दशमस्केधांतील ' बालरक्षा * प्रकरणास अनुसरून केल असून 
या प्रबंधानं बिभाति अभिमंत्रण करून बालकास लाविली असतां भतबाधा ग्रहबाधा वगेरे 
सव नाहीशा होतील. “ धरा धरा विश्वास । विकल्प धरी त्यास दोष । कष्ण साह्य आहे 
यास । रक्षा फळे भाविकास ” असें रमावलृूभदासांनीं आपल्या आधिकारसत्तेने. सां[गि- 
तले आहे. प्र १८३ यांत श्रीकृष्ण जन्मास आल्यानंतर देवाचा कारागीर * विश्व- 
कमी ' याणे सुंदर पाळणा करून आणल्याचे वर्णन आहे. प्र १८७ ' पाळणा ' व ग्र 


त 


१८५ “ हळरगीत ? असून हृहृरगीतांत पेच कर्मेद्रिये व पंच ज्ञानेंद्रिये एतद्रूप मंगर र्न मी 
आपापला विषयरूपी चारा घेऊन माझ्या कृष्णाला त्या दूध देवोत, या.० सार्यीहून 
११ वी मानस गाय (मन ) श्रीकृष्ण परमात्म्याला फार आवडते, असं रूपकात्मक 
वर्णन आहे. का ण खु 
- प्रकरण ११ वे-बाळसंतोष ( प्र. १८दे-१८९ )--यांत ' बाळतंतोष ! 
मिक्षकऱ्यांचीं वेदान्तरूपकपर ४ पदें आहेत. पैकीं शेवटच्या पदांत ( प्र. १८९ ) 
पंचकोशांचा अनुवाद केला आहे. | | 
__ प्रकरण १२ वे--अवभृतस्नान व गोपाळकाला ( प्र. १९०-२०७ )--यांतील 
प्र. १९० हें प्रेमळ पद कृष्णदासार्चे असून यांत निगुणसरणस्वह्पाचें वर्णन 
आणि गोपाळकाल्याचा सारांश आहे. पुढील प्रबंध श्रीकृष्ण गोपाळगड्यांसमवेत 
वनांत वनक्रीडा करण्यास गेलेल्या. वर्णनाचे आहेत. कांहीं प्रबंध चेडू, भोवरा, 
: बिजली, हुतूतू, वावडी, व लपंडाई, या खेळांचे वेदान्तरूपकात्मक आहेत. प्र. २०१ 
यांत संवगड व श्रीकृष्ण यांचीं वेदान्तपर प्रश्नोत्तर आहेत तीं गमतीर्ची आहेत. प्र. 
२०१ पासून २०५ पर्यंत काल्यांतील शिदोर्‍्यांचें व खेळांचे वर्णन आहे. यांत प्रबं- 
धास कथाभाग जोडणाऱ्या मध्यें मध्यें श्रीएकनाथमहाराजांच्या ब रमावद्ृभदासांच्या 
ओंव्या आहेत. प्र. २०६ हें ' वासुदेवा'चें पद वासुदेवमूर्ति वृंदावनांतून गोकुळास ज्या 
थाटाने आली त्या थाटाच्या वर्णनाचे फारच सुरस असून कोमलांतःकरणी भक्तांच्या 
हृदयाला प्रेमाचे पाझर आणणारे आहे. प्र. २०७ ह्या पदांत भकृष्ण वनांतून घरे 
आल्यनंतर गोपींनी त्याच; पूजा, नैवेद्य आराति वगैरे केल्याचे वणन आहे... 
याप्रमाणे रमावलृभदासकृत श्रीकृष्णजयम्तीत्रतकथेचें पुस्तक येथ संपूण होतें 
त्यानेतर-- 
प्रकरण १३ चे--रासक्रीडामहोत्सव हे प्रकरण नबीन जोडलें आहे. रास- 
क्रीडेचा गूढ अर्थ त्या प्रस्तावनेत संक्षेपतः दिला आहे, तो महत्वाचा असल्यामुळें 
वाचकांनी लक्ष्य दिलें पाहिश. यांत पांच पदें आहेत. खऱ्या मुमुक्षूंनीं आणि सत्साध- 
कांनी सहुरूकडून तीं समजून घेऊन अनुभवांत आणण्यासारख्या खुणा यांत आहेत. 
ग्राहंक त्यांचा स्वीकार करोत. 
या पुस्तकांतील १३ व्या प्रकरणांपर्यंत कांहीं मुख्य मुख्य प्रबेधांतील रहस्याथ 
वाचकांना अभिमुख करण्याकरितां अनुक्रमणिकेच्या ऐवजीं दाखविला आहे. हे सर्व 
प्रवंध आतेरसभरित असून ज्यास अर्थबोध नाहीं अशा मनुष्यांस व लहान अंर्भकांसही 
कळण्यास सुलभ, अतिरम्य व मनोहर आहेत. श्रीरमावल्भदासांनी “ श्रोऊूष्णज- 
यंतीकथा ” या नांबाने उपासनामार्ग. स्थापन करून ईश्वराची प्राप्ति त्याचे कृपेने 
कशी सुलभ होते हं दाखावेले आहे. ही कथा ज्ञान्यांला आनंद देणारी, योगा- 
आ्यासायांना . चित्तस्थेये देणारी, भोळे भाबिक यांना हरि म उत्पन्न 


नभ 


डर 


करणारी व संसारी सूढ 'जनांस* श्रवणेच्छ, उत्पन्न करून आल्हाद 
, . देणारी आहे. एकदां ही कृश्रा श्रवण केल्यानें अथवा वाचल्याने तत्काळ अंतःकरण 


सह्दिंत: होतें. या कथेचा. ठसा मुलांचे मनावर उमडून तिचें अनुकरण खेळांतही 
दिसन- येते. स्रिया गृहकृत्यांत निमझ असल्या तरी या कथेचे प्रबंध त्यांचे मुखावाटे 


५29“. वृनेघतात; जे केवळ भक्तिमार्गनिंदक ब पाखांडी आहेत, : त्यांचें मुखांतून एखादे वेळीं 
तरी या.प्रबंधांचे उद्दार निघाल्यावांचन रहात नाहींत. आणि जे या कथेचें रहस्य 


समजन हे प्रबंध वाचतील, त्यांचेपुढे प्रत्यक्ष श्रीकृष्णांत्री मूर्ति नाचत्तचं आहे, अर्से 

बाटेल. पेचज्ञनिंद्रिय व चित्त असा षट्पदी ( सहा पाय।चा ) चित्तरूप भ्रमर ( भावि- 

कजन ) कृष्णनामरूप कमलावर निरंतर चिकटून बसून ( अखंड कृष्णनामस्मरणान 83 

त्यांत अभेदरूपारने असणाऱ्या परम प्रेमरूप मकरंद यथेच्छ पांन करून तद्रूप होवोत, 
अल्ली विश्वभर श्रीहरीला प्राथना क€न हं प्या-लोचन पुरं करितां 


प. हनन 


श्रीकष्णजयनती-बत करण्याची स्थळें 


पणणण००>2९0&>&009--7 
सांप्रत हं श्रीकृष्णजथन्ताबत रमावललभदासांच्या 
सांप्रदायानुसार ज्या ज्या ठिकाणीं चाळू आहे, त्या 


त्या ठिकाणची सक्षिस माहिती.- 

(१) आवडीमठ-उत्तर कानडा जि० कुमठा ता" महापूर या गांवी. ( ह 

गांव कुमंठयाहून चार मेळ अंतर'वर आहे. ) 

(२) राघव गोसावीमठ-( आतां यास “ हरिदासमठ ' असें ह्मणतात. ) उत्तर 
कानडा जि०, होन्नावर चा० दिरांली या गांवी- येथें 
राघवदास व नरहरि यां ध्या समाधी आहेत, 

( ३) जोगनाणीमठ-दक्षिण कानडा जि०, कुंदापूर ता०, हेम्माडी या गांवी 

( हें गांव कुंदापुराहून ४ मेलांतर चक्र नर्दांच्या कांठीं आहे- ) 

(४ ) गोसावीमठ-कुंदापुरादून ५ मेलांच्या अंतरा धर वाराहो, कुब्जा व शुक्क 
नदी ह्या तीन लहान नद्यांचा संभम होऊन पुढें जिला 'शरावती' 

असें नांव पडल, तिच्या कांठी भसलेल्या हख्यगडी नांवाच्या 

गांवी आहे. ह्या मठांत “ शंकर नारायण ? देवस्थान असून 

येथे एक समाधि आहे. ह्या मठाजवळच राघवदांसाचे मित्र 

. मनवार्ती अनंतय्या यानें बांधिळेल्या गोपाळकृष्ण देवस्थानांत 

: दोन समाधी आहेत. ह्या तिन्ही समाधी.रमावल्लभदासांच्या शि 

ष्यपरंपरेपेकी असन, त्यांतील * [सावी. मठांत असलेली समाधि 


क ५ मक) 
१ ली 
नू 
र कडी 
र रि र्रू र ग. 
-4 , कळ १ क र 
कि, १४५. ४.१. 
८... 
डे वीर 


“ गंगांध दास ? यांची असावी असें वार्टते. कारणं वेथीळ । 
कृष्णजयर्न्तात्रत करणारे हट्यंगडीकर यांच्या (.हृर्ही-शिब-._. 
मोगा येथें असलेले सुप्रसिद्ध व ळोकाप्रिय जेंडव्होकेट. श्रीयुत 
ह. गु. अ. प. के. एच. दोकर नारायणराव पम- फं 
बी. एक्‌. यांच्या ) घराण्यांत वडील मुलांस ' गंगाधर ह. 
नांव ठेवण्याची चाल वंशपरंपरा चाल आहे क्त 
[ वरील चार मठांतील उत्सव श्रीरमावलृभदासांच्या काळापासून चाळू असून 
पढील ठिकाणचे उत्सव हष्टी हाणज सुमारें शपाऊणरशे वर्षाच्या अलीकडील आहेत. ] 
(५) कारवार-येथे शांत सबभावी श्रीयुत हू. गु. भ. प. मारुतिराव सखाराम 
विणेकर !( हष्टी मुथोळ संस्थानचे कारभारी ) यांचे घराण्यात 
तीन पिढ्यांभासून चाळू आहे. ( वरील श्रीयुत मारुतिराव यांचे 
आजे इयामाजीपंत विणेकर हे योगी व प्रसिद्ध गवई असून 
त्यांची रूदरभरीणावाद्वनपैदुता व गायन पाहन तंजावरच्या राजानें 
यांना ' विणकर * हा किताब व मोल्यवान ब्रसत्राळकार बक्षिस 
दिले होते, सध्याच्या जयन्ती पुस्तकांतील प्रबंधावर रागरागि 
ण्यांची नांवें घातलेलीं आहेत; ती यांनीच. ) 
( ६१ भटकळ-( ता. होन्नावर, जि० उत्तर कानडा ) या गांबी श्रीगोपाळकृष्ण 
| २ेबस्थानांत 
(४) कुंदापूर-( मि. दक्षिभ कानडा ) येथें परम भाविक ह. गु. भ. प. श्रीय्‌त 
“नवार्ती डफ उग्राण क्ृष्णय्या यांचे घरी 
( ८) ब्रेंयावर-( उडुपीक्षेत्राहून सुमार॑ १२ मेलांवर ) येर्थे केवल्यवासी संत बी, , 
आनंदराव थांनी स्थापन केलेल्या विठोबाच्या मंदिरांत 
(९) मंगळूर ( येथें चित्रापूर मठाधिकाऱ्यांनीं बांधलेल्या श्रीवेणुगोपाळ . देवस्था- 
___ नांत ( येथ वेणुगोपाळाची फारच सुंदर मर्ति आहे. ) | 
(१०) ,, श्रीमती कार्गाड लक्ष्मीबाई यांच्या घरी ( येथील भजनपूजन व 
भय उत्सवांतील अलंकाराचा थाट व इतर समारंभ एकंदर बायकामंड- 
ळीकडून'च मोठ्या गंभीरतेने होत असतो. ) “, 
(११ ) पुत्तर-( जि. कानडा ) येथ श्रीवेणुगोपाळाचे मंदिरांत संतवर्य बी. कृष्णराव 
हे मरम प्रेमानें व दक्षतेने करीत असतात. ( येथील उत्सव पार 
पांडण्याची तऱ्हा थोडीसी मोजेची व विचार करण्यासारखी आहे 
श्रावण शु १ दे दिवशीं गांवांतील कांहीं नियामित श्रद्धाळ लोकां- 
च्या नांवच्या चिठ्या देवापुढे टाकून मुलाकडून काढाषैतात. 
ज्याच्या नांवची चिठी येईल, त्यानें आपलें खासगी व्यवंहारिक 
अथवा सर करारी काम असलें तरी सोडून- तितक्‍या दिवसांची रजा 


"त ग” र र. 
र. ,» हौ, व 0-1 
-श्‍आ र 


_ घेऊन दौक्षेप्रमाणे कंकणबद्ध होऊन तो उत्सव करावा, अशी 
चाल आहे. य़ा योगाने एकावरच भार न पडतां उत्सवश्रेयाचा 
फायदा तितक्‍या सर्व आस्तिक मंडळींना घेतां येतो. हे एकप्रकारे 
र. ."चांगळें आहे. ) 
याप्रमाणे सर्व ठिकाणच्या उत्सवकर्त्या एकेदर मंडळीला परमेश्वर दीर्घायुष्य 
ग्य व भक्ति देऊनं त्यांजकडून अप्रतिहतपणें वंशपरंपरा उत्सव चालवून घेवो व 
सर्वत्रांस भक्तीच्या द्वारे भुक्तिमुक्‍तीचा लाभ होवो, असें मी जगश्नियंत्या श्रीकृष्ण 
परमात्म्वास प्रार्थितो 


१ गी 


 श्रीकष्णजयन्ती--व्रताचरण विधि. 
, रद 00-*0 ह :०२६> 0*6----- 


(१) उत्सवांग आद्यकतेव्य--श्रावण शुद्ध ५ ( नागपंचमी ) दिवशी 
सकाळीं स्नान करून नित्यकमोग आटोपल्यावर सव आप्त इष्ट मंडळीसाहित श्रीकृष्ण- 
जयन्ती उत्सव निर्विभ्नपण साहू करून देणेबद्दल देवापुढे नारळ केळी ठेवून प्राथना 
करावी, नंतर शेंडे असलेले चांगले ३ नारळ ( शाडमृत्तिकेने लेपन कलल ) डोलार्‍्यांत 

ठेवून डोलाऱ्याची पूजा करावी. नंतर देवपूजा, नैवेद्य वगैरे नित्य नियमाप्रमाणे करावा 
सायेकाळीं संध्या वगेरे आटोपल्यावर प्रधानमर्ति व उत्सवमूर्ति यांना अलंकार करून 
भ्रधानमर्ति डोलाऱ्यांत आणन ठेवावी, उत्सवमूर्ति आंत प्रधानमूर्तिस्थानीं ठेवावी. भजन 
पुस्तकांतील * नित्यनियम ?  वारनियम *. संपल्यावर धूपारति दीपारति करून नैवेद्य 
दाखवावा. नंतर डोलाऱ्याचीं पदें ह्मणारवी- डोलाऱ्यांतील मूर्तीला मंगलाराते दाखवून 
तो मूर्ति गाभाऱ्यांत. त्या त्या पीठावर ती ती मूर्ति ठवून संगलाराति अष्टावधान पाय- 
घड्या उपसंहार प्रकरण ह्मकणन उत्सवाचा नित्यक्रम संपवावा. याप्रमाणे श्रावण शु* . 
१५ मे पर्यंत चालवावे | 

(२) कंकणबधन---श्रावण वद्य १ दे दिवशीं व्रतस्थ पुरुषाने अरुणादयापूर्वी 
उठन हातपाय धुऊन प्रातःस्मरण. प्रकरण ह्मणावे. नंतर शौचमुखमाजन करून त्रत- 
स्थाने व अर्चकार्ने वपनविधि आटोपून मंगलस्नान करावें. नंतर नित्य कमाग झाल्यावर 

व मंडळीने देवापुढे नारळ केळीं ठेवून त्रतसाह्ृतेबद्दळ आर्थना करावी. आणि पुण्या- 
हवाचन, मातृकापूजन, वृद्रिनांदीसमाराधना, पंचगव्यप्राश न प्रायश्चित्तहोम वगैरे | 
करून यजोपवीत धारण करावे. आणि उभयतांनी विधिपूवक कंकणबद्ध व्हावे. 

(३) घटस्थापना --गाभार्‍यांत कांशाचें झांकण असलेल्या पात्रांत खोब- 
ऱ्याचे तेल भन तो तैलघट "एका मोठ्या पाटावर शाळी ( भात ) पसरून त्यावर 
ठेवावा व त्याची घोडशोचार पूजा करावी... .,., 


8१ 


(४) दिनचर्याक्रम--पहांटे आप्तःस्मरण-डपासना सारून, :स्तान. संध्या 
वगेरे आटोपल्यावर श्रीविष्णुसहरछनाम, भगवद्वीतापारायंण इत्यादि .:चालीज्रमाणे ./ 
करावें. दोनप्रहरीं नित्यनियमाप्रमाणं रुद्राभिषेकादिकेकरून देवाची पूजा बंगैरे आटो-.. . 
पल्यावर ब्रतस्थानें व अर्चकार्ने फलाहार करावा. या दोघांनी कंकणबद्ध होऊन-या 
दीष्षेत असतांना अवभृतस्नान दिवसापर्यंत सदोदीत शुचिर्भत. राहन बाह्य लौकिक 
व्यवहार बंद ठेवावा. दिवसा व रात्री जन्माष्टमी होईपर्यंत त्रतस्थाने उपोषण करावे 
ह्म उपोषणनियमाप्रमाणे कांहीं फलाहार करावा, ज्यास उपोषण तोळत नंसेल त्याने 
सात्विक अन्नाचा नेवेद्य देवास अर्पून पंचमहायज्ञ करून पंक्तीला ज्राह्मण घेऊन जेवण 
करावे. मात्र त्यानें रात्री जेवण न करितां फलाहार करावा. अथीत्‌ एकमुक्त रहावें 
ब्रह्मचर्याचा नियम राखून शास्त्रानोषेद्ध कोणतेंहि आचरण करूं नये 


सायंकाळी रंगशिळेवर भजन मंडळीर्ने ' नित्यनियम ' “ वार नियम प्रबंध ' व 
वेळ असेल तर अलेकाराची आरति होईपयत दुसर्री पदे हणन भजन चाल ठेबावें 
आंतल्या बाजूस अचंकाने व न्रतस्थानें स्नानसंध्या व प्रदोष पूजा पंचामृत ब रुद्राभिषेक 
बंगेरे आटोपून पडदा उघडून अळंकाराची आरती करावी व नंतर धूपारति, दीपाराति 
नेवेद्य, वैश्वदेव, मंगलारति, मंत्रपुष्प वगैरे करून डोलाऱ्यांत उत्सवमर्ति (वाराच्या निय- 

माश्रमाणें बदलन ) आणन ठेवावी, त्यानंतर सवोला तौर्थ-प्रसाद वांदून व्रतस्थाने फला- 
हार करावा व बाकीच्या जराह्मण मंडळीचे भोजन झाल्यावर त्रतस्थानें भजनमंडळी- 
सहित रंगशिळेवर येऊन भजनपुस्तकांतील प्रकरण ४ पासून प्रकरण ५,६,७,८,९ 
पर्वैतचा भजनक्रम चाळवून नित्यउत्सव करावा. 


_ (५) दिवट्यांचा विधथि- प्रतिपदेस १, द्वितीयेस २, तृतीयेस*३ याप्रमाणें 
रोज एक एक दिवटी वाढबावी ( प्रत्येक दिवटीला रोज स्वच्छ धूतवस्त्र गुंडाळावें. ) 
शेवटच्या दिवशीं ९ दिवट्या पेटवाव्या, प्रतिपदे दिवशीं स्थापन केलल्या तैलघटांतील 
_ तेल आरत्या व दिवड्या यांचे उपयोगास लावावे, जसजसे तेळ कमी होईल तसतसे 
तेह त्या घटांत घाळोत असावें, ( घट मात्र स्थानावरून उचळं नये व पालथा करूं 
नय्रे, ) शेवटच्या दिवर्शी उरलेले तेळ आरत्या-नदिवट्यांकडे वापरावे, नंतर घट विसर्जन 
करावा, व्रतस्थ माळामुद्राधिकारी याला देवाच्या समोर॑ उभें करून तीर्थ प्रसाद अंगा- 
ळा लावून तुळसीची माळा गळ्यांत घालावी व त्याच्या हातांत अर्चकानें दिव्या 
द्याव्या ब्र त्यानेंच दिवटीची आराते करावी. . 

(६) जन्मोत्खव-दिवसाचा विशेष विधि--वद्य अष्टमी रोर्जी रात्री 

' तित्याप्रमाणे' भजन करून अरबंध ९०० वा ह्मणन सेपतांच जन्मकथा प्रकरण 

१० वें सपूर्ण ह्मणावें. नंतर पृष्ठ ७८ वरील भजन ' सक्चित्मेमानेंदू ' पासून पुढें प्रबंध 

_१९१.ते पुढील प्रकरणें ६,७,८ व ९ हां पुर्री हणून जन्माष्टमीचा 'उत्संब सैपूर्ण 

करावाः नेबेद्याचे वेळीं एक कडबोळ्यांची.माळ समर्पण कशून देवाच्या 'डॉबे' बाजस 
ह 


र 


> यथाशक्ति जा्यमगसंतर्पण करावे. या दिवसापासून .ब्तस्थानें उपोषण सोडून रिव 


० | | न शा 
2. ४२ 


'शांगून ठेवावी, ( हरिवासर ज्या वर्षी असेल त्या वर्षी जन्माष्टमीचा उत्सव हरिबास- 
रांच्या दिवशींच करावा.)  /7ढढ ह . 


क रि 
क 


 अश्ववधान सेवा र जळमेळे झाल्यावर * बाळसंतांचीं पंद्‌ ' ( प्रकरण मड १ वें.) ह्मणावीं, ( जेषे 
'दशमौदिवशीं अवभृतस्नान करप्रेची वहिवाट असेल, तेर्थे बाळसंतांची पदें अष्टमी- 
''च्या पूर्व दिवशी ह्णावी. ) ह होह व दट धन | 


_ '&ु.ब्या प्रकरणांतील प्रबंध १०० पर्यंत ह्मणून जन्मकथा प्रकरण १० वै संपूर्ण ह्मणार्वे, 


_ तांना नऊ दिवव्या हातांत धरून अरबंध १४९-१५० हाणतांना से दिवद्या ताटांत ठेबून 


_ ठेवलेली कडबोळ्यांची माळ व दुसरे कांहीं तरी खाद्य पदार्थ सब गोपालांच्या डोक्या. | 


" : देवावेरोबर ' नेमलेल्या स्थळी व त्या त्या घरी जाऊन व तिकडे (दिलेले दहीपोहे केळ 


(७) अष्टमीनतरच्या दिवसांत-- नवमादिवशी ब्रतसांगतासिद्भथथं 


एकभुक्त भोजन ( अवभृत स्नानदिवंसापयेत ) करावें, भजन, जन्मकथा अकपत १ 
वं खेरीजकरून पूर्वीप्रमाणेच दशमी व एकादशीपर्यंत करावें - एकादशीच्या रात्री 


(र 


__ (८) वद्य द्वादशी-(अथवा वद्य मी दिवशीं वहिबाट असेल त्यांप्रमाण ) 
सांयकाळी नित्याभरमाणे रंगशिळेवर त्रतस्थाने' व भजनंमडळान प्रकरण ४ पासून | 


षुनः नित्याप्रमाणे धूप, दीप, नैवैद्य, मंगळारति. वगेरे करून उपसंहार प्रकरणांतील | 
अबंघ. १५७ “ कायेचें.कर्म* ' पर्यंत ह्मणावें, नंतर त्याच प्रकरणांतील ( पायघडयाचे | 
प्रबंध वगळून ) जबघ १७२-१७२ हणून प्रसाद वांटावा. ( शेवटच्या दिवसाच्या | 
उत्सवांपैकी अर्धा उत्सव द्वादशीचे रात्रीं संपतो. ) | 

(९) अवभ्रतस्नानसमारभ--( वद्य १२. शी किंवा १० मी-्आापल्या | 
वहिवाटीजरमाणें )-सकाळी नित्य कमीनुष्ठान झाल्यावर  रंगशिळेवर येऊन त्रेतस्य | 
व भजन मंडळीनें पू. ७८ वरील *“ रमावळभापासुनि बोध झाला ? या छोकापासून | 
पुढें प्रबंध ११४ पयत ह्मणजे पांचवे प्रकरण पुरें ह्मणावे. नंतर भ़रकरण ६५७ संपूर्ण व| 
" बे अकरणांतील प्रबंध १४५ पर्यंत हणावे. त्रतस्थाने प्रबंध १४६,१४७,) ४८ ह्मण 


महांगौधंळ आराति करावी. नंतर सव दिवद्या गायींच्या दुधाने विझवून ती मंळ निरा 
ळीच ठेवावी. व त्यानंतर अष्टावघान सेवा अपण करावी. उपसंहार अकर) % यांतील 
प्रबंध १५२ पासून १५४ पर्यंत ह्मणून ( त्यापेकीं या वेळीं पायघड्या ह्मणू नयेत. 
प्रसादाची पॅदे-प्रवेध १७२-१७१-हणावी. नंतर अवभूत मंगलस्नान परकर १ २वें| 
ह्मणांे. त्या वेळी कृष्ण, बळराम व गोपाळ यांचे वेष मुलांनां घालून अष्टमी दिवशी | 


बर उंच उडंबावे. ह्मणजे सव गोपाळ तीं कडबोळी वगेरे झलण्याला उडी मारून कृष्ण-| 


_'लीलेचे खेळ दाखवितील. हें झाल्यावर दह्यात भिजबिलेले पोह्याचे लाडू सर्व मंडळीत | 


वांडून गोपाळाच्या मुखांत घालावे. नंतर मेगलस्नानाला देवासमवेत गांवांत जाऊन | 


- बगैरे नेवेद्य दाखवून आरति करावी; व ओकळी (रंग ) खेळून ( तांबंढ्या रंगाचे पाणी 


री; 


देवाच्या व इतरांच्या अंगावर उडवून ) नदीस स्नानास जावे. स्नानसमारंभ रीतीप्रमाणे 
आटपून वाजत गाजत. देवळांत परत यावें. ( तोंपर्यंत संध्याकाळ :होेंतो> ): 
नित्याप्रमाणें पजा, धप, दीप, नैवेद्य, मंगलारति, मेत्रपुष्प वगेरे करून उपसंहार 
संपूर्ण ह्मणून सर्वाला तीर्थप्रसाद द्यावा; व जाह्मणसंतर्पण करून त्या दिवशी कृष्णंजयंती 
त्रत सैपर्ण करावें. वद्य १४ दिवशी संशोक्षणविधि करावा; व उत्सव संपूर्ण झाल्य बहु 
-अंनुष्ठानास नेमलेल्या ब्राह्मणांना यथांशाक्ते दक्षिणा देऊन औमहाश्रसाद-दिवव्यांचा 
अंगारा, कृष्णरक्षचें भस्म, फुळाचा प्रसाद आप्तइष्ट-मित्रांस वांटावा. बाहेरगांवी अस- 
लेल्या आप्तमंडळीस महाप्रसादाच्या पुड्या टपालांतून 'पाठवाव्या 

(हा विधि मुख्यत्वे श्रीरमावल्मभदासांची पट्रशिष्यीण श्रीमती आवडीबाई इच्या 
मठांत मह्लापूर येथें चाळू आहे. इतर ठिकाणच्या मठांत त्यांच्या त्यांच्या. वहिबाटीप्र- 
: माणे थोडाबहुत फेरफार आहे. ) 


पस्तक संशोधनाचे श्रम. .. 


ह्या ' श्रीकृष्णजयन्तीत्रतकथा ' पुस्तकाची पहिली आवृत्ति तयार केरतेवेळी 
संतवर्य बी. छृष्णराव पुत्तर यांनीं किती श्रम घेतळे होते व कोणकोणत्या अड- 
चणी त्यावेळीं त्यांना आल्या होत्या ह्याबद्दलची माहिती मला आहे. त्यांच्या त्या 
छापा पुस्तकाची मला बरीच मदत झाली यांत संशय नाही. तीं पुस्तके छापून आज 
. दांड तप होत आलें व त्यामुळें तीं दुर्मिळ होऊन गेलीं. हणूनच कीं काय कोण जाणें 
त्याची दुसरी आवृत्ति सुधारून छापण्याची श्रावण वद्य १ दा शके १८३४ रोजी 
राज्ञी मलां श्रीकृष्णप्रेरगेनें एकाएकी स्फूर्ति झाली, व दुसर्‍याच दिवशीं पुस्तक-संशो 
धनाच्या कामास सरवात केली. मजकडील प्रथमावृत्तीचें छापी . पुस्तक मी. दोन वर्षी- 
पूर्वी, रमावछृभदाससांप्रदायाप्रमाणें हे त्रत ज्या ज्या ठिकाणी चालतं, त्या त्या ठिकाणी 
जाऊन तेथील मळ हस्तलिखीत पुस्तकार्शी 'याझ्या खासगी उपयोगाकारेतां ह्मणून र्मा 
ताडून पाहिलें होतें. पण तेवढ्याने समाधान होईना, .ह्मणन, पुरातनकाळी उत्सव 
_ केलेल्या भक्तमंडळींनीं लिहून ठेवलेल्या जुन्या हस्तलिखित प्रति-मोठ्या श्रमानें-मिळ- 
वन ठेवल्या होत्या. त्यांचा आतां उंयंयोग झाला. त्यांतील मुख्य प्रति खार्ली लिहिल्या 
प्रमाणें आहेत:-- 

(१ ) काकोळ अण्णप्पया वकील यांच्या घरची भरत | 

(२ ) योगी व भागवतोत्तम सभापव मेजप्पया मंगळूर यांच्या हातची अत 

(३) सोलापूर येथील राळेरासकर ( रमावल्लभदासाचे वंशज )- यांच्या धरां- 

| तील वही ( या वहीत कृष्णजयर्न्तात्रतकथेचीं पदें फार थोडीं मिळाली ) 
. (४ ) मह्लापूर येथील आमच्या आवडी-मठांतीळ जन्या प्रती | 
. (५ ) चित्तार मंगीशराव उभयकर. . 
याभ्रमाे जुन्या हस्तलिखित प्रति मिळवून माझे परम र्मत्र ह्रिमुरुभक्तिपरायण 


13 


| 


श्रीयूत रामचंद्र कष्ण कामत' चंदगडकर यांच्या साह्याने दोन महिने बसून बेंगळूर मुक्तार्मो, 
शंक शुद्ध मर तयार केली. ह्या कामी जे श्रम पडले आहेत ते. एक श्रीहरिच जाणे. 

> | पूर्वीच्या आवृत्तींत-किती भयंकर अशुद्धे होतीं व तीं आतां कर्शी शुद्ध झाली 
आहेंब, याची चांगली कल्पना दोन्ही प्रती ताडून पाहिल्याबांचून कदापि येणार नाहीं 

_ तथापि एक दोन मासले दिले असतां ती कल्पना साधारणपणे येण्यास हरकत नाही, 
ह्मणन. दिळे आहेत£ः-- 


भरबेध १४-- पूर्वीची छापी प्र.  . आातांची ही प्रत. 
(चरण १३) ' मत्स्य, स्वरूप अपार , € मत्स्य-स्वरूप अवतार. ' 
९'चं> २२) *“ जनन मरणं । ह्याची अचरण* ' ' जारण मारण.। होचिं आचरण? 
( च. २४ ) * तेणें स्तुस्ति केली मातु० ' ... ' तेणें नत केळी मात * 


(च. ३४) * तंव शात्रु पाहे, केस झाले ? ... * तंव सूत्र पाहे केसं झालें ' 


एका प्रबंधांतील ह्या चुका. यावरून बाकी पुस्तकांतील चुकांची नुसती कल्पनाच 
केली पाहिजे. असो. पुस्तकांत जी.ज्ञी नवीन सुघारणा केली आहे ती केवळ माझ्या 
मीच केली नसन, त्याबद्दल एक लहानसी ' कमॅटी ' (संभा ) मी केली होती. ह्या 
सर्भेतील सभासद-(१) माझे प्रिय व पूज्य बेधु ( आवडीमठांताल माळामुद्राधिकारी ) 
वी० स्व०. श्रीयुत. नारायण. गोपाळ उभयकर. ( २ ) ह. गु. भ. पे. संत बी. कृष्णराव 
पुत्तूर, ( ३ ) ह. गु भ..प. रामकृष्णराव नागरकट्टी, (४ ) ह. गु. भ. प. भाझे मित्र 
रा- कृ. कामत क॑ (.५ वा) सर्व सजनांचा सेवक.मी- मला अडलेली गोष्ट मी या चौघा” 
पुढे समक्ष व॑ पत्रद्वारे मांडून त्यांचें. मत. घेऊन. काय करावयाचें तें केलें आहे 
तरी,प्रस्तुव पुस्तकार्चे रूप ही त्या . श्रीहरीचीच कृपा असें मी संमजतो. बेंगळर 
मुक्कार्मी वरील माझे मित्र.दोन महिने राहिले होते. त्यावेळीं त्यांना आमच्या घरी त्यां 
पुस्तकावरून होणारा भजनी त्रतोत्साह पाहून. फार आनंद झाला. त्यानंतर छापण्यास 
देण्याकरितां पक्की प्रत तयार करण्यासाठीं मी त्यांच्या कडे बेलहोंगळ गांबी जाऊन 
राहिला व त्यांजकडून तशी प्रत तयार करून घेतली. 


- या माझ्या मित्राने पूर्वजन्मी श्रीरमावळृभदासांची सेवा थोडी अपूणे केली 
होती, ह्मणूनच कीं काय कोण जाणे, त्यांनीं आतांचें पुस्तक कांहीं मोबदला न घेतां 
मोठ्या प्रेमाने व आदराने शुद्ध करून, कठींण शब्दांवर टीपा वगैरे देऊन. लोकमान्य 

होईळ असें केलें आहे. श्रीरमावळभदासांचें चरित्रही उपलब्ध सामय्रीवरून रमावहछ- 

प्रेरणेने. बहुतेक त्यांनींच तयार केलें आहे. प्रत्येक प्रबंधाचे' पयीलोचन-त्या 

अबघाच महत्व वाचकांच्या मनावर ठसण्याकरितां-त्यांनी केलेलें पुढें दिलें आहे 

त्यावरून त्या त्या प्रबंधाचें सार व रहस्य वाचकांच्या ध्यानांत येईल, व. त्या दृष्टीने 
वें प्रबंध वाचले असतां कॉबकांना.अधिक आनंद होईल अशी मळा खात्री .आहे 


, 
१ 
4 
र 
1 
शी 
रश 
ी 
क 
उ 


पूर्वीच्या पुस्तकांतील अशुद्ध पाठ काढून शुद्ध पाठ दिले अहित: कांहीं :तिकाथी 
प्रथमतः सांगेतल्याप्रमाणे तितक्‍्याही जुन्या बह्यांव्रून समाधानकारक पाठ मिळाश् . 
नाहीं, तों पाठ निरूपायानें तसाच ठेवला आहे, त्याचप्रमाणें कांही थोड्या कठिण 
शब्दांचे अर्थ प्राचीन उपलब्ध कोशांतही सांपडले नाहींत, ते तसेच ठेवून दिले आहेत; 
विठ्ठजनांनीं याबद्दलच्या सूचना केल्या असतां त्यांचा आदरपूर्वक विचार कंहुःअ 
वाटल्यास त्याप्रमाणे लहानसे शुद्धिपत्रही निराळें छापून पुरूतकास जोडून दऊं, 
पूर्वाच्या आवृत्तीतील कांही प्रबंध अजीबात काढून टाकून त्याऐवजी अनुरूप असे 
दुसरे प्रबंध घातले आहेत. अष्टावधान सेवा ब रासक्रीडा हे भाग तर अगदींच नवीन 
घातले आहेत. सजञनांनीं नीरक्षीर न्यायाने त्याचें प्रण करावें अशी विनंति आहे. 


ही माझी सेवा मान्य करून घेणार भक्तपाते श्रांकूष्णपरमात्मा व त्याचे अनन्य 
भक्त समर्थ आहेत. तरी ज्यांनी मला या कार्मी परोपरीने साह्य केलें त्यांच्याविषयी 
प्रेम. व्यक्त करणें हें अत्यंत इष्ट व अवश्य आहे. त्यापैकी माझे मित्र ह. ग॒. भ. प. 
रामचंद्र कृष्ण कामत यांची कामागेरी मी वर वर्णन केलीच. आहे. . याशिवाय 
या गुरुभक्तार्ने रमावळभदासाचे सर्व ग्रंथ शुद्ध करून देण्याचें काम निष्कामबुद्धीने. 
अंगीकारिलें आहे. अर्थात्‌ श्रीरमावद्मभदासांना त्यांनी हातांत धरळें आहे; त्यामाणे 
श्रीरमावदभ व त्याचे दास त्यांस हातांत धरून प्रापांचिक अभ्युदयासाहित सगुण 
भक्तीचे अ निरतिशय प्रेमसुख तें त्यांस निरंतर दवोत अशी श्रीरमावद़रमदासरूपी 
सर्वातयीमी श्रीकृष्णपरमात्म्याकडे मी प्राथना करितों. त्याचप्रमाणें य़ा माझ्या 
मित्राचें साह्य घेण्यास ह. भ. प. शांतगुणगंभीर श्रीयुत वामन वेकोबा कामत व 
आानंदोल्हास वृत्तीचे डॉ. खंडो रामचंद्र गिड या थोर व प्रेमळ सज्जनांनीं मला 
मदत केली, याक्हृळ त्यांचेही चिरंतन कल्याण मी श्रीकृष्ण परमात्म्याकडे 
मागतो. तसेंच हें पुस्तक व बाकीचे श्रीरमावद्लभदासाचे ग्रंथ छापण्याबद्दल: उदार! 
मनानें वगणी देऊन' ज्या सज्जनांनीं ( नांबं ४८ व्या पृष्ठांत दिलीं आहेत )-मल्ा“रमा-. 
वहठभदासाच्या यशःप्रस्िद्धीस यशस्वी केलें, त्यांचे आभार मानून नित्यानंद स्वरूप 
श्रीकृष्णपरमात्म्याचें प्रेम त्यांस मिळो अशी जगदहुरू कृष्णाकडे मी प्रार्थना करितो 
रमावल्लमदासांचे ग्रंथ छापण्याचे कामो फार सवलत दिल्याबद्दल व कांहो ग्रेय आपण 
स्वतः छापण्याचे काम ह. गु. भ. श्रीयुत आबाजी रामचंद्र सावंत यॉर्म पत्करल्या- 
बद्दल त्यांना लौकिक व पारमार्थक संपात्ते मिळो व त्यांचा श्रीरामतत्त्व-प्रकाश 
छापखान्याचा अधिकाधेक उत्क्ष होवो अशी श्रीरामाकंडे मी नम्रपणारने मागणी 
करितो; त्याचश्नमाणें माझी वृत्तिधारा अंतकाळपर्यंत त्हृदयस्थ सर्वसाक्षी, विश्वंभर 
कृष्णुपरमात्मचरणीं अखंड जडून राहो असा आशीरकद देण्याबद्दल सर्व संतसज्जनांकडे 
साष्टांग नमस्कारपूबक प्रार्थना करितो व ज्या अवतारी सत्पुरुषाच्या कृपाम्रंसादांनं 
श्रीमती आंबडीबाइस श्रीकृष्णप्रापि होऊन: ती श्रोकृष्णी ऐक्य , पाकळी, त्या. श्रीरमाः 


क 


वहमल्ञसांच्या दोन व श्रीमती आवडीबाईची एक अशा तान आरत्यार्‍यापुढें देऊन ही 


जड द्रव्ये मी 


प्रस्तावना त्या उभयतांचं चिंतन करीत करीत संपण करितो 


कृष्णाय वासदेवाय हरये परमात्मन । 
प्रण तक्ेशनाशाय योावदाथ नमा नमः । । ९१ ॥ 


उ*नमो भगवते वाखुदेवाय । 


स्उुलतानपंठ, बेगळूर (सटा. संतसज्जनांचा दासानुदास, 
श्रीकृष्णाष्टमी, शके १८३५ खुत्राव गोपाळ उ'नयकर, 


- राघवदासरळुत रमावलळभदासाची आरति 

जय रमावळभा जी, परमेष्ठी गुरुरांया । तारिळे भक्त. जगी, सहज 
अवतरूनिया ॥ भु० ॥ श्रीगीता भागवत, सारासारं मथूनी । काढिळे 
निजसार, स्वानुभव लाहोनी । वेराग्यज्ञानभक्ति,-ओोध प्रकाश. करूने । 
सांप्रदाय वाढविळा, नवविध भजनी ॥ १ ॥ ग्रंथ थोर ' चमत्कारी -टींका 
पूर्ण संपतां | श्रीगुरुदत्तदेवे, दिल्ही भेटी तत्वतां । * वेष्णवगति ' आणि 
: वाक्‍्यवृत्ति ) पूणता । एवं ग्रंथ त्रय, कथियले समर्था ॥ २ ॥ सहज 
ळागति पाय, धन्य तेथींचे जन । दर्हेनालागी भक्त, चतुर्विध आपण | 


“ध्रांबुनी येती स्वयें, देहाभिमान विरोन । हरिकथा ऐकतांची, होती पुण्य- 


पावन ॥ ३ ॥ पाहतां निजरूप, तुरे ठाव मनास |! एकानेक सवे, --भावा- 
भाव निरसे । अपार कोंदूला जी, निराटळंब प्रकाद्य । भोगिती स्व!नुभवी 


 निजानंद उल्हासें ॥ ४ ॥ यापरी तुमचें हो, पूर्णपण साचार । वानिती 
. प्रेमभाव, गुरु आनंद सार । पावळे ब्रह्मपद, सहज निरंतर । तं सुख 


रांधवासी, दिळें पूर्ण उदारे ॥ जयरमा० ॥ ७ ॥ ॥. || 
___. श्रीरमावळभदासांची दुसरी आरति. 


| __. ( चाल-आओवाळूं आरति मदनगोपाळा. ) 
रमावदभदास रमावलभेशा । आरति आओंवाळीतो स्वप्रकाश- 
पुरूषा ॥ भ्र० ॥ पंचभते आणि तन्मात्रा, सवे हीं केवळ जड । 
जडाला, केवी आवाळं उघड ॥. रमा ॥ १ ॥ 


... ।:- 


तन्मात्राहुनि सूक्ष्म सर्व, जड प्राणाक्ष त्रिगुण ॥ 'सूक्ष्मसूष 

कैसे, त्यांनी आरति दावीन ॥ रमा० ॥ २॥ रवि-शशि-बुद्धि-. 
_ मन-अग्न्यादि, भास्यांचा तूं भमासक । दृ्पणरविबुद्धिभास मी 3 

कैसें उजळिन दीपक ॥ रमा० ॥ ३ ॥ श्रवणादित्रय पकमेति- १ 

रमा तिचा तूं वदठभ । दासरूपें अवतरोनी, शिष्यां करिसी ' 

स्वप्रम ॥ रमा० ॥ ४ ॥ उपाधिरहित निवांत असणें, ही तुझि 

स्वानंदारति । दास्यत्रिपुटी कृष्णीं विरली, उगवली स्वयंज्योती 
॥ समा“ ॥५॥ 


आवडीची आरति, 

'( चाल-गगानें डोळा घाली बाळा निःसंग सोर झाली । रंगी गोंधळ घाली, ) 
उदो उदो नारायणे आवडि युरुमाये । सदासदये निभेये । 
प्रेमभावे तव पद-आरती करितो चिन्मवे ॥ घु० ॥ भक्तकाजा 
जगीं अवगार धरुनि आली । कृपादृष्टि केठी । कृष्णभक्ति 
 प्रसरुनि तूं कृर्षिंण ऐक्य झाली ॥ उदो० ॥-१ ॥ सर्वोत्मबीज 
' पेरुनि भक्तिवेळ वाढविली । सफल टवटवीली । कृष्ण स्वानंदा- 
 मृत-फलवृष्टि जनीं केली ॥ उदो० ॥ २॥ अनंत योनि 
' यातायात फेरा फिररॉनि कष्टलो । चरमतवुसि आलों । संसर्तीत 
सुख न मिळतां तूंते चिंतु लागलो ॥ उदो> ॥ ३॥ रमा- 
.- वठमदासरूपि कृष्णभक्ति प्रीती । कारण अढळ शांति । अंतरिं 
त्वां उपजवूनि निरसिली तमराती ॥ उदो० ॥ ४ ॥ आरति 
_ भानीं जडइश्य ठिंगमानभंग । होतां मी अनंग । उदो आरति 
स्वभेचें मी अभिन्न स्फुर्लिग ॥ उदो० ॥। ५ ॥_ अद्वयबोध 
दिवटी घेउनि आरति ओवाळिली !। दृष्टिप्राण खुंटली । चित्त- 
_..पक्षि चिन्नाभि उडतां जीवदीप्रि. हरपळी ॥ उदो०.॥६॥ 
' उदो आनंदाडिध कृष्णदास निस्तरेंग । अनामरूपरंम । उदो 
. स्वयंस्फृर्ति उदय सश्चित्सुख अभंग ॥ उदो उदो नारायणे०॥।७) 


क्ष 


गया र्ट ; 


हें पुस्तक छापण्याबद्दल साहाय्य दिलेल्या उदार 'ससानांचीं नांचेः-- 


छापन प्रसिद्ध केलें आहे. ' भ. गीता चमत्कारी टीका 
ल्यानंतर. त्यांनीं छापणेच आभेबचन दिलें आहे, आतां वर दशविलेल्या वर्गणीतून 
राहिलेल्या पैशाचा व कृष्णजयन्ती व्रतकथा पुस्तकाच्या निव्वळ उत्पन्नाचा 


९-० नाभ, की 
वि) 


ह. गु. भ. प. श्रीयुत गोविद ह राळेरासकर, बी. ए. एल एल. बी. , 


अक्कलकोट. ... ... ... रु 


. हट्यंगडी दशकरनारायणराव, एम, ए. बी. एल, 


-.. _ अडव्हांकट, शिवमागा ८०» रू 
शंकर शेषगिरि उभयकर, फॉरेस्ट रेंजर, बेळंगांव. 


एन्‌. एस्‌. शिवराव, बी. ए. बी. एल. अँंडव्होकेट, 


चिकमगळुर, ... ... रु. 
हळदीपुर सदाशिवराव, डॉक्टर, एल. एम्‌. एस., 
नरसापूर ७७७ मिता गर्‌, 


प्रोफेसर काळणीनाथपेत छत्रे, ' दी न्यू इंडियन 


सरकस'चे मालक. ... ... रु. 
बटवाळ रथघुन्नाथराव, बी. ए., हेड मास्तर, 
हायस्कूल, कुदापूर 0७५ ' 3४४ के. 
भारद्वाज शिवराव, मंगळुर. ...  ... रु. 
कानाड लक्ष्मीबाई, पावंतीबाई, व 
म० राधाबाई, मंगळूर. ... ... रु. 
सदाशिव रंगप्पा दिवगी नि» सीतारामप्पा 
चित्तार, दलाल, हुबळी. ... ... रु. 
गोपाळ नारायण उभयकर, हुषळी, ... रु. 
देवराव शिवराम उभयकर, बेंगळूर ... रु. 
एक दास. ... डड ३4 "४3 ढी. 


२५ 


२५ 
२५ | 
र्क दे 


* क्७ 


एकूण ७डऱे 


सजनांच्या कृपेने हं श्रोकृष्णजयन्ती पुस्तक तर छापन झालेच आहे. ':ग्रबोध, 
चंद्रिका. पुस्तक या पूर्वीच छापून भक्तजनांच्या हाती पडलं आहे बृहछाकर्यवु- 
त्ति्टांका ! हे पुस्तक भयुत आबाजी रामचंद्र सावंत यांनीं प्रेमानें स्वतःच्या खर्चाने 


पुस्तकही शुद्ध झा. . त 


तसेंच यापुढे सजनांकडून मिळणाऱ्या द्रव्याचा विनियोग रमावळभदासांच्या हृतर 


प्रासाहिक कवितांची गाथा व त्यांचे इतर भ्रथ प्रकाशनाच्या कामी कराबयाची 


योजना केळी आहे. ती श्रीकृष्णकुपेनें व परननांच्या आशीर्बादानें-सिद्धीस जावो 


ह क 
विनांते. 
रडा यया 
दृष्टिदोष, व इस्तदोष, बुद्धिदोष, यामुळें छापतांना राहि 


लेल्या अड्ठाद्धांचे हे शुद्धिपत्र दिळें आहे; त्या प्रमाण पुस्तक 
वाचणेस आरंभ करणे पूर्वी शद्ध करून वाचणेची कृपा करावी 


शद्विपतर (पस्तावनतील ) 


प. झो. अशुद्ध, शुद्ध, | पू. ओ. अशुद्ध. शुद्ध 
१ २८ एकनिष्ट एकनिष्ठ * |१८ ९ माष्टि मष्ठी 
२ १४ चतूर 'वतुर 5 २२ ववेका विवेका 
१? २१ संसाराचे संसाराची ,, ३२ प्रोढी प्रोडी 
१, २२ अर्पण ॥ अर्पण । १९ १७ लोकांना लोकांना 
३ ३ गेलेलं गेलेल । ,»» २४ अव्यभोचार अव्यभिचार 
>> ७ शत्रूच शत्रच ।२० ७ करसेवन कर सेवश 
४ १६ त्यासही - यासर्हा 5 रेरे वलभ व्व्भ 
- )»» १७ बसळे बसले . २१ ९ पूज्य बाद्रे पृत्यवाद्ठ 
| १7 ९९ प्रपच ज्प्च | वेर केला केल्‌ | 
। “५ ईद सउपन्न उत्पन्न । 9) १२ संबंधानें संबंधानं स्वतःची 
___ ६. १७ अनुग्रहा  अनुग्रहा २३ १ दक्षपण दक्ष पण 
७ २ विश्वतारण॑ विश्व तारगे॑ । ,, २४ ह्मणो ह्य्णों 
9 ४ अमनुपरें अनुसरे ७ ३१ गेले गेले 
9» ९ देऊन देऊन । २४ ६ मुलांस मुलास 


, २९० ज्ञान शक्ति जञानशाक्ता 


11.१८. ( ए. भा. अ३१ पहा) संपरणर 
।  », २२ ज्ञान वैराग्या ज्ञानंवराग्या. 


(हे शब्द खाडुंन टाकावे ) 


| 
। 
| 
। 
| 
1 
| 


1२ २१ पूण पूब . » २७ ज्ञानवेराग्य, ज्ञानवेराःय. 
 रे८ घिड़नं स्िद्धनं . » ३३ सांप्रदाय सांप्रदाय - 


१४ ७ संतापें संतांपं २५ १० ठ्यापकचे  व्यापकाथं 

)१४' ३४ वद्धिमान्‌ संतांसर्हा डाळ्रमतासहा, ,, २४ दाखविले आहेत दाखवेल आहे 

१५ १० आह्मण स्त्रीचे ज्राह्मणत्नीचे २७ ७ ऊझंजन अर्जन 2. आनि 
4) रमान्मह्लापूरगांवी मह्लमापूरगांवी, , ९ ठ्यासमुनी व्यासमनी 
 नोजडी रमावळृभदासांनां ,, १० व्यास बोध व्यासबोध 

१६ २६ दरनवत्साठा: दीनवत्सलाः । !। 7? ११ ब्रह्मनिष्ट ब्रह्मन 


 ळवुमकासया 
रे मे सः 4: 


टा 


लि 


य र.) 
तीत प व र, 
क्स 


ऱ्ह 


? 2) 


वृष 


१८ कोकुळाचा 
१४ जाणतो 
१३ दळ 


१४ परिणीयेल्या 
टीप. घरिल्या 

५ निवेदाबे 
२६ प्रहार 

- निभपिण 
५८ फझापिभार्षा 


॥) १७ विज्ञान  विज्ञा- | 27 
'», १८ तेमी तेचि | ३३ 
२० पावलें पावले | डं 
४ दर्जाचे दर्ज्याचे ररे 
७ सगणोपॉसनेचास*नेची ३६ 
१२९२ ॥ ३७७ ॥ ॥ २७७ ॥-<.  |३२७ 
| जमात ११ 
२० रचलेली रचलेल्या | 
२६ ( ७) 00४९0 इच्छाशाक्ते ) भे 
( ए९४(९0 (00७९0०॥ 3) । ? 
३२ घेऊन चेतां र्ट 
१ निरतिशयानेंद  . 27 
सुखाकडे  निरतिशयानंदाकडे) ? 
,, होणे घडतनाही, २९ 
घडत नाहो. | 9१ 
१८ सर्व संतांनी तुकारामाने ड्रे 
२७ त्यांचे त्याचं डर 
३१ घारण वारणा व 
३ हणजे असतां 
५ ध्येय ध्येय- व 
_ १६ अवलोकनानें अवलोकन | ह 
केलें असतां ४४ 


शुद्धिपत्र ( पुस्तकांताल- ) 


गोकुळाचा १७ 
जाण तो १८ 
द्ळ र 
डे च बक 
- परिणायल्या 

त का 

निवेदावे॑ | 
___. अहार, बेधन २9७ 
बिभीषण | ,, 
त्रषिभायी १० 


१९ उतावळ उतार्वाळ 
२१ तिहीं तिंहीहो 
२२ शुकमुनी शाकसूनी 
२७ दासांचें दासांचे 
११ हारिदासां हरि । दासां 
१८ धरो घरीं 
१३ निरुपण नेरूपण 
२७ लावण्यांचे लावल्याचे 
२४ वाचकांनी त्याकडे वाचकांनी 
१ श्रवणेच्छ श्रवणेच्छा 
८ वाटेल त्यांस वाटेल 
१० मकरंद मकरंदाचें 
१ गंगाघ दास गंगाधरदास 
२९ मरम परम 
२२ याझ्या माझ्या 
२५ उययोग उपयोग 
३१२ उभयकर«  उभयकर 
यांच प्रत 
३३ मंत्र मित्र 
,» परायणा -परायण 
१७ भाझे माझे 
६ अनेकदन्तं अनेकदं तं 
२५ दनवंचु दानबंधु 
१ न शेंडी न सोडी 
६ नारदादि सुनद्रि नारदादि- 
मुनीर 
२३ श्रीरमावजृभदास श्रीरमावळृम- 
| दास्य 
१२ जानक विरण  जानकीवरण 
१३ दास्यपण दासपण 
२२ त्याचा त्याच्या 


शिक ४ शा 


पन्यप्याशाप धस्स पी पणास सपलयूह 


लाासाच्यकासा शार्क ण प्न 


-$ 
३४ 
शप 

१) 
३८ 
४२ 
द 
ड्ट 
ष्र 
क 


५९ 


८१ 

८३ 

१०४ 
१०४ 
१०४ 
१०् 
१०४ 


१ ष प्र 


च क षु 


१०५ 
च * प | | 
१७ (५ 


की 


:: 


१ नादसी नांदसां १६ 
१४ देखिल देखिल 
१७ [ुंबष्ण | विष्णु १०६ 
टीप हरि हरि: ! कट 
१२ कममठेवा कमंठेव ग्ग्ट 
२१ शातिचा शांतीची 01१० 
१८ व्याप्त व्याप्य, ?' 
१३ खरं खर वेळे 
२ भूषण भूषण हलत 
६ ळौसे लीस २१ 
१३ वानिताहे वानितांहि 
२४ लक्ष्मीनेराश्य लक्ष्मीनेराश्य ।१ २३ 
६० टीपेत ० ४ नेराइय-लक्ष्मी, १२५ 
तीव्र वराग्य |, 
टी, नेराश्‍यलक्ष्मी ५ (येथें नको ) १२६ 
१८ आठवे आठव व 
३ लाहलाहत लाहो लाहत १२७ 
१३ तृण त्‌णा १ र्ट 
. टीप १ लसलळासंत १ छंद १9 
१८ पार दव ह 
टी. ० २ नर्दांचा प्रवाह. 
१३ तीत तीता १* 
१२ निवति निवृत्ति ।*' 
१६ , ..गण गुण १३१ 
१६ श्री...त्तमः श्री...ततम १३२ 
१७ प्रेय:ः प्र्य १३७ 
१७ प्र...राधितः प्र...राधित १४१ 
१९ त्रदग्वेद कग्वेंद  ।१ ४४ 
६ वचनेःवेदांत वचने बेंदांत १४५ 
१७ पृष्टिप्रदे पुष्टिप्रद १४७ 
१८ तत्सेव्य त्वत्सेव्य ' 
1९ स...मिती , स...मिदं १४८. 
२४ शंखावादमिमं शेखाध्मान मिदं१५२ 


भघर्वाप्सरसे 


जननी 


€*२१ शच 


४ भूर्जितम्रियांमदं मूर्जितप्रियमिमे॑ 


५ तंसोषय 


० नी 
त 1 ही 
१... । नक 
भुक क 


वितंत्तव गंधर्वाप्सरसांगणेनत 


संतोषय 

र्ट मूळा मढ | 
१९ बोलधं बोलवे 

२१ बोलव बोलवे 
१५ हेम रस”« हेमरस* 
१९ देतभाव द्वेतभाव 
११ कॉडये कडिये 
१२ वांगे वोसगे 

६ रचीकसा चिकसा 
१७ हे ञोनाम हूं बो नाम 
१८ टाळू टाळू। 

७ आंदणें आंदर्णे | 
२३ खद्गी खड्गी 
२१ सांखळा सांखळ्या 
१० लेणे ळणी्‌ 

१६ जाणे जाणें 

२५ * ३ विषयरूपी चारा, भक्ष्य 
१ पंचकर्मतया पंचकर्ममया' 
१६ प्रण पारेप्ण पर्ण-परिपर्ण 
टी. ३ विषय « ( नको) 
९ सागं सांगे 

२१ वक्षभाचे वह्लभाचे 
२२ बंचलां वंचळा 

१० लाहेलाहे लाहेलाहें 
१७ मना मर्नी 

१७ मुक्ति फळें मुक्ति-फळे 
१७ संचित-क्रीयम!ण संचितअणि- 

क्रियमाण- 

२६ -दुःख दुःख 
'७ काभ्य काम्य . 


त 


. '_.. ( एद )हरि तुजाविणे मज कोण सखा आहे ज्ञाण । अंतर पडतां माझा जाईल 
हा प्राण ॥ १ ॥ अरे माझ्या गोपाळा परम कपाळा | तुझ्या स्मरणाचा मज लागलास 
चाळा ॥ दृ० ॥ सववत्र व्यापक सर्व लाघव गा तुझं । अंतरपडतां तुज लाज येईल 

बुझ ॥ २ ॥ विपरीत करणें हें मजला घडतां । धांव धांव सख्या फार 'अनर्था पडव! 

॥>३॥ तरेल गा दुरांचारी तुझे नाम घेतां । न तरीज केवी भक्त तुज शरण यंता ॥ 

॥४॥। मायबाप सखा धणी तूंच एक होसी । तुजवीण माझे कोण अपराध सोसी ॥॥८॥| 
* निपटपणें दास तुझे आवडते भारी । 

माझे कांहीं अपराध नाठवी मुरारी ॥ ६ ॥ : 

जे ज़ तुझ अंकित गा नये त्यांची सरी । 

रमावलृभदास ह्मण सरते करी हरी ॥ ६ ॥।। 

( पद्‌ )हरि तुझ्या नामाची मज लागलीसे नोडा. । हरि तुझें नाम माझा सवहो 
श्रम ताडी ॥ हारि तुह्या नामा वरुाति सार नाहीं जोडी । हरि तुझें नाम धारेले कवण 
आतां सोडी ॥ १ ॥ हरि मञ्ञ नको नको आपुला विसर पाडं । विसर पाडनि नको 
संसारांत धाडूं । विषय गांडी लावनी नका मजला नाडं । तुजबीण संशय ह्मणतां मज 
अपाडू ॥ धु० ॥ हार तुझा आठव मज तॉचि करुनि दंगा । तुझी साया जगीं उरो- 
तीच नोंदेस| गा । तुझी माया तूंचि हरी आवरूनी चे गा । नाना साधने कराने नाटो- 
पंचि तेगा॥ २॥ तुझी माया ह्रीरे कांता कनक दावी । तुझा विसर पाडुनी तेंच 
ध्यान लावी । तेणें ध्यानें हेगा जगासी भांबावी । स्वामी तुजवीगे तीज कोणें निवारावी |. 
॥ ३॥ संत संगती मज देई गा पावन । तुझे नामधारक साधुसंत जन । तया' जवळी 
तूझा आनेद गहन । साधु देखिले सा होती पातके मरेन ॥ ४॥ दोर दोखले था 
सपभय राहे । स्वप्नी बंधन जञाय्रतीं न राहे । हरी तझा आठव ना ऐसा होत आहे । 
र्मावळभदास हृदयांत लाहे ॥४॥ 


: घोरमावळभदास ? याचा अर्थ 


व ह च न 


शांभा गात्या एकत्यासी । शोभा “पद धत त्यासी । शोभा दिसे प्रपंचासी । 
शाभा मुक्ता ममक्षांसी ॥ ३ ॥ ह्मणवनी * श्रो ) नाम अभंगीं । जाणिजेत अंतरेगी 
। धु०॥ रमवी रमलाग| फार । मग ते भाक्त दे अपार | दरित्र्यासी नाहीं थार । हमण- 
वाने ' रमा नाम उद्धार ॥ २ ॥ जाणतात अथ संत । जे अनभवी खतंत्र ॥ ३्रन 
* बलुम  ह्मणिजे आत्मा हरि । नाम गातां सबराभरी । चारी मुक्ति दासी करी । 
उतराई नव्हेळ परी ॥३॥ ऐसा :* वल्लभ ' नाम भावो । धारतां चके येवो जावो 0 
५ दास ? ह्मणिजे सनकादिक । मुक्त शक्र वरटोक. । अथ घेती प्रामाणेक । साह्य 
होती सकळीक ॥ ४ ॥ यालागे “* दास ? नाम अंतीं । पद प्रबंचो जाणिजे संतीं ॥वरू॥ 
: श्री नामे शोभा येव ॥ * रमा ' नामें साक्त देत ॥ ' चलभ * नामें मुक्ति घेत । 
$ दास ' नान प्रेम लेत ॥-॥ 'श्ररिमावडधभंदास? व्या व्याया नामें अर्थास ॥ ३० ॥ 


॥ शीरमावळभाय नमः ॥ 
वसुदेवसुत देवं कसच'णूरमदंनम्‌ । 
देवकीपरझानंदं कृष्ण बंदे जगद्ररुम्‌ ॥ १ ॥ 


श्रीकूष्णजयंतीब्रतकथा. 


/ ५॥*..४३ 


प्रकरण १ टं-प्रातःस्मरण, 
उत्तिष्टोत्तिष्ठ गाविद उत्तिष्ठ मधुसूदन ॥ 
उत्तिष्ठ कमलाकांत त्रळोक्यं मंगळं कुरु॥ १॥ 
( प्रबंध १ ) देवकी रोहिणी येउनियां । कृष्णा कृष्णा बाहू- 
न्यिं । उठी बा आळस त्यजुनियां । मुखकमळ दाखवीं ॥१॥ 
देखिल्याविणे श्रीमुखकमळ । नेत्र न होती सफळ । कार्य चालेल 


निर्षण 0 


“डु 


प । भय ४१ 


आ... ह श्‌ | श्रीळृूष्णजयतीत्रतकथा 


या ॥ ५ ॥ शांति तुर्या दोघीजणी । तेद्या देवकी रोहिणी । 
ह त्यांच्या वचनी तत्झणीं1उघडी ज्ञानळोचन ॥६॥ देखोनि आनंद | 
र्‍ न समाये । माथा इडापेडा घेउनि जाये । उपारि उद्धव जवळी | 

राहे । निजपादुका घेउनियां ॥७॥ उठला भक्त-वेळाइत । अंत- | 

रंगी बोलावित । रमावछभदास विनवित । मुख प्रक्षाळी सुंदरा॥८॥ | 


१ ९ प्र २ ) देव उठिले श्रीकृष्णजी । भक्त सादर रहा जी। | 
आपुलाले कौँजीं । शीघ्रवत ॥१॥ आले रत्नासनीं बेसळे । एकी | 
पाय धूतळले । एक सिद्ध झाले । पुसावया ॥ २ ॥ उष्णांदुक 
झारी । एक देती करीं । पुढे तस्त धरी । भक्त एक ॥३॥ दांत 
वण हातीं । एक त्या पे देती । मुख प्रक्षाळिती ।महाराज ॥४॥ 
मुख पुसायास । देती धोतवांस । एक दर्पणास । दाविताती ॥«५॥ | 
एक पीतांबर नेसविती । एक कंठमाळा घालिती । एकपांघरवि- | 
ती । सोनसळा ॥ ६ ॥ रत्नजाडेत कांचोळा । सुगंधाचा मेळा । | 
एक त्या निढळा । लाविताती ॥७॥ मुकुट मस्तका । तेजाराशी |. 
निका । घातला कोतुका । श्यामवर्णा ॥ ८ ॥। रुक्मिणी सत्य- | 
भामा । दोबाहीं चामर । सल्ज्जा सुंदरें । ढाळिताती ॥९॥ उद्धव । 
पीतांबर । श्यामांगावरी ढाळी । जेवीं मेघ निरांळीं । तळपे वीज 
॥ १० ॥ मंद मंद वायु । जाणवी अकूरु । विंजणा चतुरु । 
घउनि करीं ॥१९१॥. नानापारे धूप। दांग जाळित । न समाय 
द्रेत । अंबरांत ॥१२॥ द्राक्ष दिव्यरसांतरीं । शकरा हे रायपुरी। 
रात्रिमाजीं तयावरी । पोळी भिजत घातली. ॥ १३॥ प्रातःकाळी ।. 
उठतांच । देव मागे पोळियेस । देतो देतो हणे त्यास शीघ तूप | 
घातलं ॥१४॥ राम श्याम करीं घेती । दोघे खातां नाचताती । 
अंतारेक्षी पाहताती । देवीं पुष्पे टाकिलीं ॥ १५ कृष्ण .. चाखे | 


वहाब बह ळाडाायावळडाडाडा काय 


क्वीन होमन 


व 


.. १ देवाने नेत्र उघाडेले..२ आई. .३ दष्टं काढती झाली. ४ त्यानंतर, ५ केंवारी 
$ कायात. ७ धुतळेळं वक्त, ८ जरीचा शेळा, ९ आकाशांत; १० पंखा. ११ सुगंध. 


र 
| मात ततर ह. - . 
| _ >. 


लोणियास । थोडे खाये पोळियेस । श्रीरमावठभदासां । उरळें 
चाखविती ॥ १६॥ श्री दुर 
_ (प्र ३ ) खार्जे नेवेद्य बहु प्रकार ठेविती । किंचित खार्डाने 
देती, रोष भक्तां ॥। १॥ सभोंवत्या प्रिया, एकी देती फोडी । एकी 
करूनि विडी, करीं देती ॥ २॥ खदिर वेलदोडे ल्वग, कंकोळ पें 
देती । तेणे मिषे निहाळिती, कृष्णमुख ॥३॥ पीकपात्र हार्ती, 
एक त्या सादर । मुख निरंतर, न्याह्याळिती॥ ४॥ एक संगीत ना- 
'चति, एक बिरुदे पढती । एक वंश वर्णिती, यादवांचा ॥५॥ 
ब्रह्मतीणा करीं, नारद पें गात । माजीं विनोद होत, श्रीकृष्णाचा 
॥ ६ ॥ आपुलाल्या परी, आरत्या कुसरी । कारिती निर्धारी, 
प्र्य भक्त ॥ ७ ॥ भक्त जे साबडे, वेडे पें बांगडे । मर्यादेचे 
सांकडे, त्यां न घाली कृष्ण ॥ ८ ॥ जयजयकारें घोषें, महा- 
सभे येती । दर्शन पे देती, अक्मादिकां ॥ ९ ॥ रमावलभदास, 
आवडीच्या मेळ । आपुल्या वेगळ, नेणे कृष्ण ॥ १० ॥ श्री ॥ 

कांकड आराते. 

( प्र ४ ) सहस्र दीपं दीप, केसी प्रकाशली प्रभा । उज 
ळल्या दशदिशा, गगना आलीसे शोभा ॥ १ ॥ कांकड आरति 
माझ्या, कृष्ण सभागिया । चराचर माहेरलें, तुझी मूर्ति पहाया 
॥ धु० ॥ कोंदलेंसे तेज, प्रभा झालीसे एक । नित्य नवा आनंद, 
आंवाळितां श्रीमुख ॥ २॥ आरति कारेतां तेज, प्रकाशळें नयनीं । 
तेणे तेजे मीनलळा एका एकीं जनादनीं ॥ ३ ॥ 

( प्र» ५-आराते ) ऐकोनि कृष्णकीर्ती, मन तेथे वेधले । 
सगुणरूप माये, माझ्या जीवीं बेसलें । ते मज आवडतं, अनुमान 
न बोळे । पहावया रूप याचें, उतावीळ हो झालें ॥ १ ॥ यालागि 

' आरती हो, कृष्णा पाहि वो सखी । आणिक नावडे हो, दुजे 


3 साळेमोळे. २ भिडे, ३ हेकट, ४ पुद से 


/ 

र 
1; 

र; 
न 
त 
। 
/ 
1) 


व बिणिशवोहओ्पपुकुअेहहेबामंस्ाववंवडंन्स् हब्जश्.ं र डवे 


- :तिंही हो लोकीं ॥ धु ० ॥ पाऊल कृष्णजीचें, माझ्या जीवीं बेसल । 


वी.) श्रीकूष्णजयंतोबतकथा- 


च 


ह 


' . “सनकादिक पहा, महा आसक्त झाले । मुक्त जो शुकमुनी, तेणे | 
मनीं धरिलं । तं मी केवी सोडूं, मज बहू रुंचलळ ॥ २॥ निगुंण |. 
गोष्टी माये, मज नावडे साच । सगुण बोल कांहीं, केव्हां आठवा 
वाचे । पाया लागेन तूझ्या, हाचे आते मनीचे । तेणे घडल 
दास्य, रमावद्भाचे ॥ ३१ ॥श्री ॥ 


( प्र» ६-विनाते) व्रजपतिबाळ रे, रसिक रसाळ रे। सुखरा 
पाळ रे,तो आवडीचा नाथ हा ॥ प्र०॥ तनमना चाळ रे । मानी 
फट काळरे ॥ भावाचा भूकाळरे। तो आवडीचा नाथहा ॥१॥ 
गोपाळीं गोपाळ रे । भूपाळी भूपाळ रे ॥ कळीकाळा काळरं 
तो आवडीचा नाथ हा ॥ २॥ रमावछभदासरे । त्याचीच करी 
आसरे ॥ देत असे भासरे । तो आवडीचा नाथहा ॥१॥ | 

( प्र ७) सवे कल्याण युणाचें । नाम गोपाळरायाचे ॥१॥ | 
निरंतर हणतां वाचे । फळ पावेल जन्माचे ॥ २॥ चांगा हणे | 
हरि स्वभावे । सुख पावेल केशावे ॥ ३ ॥ एकांती करी विनंति । 
त्वां परिसावी लक्ष्मीपाति ॥ ४ ॥ इतकेचि आह्मां द्यावे । आपुल्या 
भक्तां नपेक्षावे ॥ ५ ॥ नामा विनवीत स्वभावें । माझें त्रत सिद्धि 
न्यावे ॥ ६ ॥ हणसि थेईल गजरे । प्रेम सुखाचिया भरे ॥७॥ 
माधवदासांचा पुढार । यादव घेतसे उदार ॥८॥ राजस तामस 
सात्विक बळ । लोटला उरला बोध प्रबळ ॥ ९ ॥ रमावछभ- 
दासा आठव । देतो उन्मनि आवरी ठाव ॥ १० ॥ श्री ॥ 

प्र ८-भाट ) धन्य गोळिराज नंद । धन्य सवे गोपिवृंद । 
धन्य हां झानंदकंद । कायस केसे वानिजञ ॥ १॥ धन्य माय 
जसवंति । धन्य बाळ श्यामकांति । धन्य पूणेसुखकीर्ति । कोठ- 
वरि गणिजे ॥ २.॥ धुन्य खमुतता हा घाट । धन्य  धेनुब्रत्स 


। 
गुहा, खोली. 


ह कषोशाममगववकििवििवाा्िगवियवाप डय ४. जक 


धातःस्मरण- 


दाट । धन्य हें वेऊेंठपीठ । उपमोसे आणिजे ॥ ३ ॥ धॅन्ये 
धन्य त्रजनारी । धन्य भूमि सुखकारी । धन्य धन्य सुखरी)। . 
भाग्य है तो नेणिजि ॥४॥श्री ॥ | १. मही 

( प्र ५ ) नंदजीची शोभा केसी । सत्येपुरनाथ जैसी । 
सावित्री हे उपमेसी । यशोदेच्या न पुरे ॥ १ ॥ गौळिजन दिसे 
कैसा । हाद्ध पाणि मेघ जैसा । कामधेनु थाट तैसा । गाई 
आणि बांसुरे ॥ २ ॥ सुरनारी चालताती । तैशा गोपी वाग- 
ताती । लघुबाळ खळताती । नवलाव सुंदरें ॥ ३ ॥ नंदपुत्र- 
कांतीपुढें । इंद्रनीळकीळे थोडें । रमावछठभाचे गौढे । दास सुख- 
निभर ॥ ४॥श्री ॥ 

( प्र १० ) गोळऊुळिंचे वृक्ष जैसे । इंद्रवनीं नाहीं पैसे । 
नानापाक्षे भाष्य केसें । मंगळाचे बोलती ॥ १ ॥ वसंत हा. 
सदाकाळीं । राहिलासे वनस्थर्ळी । नाना पुष्पपारिमळीं । भ्रमर, 
तेथे खेळती ॥ २ ॥ गायन हो कोकिळेचें । पंचम या आला- 
पाचे । ऐकोनी गोड साचें । देहबाद्दे गळती ॥ ३ ॥ दास 
रमावलभाचे । सुख त्यांसे गोकुळींचे । निरंतर आहे वोचे । 
कृष्णकथा कारेती ॥ ४ ॥श्री॥ | " 

(प्र ११ ) कोकुळाचा नवलाव । नाहीं कोणा वेरभाव । न 
चले कोणाची माव । नंद्पुत्र देखोनी ॥१॥ व्याध गाई एकवट । 
मज वृक थाट धीट । नर्डुळ औहि प्रीति दाट । नंदपुत्र देखानी 
॥ २ ॥ बिर्डाळ मूषक एक । प्रीति बहु अलोलिक । सर्व जीव 
एकमुख । नंद्पुत्र देखोनी ॥ ३ ॥ स्मावछभाचे दास । प्रेम 
त्यांचें बहुवस । न बोलवे सावकाश । नंदपुत्र. देखानी ॥४॥श्री॥ 


वी 


८ मांजर, ९ केश. 


त ट्‌ श्रीकूष्णजयंतीघतकथा | 


भाळी दिसताती आतां. । भोवयांसी नेत्रपातां । पद्मपत्र लाजत | 
._॥ २ ॥ नासिक सरळ पाहे । कणी कुंडल शोभताहे । हवुवटी 
अधर ह । अनुपम्य दीसत ॥ ३ । वदनप्रकाश याचा । नयनी 
नसंडे. साचा । दास रमावल़भाचा । देखतांच हांसत ॥४॥श्री॥ | 
(प्र १३) सरी टांक नख कंठीं । बिंदुली तीं मनगर्टी । | 
आंझुडे मुद्रिका बोटीं । ठिकळेंग साजत ॥ १ ॥ पिंवळें आंगुले । 
_ आंगीं । कोंदणे त्या निळ्यालागी । गोफसत्र कटीभार्गी । मन्मथ । 
तो लाजत ॥ २॥ क्रोडवितां हात पाये । घागऱ्या नेवाळें काये । 
वाजताति मन ध्याये । नेत्रे गोपी भजती ॥३॥ जयामध्ये जगा 
वास । जसवंति पाजी त्यास । रमावदधभाचे दास । कीर्तिसुखे 
माजती ॥ ४॥ श्री ॥ खे 
प्रबंध १४-] अभंग [ -छृप्णजन्म पवाडा १ ला 
अनादि तूं सिद्ध अजन्मा गोपाळ । परम कृपाळ जगत्पती ॥ १॥ 
जगत्पती थोर तुझ्याहूनि नाहीं । जाणतो नि्वो्ही तुंच अंगे ॥ २ ॥ 
अंगे तंच येसी मनष्यांमाझारी । मूढ दुराचारी नेणतीच ॥३॥ 
नेण्ताचे हरि-भक्त तंच हारे । पाप सबराभरी तयामा्जी 
॥ ४॥ तयामाजीं तरायाची बुद्धि नाहीं । हरिभक्ति पाही मानेना 
तो ॥५॥ मानेना तों भक्ति संसारिक जन । कांता पुत्र धन प्रेय 
जया ॥६॥ जया प्रिय भक्ति हारे तया पाळी । संकटीं सांभाळी 
वत्सल तो ॥७॥ वत्सल तो भक्तांठागोनि पें केसा । धेन॒वत्स जेसा 
कळवळा ॥८॥ कळवळा तुझा भक्त पे जाणती । अभक्त हणती 
देव कैंचा ॥९॥ केचा देव कोठें कवणासी भेटत । व्यर्थ मिरवत 
भक्तिवाद ॥१०॥ भक्तिवादपू्ण तयाचे बोलणं । सवेत्री असणे 
दयाळत्वे ॥ ११ ॥ दयाळत्व अंबरिषालागीं पहा । अंगें जन्म 
दहा घेउनियां ॥ १२॥ घेउनियां मत्स्य-स्वरूप अवतार । वेदांचा 


मम की 


१ मुलाच्या गळ्यांत बांधण्याकारतां ठसा उमटवन कलली देवाची भ्रातिमा 
२ वाधनख. ३ रत्नजडित. ४ यशोदा 


प्रातःस्मरण. | 9... ४. 


_ उद्धार कारेताहे ॥ १३ ॥ कारेताहे कूमे-वेष अंगीकार । भूगोळ 
साचार धरियला ॥ १४ ॥ धर्यला तंव हिरण्याक्ष मातला |. | 
मरण पावला वराहरूपं ॥ १५ ॥ रूप नरहारे प्रल्हादालागोनि।  &/&/।_। 
खांब तो फोडोनि प्रगटला ॥ १६॥ प्रगटला खुजा बळीलागीं झाला | 
परडाराम आला भूमंडळी ॥१७॥ भूमंडळीं दाशरथी नाम सार । 

: निशाचर फार मारियळे ॥ १८ ॥ मारियले तंब दैत्य प्रबळले | 

: करूंजे लागले अधर्मचे ॥१९॥ अधर्मचि धर्म मानुनी साचार | 

संतांचा विचार आवडेना ॥ २०॥ आवडेना जया भाक्ते आणिं 

भावो । सात्विकांचा ठावो पूसियेळा ॥ २१॥ पूसियेला तंव जारण 
मारण । होच आचरण करिताहे ॥२२॥ करिताहे हरि-नामाचा 

, उच्छेद । धरणीचा क्षेदु तेणे झाला ॥२३॥ झाला भूमीभार जह्मया 

. पैं गेली । तिणे श्वत केली मातु सपे ॥२४॥ सवे देवगण विरांचे 

/ शंकर । पावती सत्वर क्षीरासंधू ॥ २५ ॥ क्षोरसिधू-तीरी 

पुरुषसूक्तार्नी । स्तृति केली त्यांनी नभी वाणी ॥२६॥ नभी 

वाणी झाली अह्मा कार्नी घेत । सवे सांगिजत मनोभावे 

. ॥ २७ ॥ मनोभावे सवे यादव होईजे । पृरथ्वीसी येईजञे देवगण 

: ॥२८॥ देवगण देव मथुरा गोकुळी । सात्विकांच्या कुळीं अवत- 

: स्ढे ॥ २९ ॥ अवतरले हरी हारेकीर्तन गाती । तेणे देत्यज्ञाति 

_ कोपमय ॥ ३० ॥ कोपमय नामधारका छळिती । घालुनि 
जाळिती चिंतमाजीं ॥ ३१ ॥ चिंतेमाजी भक्त पडती अपार । 
हणती विचार काय कीजे ॥ ३२ ॥ कीजे आातां सत्य 
चिंतन हरीचे । दुःख अंतरींचें निवारेळ ॥ ३३ ॥ निवारेल 
आह्मां भरंवसा पे आहे । तंव सुंत्र पाहे कैसें झाळें ॥ ३४ ॥ 
झाळे मग लग्न देवकीचें बरें । दिल्ही एकसरे वसुदेवा ॥३५॥ 
वसुदेव वरु देवकी नोवरी । समारंभ करी कंस अंगे ॥ ३६॥ 


ह डे आक 


१ ठेंगणा, वामन. २ क्षय. ३ हकीकत. ४ देत्यांची जात. ५ घटना. 


२. ग्र ८ । श्रीळूष्णजयंतीत्रतकथा 


। त ञरो र. तां सारथा बहिणांचा झाला । गजरु वैर केडा मिरवितसे 
-.॥- ३१७ ॥ मिरवतसे तंव नभी वाणी झाली । चिंतमार्जी घाली 


-.. कॅसराया ॥ ३८ ॥ कंसराया ह्मणे * देवकीचा सत । आठवा । 


अद्भत तुझा. हंतां ! ॥ ३९ ॥ हता हमणवोनि कंस दचकला । | 
हात पें घातला वेणियासे ॥ ४० ॥ वेणियेसि धराने शस्त्र । 
__. मारू पाहें । तंव वारिताहे वसुदेव ॥ ४१ ॥ वसुदेव ह्मणे पार्पे | 
. हें वाचणे । याहूनि मरणे पुण्य बरे ॥ ४२ ॥ बरे आदी अंती । 
- बहिणीला मारितां । तुज इजकारेतां नाहीं मृत्यु ॥४२॥ | 
मंत्यु अपत्यानें तें तुज देईन । नित्य पे घेईन भेटी साच ॥४४॥ | 


७ ह 


साच मानवले कंसे सोडियले । बहिणीसी राखिले स्थिरंजीव ॥ | 
॥ ४५ ॥ स्थिरेजीव तंव पुत्र पे पहिला । वसुदेवे वाहिला | 
कंसालागीं ॥ ४६ ॥ कंसालागीं मग प्रेम उपजळे । बालक | 
दिधले करुणेने ॥ ४७ ॥ करुणेने हणे आठवा आणिजे । 
वैरी तो जाणिज माझा सत्य ॥ ४८ ॥ सत्य वसदेव न मानी 
तें मर्नी । बालक भुवनीं नेता झाला ॥ ४९ ॥ नेता झाला 
तंव कंसासुरापाशीं । नारद उल्हासी काय हणे ॥ ५० ॥ | 
झणे तो आठवा न कंळे कवण । सर्वे देवगण यादव होय | 
॥ ५१ ॥ यादव होय हरि अवतार धरुनि । पीडी त्यालागोनि । 
पापरूप ॥ ५२ ॥ पापरूप बहु निग्रेहो सजना । परिते । 
दुर्जना सुख होतं ॥ ५३ ॥ होतं दुःख बहु देवकीचे मना । | 
पतीस बंधना मीच मूळ ॥ ५४ ॥ मीच मूळ पीडा सर्वा व्हाव- | 
यासि । कणंव देवासी येईल केव्हां ॥ ५५ ॥ केव्हां हो धांबेल । 
भक्तांचा धांवया । कंसासी बोधाया कोण आहे ॥५६॥ आहे उग्र- | 
सेन बापही राखिला । तरि शिकवायाला कोण जाये ॥ ९७ ॥ 
जाथेना कुविद्या कंसाची साचार । न घेतां विचार बाळें मारी । 


किं. ना 


१ चांगला समारंभ. २ मारणारा. ३ इजकडून. ४ दंडणं, दुःख. ५ करुणा. ६ कैवारी. | 


मात*स्मरण 


॥ ५८ ॥ मारियठीं बाळे साही कंसकाळें । सप्तम 

गर्भा आलें ॥ ५९ ॥ आलें ते कुशीसी रोहिणीउदंरी । 
एकसरी विष्णुमाया ॥ ६० ॥ मायालाघवाने हरि गर्भा 

तया स्तविजेत जह्षादिकी ॥ ६१ ॥ अह्मादिक गेले स्तुति करो- 
नियां । कंस येवोनेयां पाहे बरें ॥ ६२ ॥ बरें तंव तेज देव- 
. कीचे फार । झणे झाला थार वॉरयासी ॥ ६३॥ यासी मी 
उपावो न देखतां कांहीं । येथोनि लवलाही जातां बरे ॥ ६४॥ 
बरें हे वाटेना क॑ंसाचिया चित्ता । भये आठविता होय केसा 
॥ ६५ ॥ कैसा खातां पितां ग्रहांत राहतां । जगासे पाहतां 
तन्मय तो ॥ ६६ ॥ तन्मय तो कंसा भयं करी केसा । प्रेम- 
ठाभ जैसा भक्तांलागीं ॥ ६७ ॥ भक्तांलागीं आतां निमय 
होईल । अजन्मा येईल जन्मा येथें ॥ ६८ ॥। येथे संकेळित 
झालें पें कथन । ददोम-मथन भागवत ॥ ६९ ॥ भागवत कथा 
रमावलभाचा । दास गाये वाचा संतसंगे ॥ ७० ॥ श्री ॥ 

( प्रद २५ -पवाडा २ रा. पवाडे २1३४५ मिळून, १०८ कडव्यांची 
कृष्णनामसुक्त एक जपमाळा होते. यांत श्रीकृष्णलॉलेचें साक्षप्त वर्णन व भागवत 
धर्माचें सार आहे. भगवद्धक्तांनीं याचा नित्यशः सकाळीं णठ ह्मणावा. ) 
नमन श्रीब्यासा श्रीज्षुका विर्तृष्णा । स्मरावया कृष्णा शक्ति त्यांची 
॥१॥ त्यांची वाणी बोले कृष्णनाम सार । निरुंण साचार भमं- 
डळी ॥२॥ भमंडळीं आला भभार फेडाया । भ्रांति विघडाया 
कृष्णजन्म ॥३॥ जन्मे देवकीसीं अजन्मा अनादि । कृष्णा तुझा 
आदि कोण जाणे ॥ ४ ॥ जाणे कोण जन्म चारी 
भुजा घेसी । आभरण लेसी कृष्णमार्त ॥५॥ मर्ति दो 
_ हातांची प्राकृत होऊनी । शिरीं कृष्णालागाने धरी बाप ॥६॥ 


ह हिशाजजखमज.््ब्बअ कअ की ब अ किि्ब्िंग शबल अ अ हि््ि विवर ब व िििविदरा वा यया न्न प िखबखजबडडवाक् ना 


__ १ तेजस्वी, २ संक्षेपतः, ३ दशमस्कंध. ४ विरक्त, ५ अलंकार 


श्रीकषणजयंतौब्रतकथा« 


बाघ तो जगाचा श्रीकृष्ण सुंदर । यमुना दुस्तर दोनी भागीं ॥. 
__..॥ ७ ॥ भाग दोनी कृष्ण ठेविला गोकळीं। कन्या ती समूर्ळी 


आणिताहे ॥ ८॥ आणितांचि कंस मारावया नेली । अंतराळी 
ठेली'. कृष्णमांया ॥ ९ ॥ कृष्णमाया ह्मणे अरे कंसासुरा । तुझा 
वैरी खरा अन्य स्थळीं ॥ १० ॥ अन्यस्थळीं बाळ होऊनी 
क्रीडत । कृष्ण सांपडत तुज केसा ॥ ११ ॥ केसा मग कंस 
अनुतापयुक्त । काराग्रहसुक्त कृष्णपिता ॥ १२ ॥ पिता वसुदेव 
माता ती देवकी । निमळ अशाकी कृष्णतनु ॥ १३ ॥ तनु मन 
धन श्रीकृष्ण जयाचें । कोण गोळेयांचें धन्यपपण ॥१४॥ पण 
बोलाोनेयां पूतना ती आठी । पहा मुक्त झाली कृष्णमुखे ॥१५॥ 
मुखें किती वानूं श्रीकृष्णपवाडा । दोंमांसांचा गांडा मोडिताहे 
॥ १६ ॥ मोडिताहे झाडे फिरे चक्रवात । त्याचा करी घात 
बाळकृष्ण ॥ १७॥ कृष्ण रांगे चाले मृत्तिका भक्षितां । यशादा 
लक्षितां विश्व दावी ॥ १८ ॥ दावी तो लाघवी दहीं दूध चोरी । 
गार्‍्हाण्याची थोरी कृष्णाचीया ॥ १९ ॥ कृष्णाचिया नासं 
बंधने तुटती । बांधाया आटती तयां गोपी ॥ २० ॥ गोपि- 
कांसी कृष्ण रंजवित आहे । तो पें राखताहे वत्स पूणे ॥२१॥ 
पूणे ता श्रीकृष्ण वत्सासुरा मारी । बक अघ तारी चिरोनियां 
॥२२॥ चिरोनियां गवे अम्ह्याचा सांडिला । श्रीकृष्णी मांडिला 
माव तेणे ॥ २३ ॥ तेणें भक्तिसुख कृष्णाचे वानिठं । उणे 
पें मानिलें शब्दूनेह्य ॥२४॥ शब्दनह्म कोंडा कृष्णभक्ति बीज । 
नेणती हे निज मूढ सत्य ॥२५॥ सत्यलोक सुख टेंगणे सर्वथा । 
जथ न कृष्ण कथा गोकुळींची ॥ २६ ॥ गोकुळींची ख्याति 
रमावलभाचा । दास गाये वाचा कृष्णप्रार्ती ॥ २७ | श्री ॥ 


९ प्र १६-पवाडा ३ रा.) प्रीतिसंकालित चरित्र चांगलें । 


कक 
१ आकाशांत. २ दोन महिन्यांचा असतांना. ३ राकटासुर. ४ श्रमतात. ५ वेद 


प्रातःस्मरण. १६-7०: ४ 


गोपिकां लागळें कृष्णध्यान ॥२८॥ ध्यान गायी चारी ब ळि- म 
भद्रासहित । त्रियुणरहित कृष्ण पहा ॥ २९ ॥ पहा सायंकाळी 


ब्रजधामा येत । कृष्ण शीण घेत देतो सुख ॥३०॥ सस प्या 


गोपिका प्रातःकाळी येती । जळमिसें घेती कृष्ण भेटी ॥३१॥ ' 
कृष्णभटी घेती माध्यान्ह पावली । लाहिजे आबाळीं सुख 
फार ॥३२॥। फार मोरपिच्छे कृष्णाचे मस्तकीं । लिहिलें पुस्त- 
कीं भक्तांचेया ॥ ३३ ॥ भक्तांचिया ठीले चांचर आळंक । 
केशर टिळक कृष्णभाळीं ॥३४॥ भाळलिया गोपी भकैटीच्या 
स्थानीं । कृष्णनेत्रबाणीं सांजियेल्या ॥ ३५ ॥ साजियेलं तेज 
गाठीं कुंडलांचे । नासिक कृष्णाचे नीर्टे देखा ॥ ३६ ॥ देखा 
: अधरानें पोवळी रोविलीं । श्रीकृष्ण दाविली हिरेयांस ॥ ३७ ॥ 
.. हिरेयांची शोभा दशनें दिधली । श्रीकृष्णाची भली हनुवटी 
। ॥ ३८॥ हनुवटी गळा निमेळ कृष्णाचा । कोस्तुभ पूर्णांचा 
विराजत ॥ ३१३९ ॥ विराजत विश्व भुज दांही बाही । वेजयंती 
पाहीं कृष्णमाळा ॥ ४० ॥ माळा वेजयंती आपाद रुळत । 
तुळसी घोळत कृष्णप्रिय ॥ ४१ ॥ प्रिय कृष्णालागीं श्रोवत्स- 
ठांछन । सर्वोगी चंदनउटी असे ॥ ४२ ॥ असे पीतांबर कांसे 
मिखत । मेखळा खचित कटी कृष्णा ॥ ४३ ॥ कृष्णनीदा- 
वळी पायांची ग्जेती । दानव तर्जेती रजतम ॥ ४४ ॥ रजतम 
नाशे श्रीकृष्णचरणीं । अरुण धरणी तळव्याची ॥ ४५ ॥ 
तळव्याची चिन्ह महिमा अपार । ह्मणोाने साचार कृष्ण रुचे 
॥४६॥ रुचे कृष्णठाण त्रिभंगीं रहात । गोपिका पहात पेळो- 
वेळां ॥ ४७ ॥ वेळोवेळां कृष्ण पांवा वाजवितो । रूपें ठाज- 
विता मदनासी ॥ ४८ ॥ मदनासी कृष्ण रासरंगें मोही । आ- 
नंदाच्या डोही स्वरूपींच्या ॥ ४९ ॥ स्वरूपींच्या वृत्ति गोपि- 
१ ह्रणकरीत. २ कुरळे केश. ३ वृत्ति भूमथ्ये स्थिर करण्यास साबकास सूचना 
( खेचरी मुद्रा ) ४ भूचरी मुद्रा. ५ दांतानीं. ६ रत्नखचित. 


८ 01 2९ श्रकिष्णजयपार्तत्र य! 


__ का सकळ । श्रीकृष्ण अकळ साडीनात ॥ ५० ॥ सोडीनात 
_ जथे अक्रर पे आला । कृष्णा नेता झाला मथरेसी ॥ ५१ ॥ 


ऱ्या न मथुरेसो कृष्ण नेतां पे तुंबळ । रुदन आबाळ करिताति॥५२॥ 


. करिताति शाक अहा रे अकूरा । कूर तूंचे पुरा कृष्ण नेसी ॥५३॥ 
नेसी सखा कृष्ण प्राणाचा रे प्राण । होऊनि सजाण काय केलें 
॥ ५४ ॥ केलं समाधान नेत्री कृष्णे साचें । रमावलभाचे 
दासपण ॥ ५५ ॥ श्री ॥ 


(प्र १७-पवाडा ४ था. ) पण कृष्ण नेतां अकूर भीत- 
सें । जळीं देखतसे आदिरूप ॥ ५६ ॥ रूप देखोनियां निःसं- 
देह झाला । कृष्ण मग आला मथुरेसी ॥५७॥ मथुरेसी क॑ंसा- | 
दिकांसी वधूनी । श्राकष्णे स्थापानि उग्रसेन ॥५८॥ उग्र- | 
सेन राजा श्रीकृष्ण प्रधान । झालें समाधान यादवांसी ॥५९॥ 
यादवांचे दळ बळाढय होऊनी । भीमकी हरूनी कृष्ण आणी 
॥ ६० ॥ आणि सप्तनारी कृष्णे पॅरिणियल्या । भोमाच्या 
आणिल्या त्यांची संख्या ॥ ६१ ॥ संख्या सोळा सहस्र वरी 
एक शात । कृष्णासी लागत लयन पहा ॥ ६२ ॥ पहा एक 
काळी तितुक्याही सवे । होवांनीया पवे कृष्ण सख ॥ ६३ ॥ 
सुखरूप कृष्णे फेडिला मभार । झाले पे अपार पुत्रनात॥६४॥ 
नातृपुत्रवंत कृष्णाचे हांऊनी । सवेत्र राहोनी द्वारकेसी ॥६५॥ 
द्वारकेसी मग कृष्णाचे लाघव । शाप अभिनव यादवांसी॥६६॥ 
यादवांमाझारीं वस॒देव पिता । झालासे बोधिता कृष्णभक्त ॥६७॥ 
भक्ते तो नारद कृष्णनिरूपण । सांगत आपण इतिहासें॥ ६८॥ 
इतिहास जुना श्रीकूष्णभजन । विदेहाचे प्रश्न पहा न॑व ॥६९॥ 
नॅब कृष्णंभक्त कऊषभदेवाचे । पुत्र पें स्ववाचें बोलियले ॥७०॥ 
. बोलियला “ कवि ' भागवतधर्म । श्रीकृष्णीं सवे कर्म निवे- 


0 0७४४ प शहाणी 


१ आबालवृद्ध. २ सैन्य. ३ घरिल्या. ४ नऊ 


हि दु िक्ा्ब्॒॒ान्ब  ॉज्बक्सआजआख्खज्यँ्ब्न 


घातःस्मरण. 


दोवें ॥ ७१ ॥ निवेदावें मग कृष्णभक्त होय । त्या चिन्हांची 
सोय “ हरि ? सांगे ॥७२॥ सांगे “ अंतरिक्ष ' कृष्णाविणे जगा । 
कल्पी वृत्ति ते गा माया हणे ॥७३॥ ह्मणे तो  प्रबद्ध ' कृष्ण एंक 
धरा । सुखें माया तरा सकळेक ॥७४॥ सकळेक इश्य-दृष्टेपणावीण । 


व 


तो कृष्ण प्रवीण ज्म जाणे ॥७५॥ जाण जह्मतया दुजेपण नुरे । 


एकपण उर कृष्णभक्ति ॥ ७६ ॥ कृष्णभक्ति तया “ पिप्पला- 


यना ? ची । बह्मविचाराची मातु बरी ॥ ७७॥ बरी “आविदीत्रे 
तांत्रिक कर्माची । पूजा श्रीकृष्णाची सांगितली ॥ ७८ ॥ 
सांगितली संख्या चोवीस अवतार । कृष्णाचे अपार तसामार्जी 
। ७९॥ मार्जी नवसंतां * द्रमिळ ? सांगत, । “ चमस ! 
बोठत कृष्णपर ॥ ८० ॥ कृष्णपर ह्मणे रमावछभाचा । 
दास नव्हे त्याचा जन्म जळो ॥ ८१ ॥ श्री ॥ 


( प्रबंध १८-प्रवांडा ५ वा.) जळोहा आचार जळो हा 


। « विचार । श्रीकृष्ण साचार आवडेना ॥ ८२ ॥ आवडेना कृष्ण 


यातना भोगिती । पारि न त्यागिती अहंभाव ॥ ८३ ॥ अहंभावें 


संतां न पुसे उपाव । नहर कृष्णराव न सेविती ॥ ८४ ॥ 
सेविती श्रीकृष्ण शमदर्मे कतांत । यांग पे तरेतांत पावताति 


॥ ८५ ॥ पावताति कृष्ण द्वापारीं अंचेनं । कलियुगी कीर्तने 
वश होय ॥ ८६ ॥ वशा होय कृष्ण कीर्तन करितां । मुक्ति 
अव्हेरितां दासी सदा ॥ ८७ ॥ सदा भुक्तिसुक्ति त्यासी सोडी- 
नात । श्रीकृष्ण मनांत बेसलासे ॥ ८८ ॥ बैसलासे कृष्ण 
निरंतर वेद- । विधि पे निषिद्ध लागो नेदी ॥ ८९ ॥ लागा 
नेदी कृष्ण पाषांडमजन । हे * करभाजन बोळे बरे ॥९०॥ 
बरें वसुदेवा नारदे सांगूनी । श्रीकूष्णा जाणोनि पूर्ण बह्म ॥९१॥ 
पूर्ण. ज्रह्म कृष्ण देवी विनविला । संपवूं मांडिला अवतार ॥ ९२॥ 


की 


१ अपर्वे. २ कृतयुगांत. ३ यज्ञाने. ४ त्रेतायुगांत. ५ पूजनाने 


३१-0५ पणीणाणीण चणा चाायापसकाता टके ज्या 0. कत. अजस 


र अशू  . श्रीकष्णजयंतोत्रतकथा. 


१ अवतार संपतां श्रीकृष्णे बोधिलं । ज्ञान प्रगाटिलं भक्तांठागी॥ ९ ३॥। 
_ _उमक्तांठागीं मीस केलें उद्धवाचें । श्रीकृष्ण गुद्याचे यद्य दिल्हे 
॥ ९४ ॥ दिल्हे गद्य जेही हृदयी धरिले . । कालयुगी वारले 
तेही. कृष्णा ॥ ९५ ॥ कृष्ण वरूनीयां विश्वंभर झाले । डोलपें 
निघाले प्रेममदे ॥ ९६ ॥ मर्दे कृष्णाचेनि प्रेमळ मातळे । अंकण 
घातले काळकांमा ॥ ९७ ॥ कामीं धामी कृष्ण जयासी आठवे । 
तयासी नाठवे मायाजाळ ॥ ९८॥ मायाजाळ भक्तां झालें फर्टकळ। 
श्राकृष्ण सांभाळ करी त्यांचा ॥९९॥ त्यांचा वेळॉईेत न विसंबे 
घडी । जाण तो आवडी कृष्ण अंगें ॥ १००॥ अंगे कृष्ण होय जगीं 
तोचि भक्त । बह्मंत्व विरक्त नेघे माथां ॥ १०१॥ माथांजरम्ह्याचिया | 
कृष्णभक्ति चढे । प्राप्तीसी एवढे पावलासे ॥ १०२ ॥ पाव- | 
ल्याचे सुख त्यातें बोलवेना । कृष्णा हाळवेना तयाविणे॥१०३॥ | 
तयाविणे कृष्णा नामरूप नाही । यालागीं तो पाही. जवळींच | 
॥ १०४ ॥ जवळींच आहे सयुण नियुण । मार्गे पुढे पूर्ण 
कृष्णसखा ॥ १०५ ॥ कृष्णसखा आह्यां स्मरणी असावा । । 
त्याविणे नसावा भाव दुजा ॥ १०६ ॥ दुजा भावो कृष्णा तूुज- । 
विणे मज । नको रे सहज कदाकाळीं ॥ १०७ ॥ काळीं पहां- | 
टेच्या श्रीकृष्ण ओंविया । नित्य जपावया जपमाळ ॥ १०८॥ | 
माळ शतावरी अष्ट गणीतसे ॥ रमावलभदासें संपूर्णेसी॥ १ ०९॥ 
८ पोवाडे चार मिळून अष्टोत्तरशत जपमाळा संपूण. ) 
_ कायेनवाचा० ॥ श्रीकृष्णापेणमस्तु ॥ ॥ ॥  ॥ | 
(भ०१९-संतविनवणी) अंतकाळीं माझे सखे भागवत । हृद- | 

यी नांदत लोमपर ॥ १ ॥ ठोभपर बहु नारढु गा माझा । | 
आणि तो रे टुजा व्यासमुनी ॥२॥ मुनि सुकदेव उद्धव कृपा! । 
आणि चवघे मेळु सनकादिक ॥ ३ ॥ कवि इत्यादिक नव | 


निमित्त २ प्रहार. ३ तुच्छ. ४ केवारी. ५ अह्मदेवपणा, त्रह्मयाचा आधकार, 


_ उभा मजपाशी । धर्म द्रोपदीसीं उमा असे ॥ ६ ॥ असे देव- 
'हूति उभी कर्देमेसीं । शिव पार्वतीसीं आला असे ॥ ७॥ आला 


परात.स्मरण., 


मुनिगण । पराशर जाण वामदेव ॥४॥ देव खांबांतानि' श्र 1 
काढिला । वसिष्ट पे आला कृपानिधि ॥ ५ ॥ कृपानिष्रि पर्ण 


असे भीष्म आणि ता विदुर । रंतिदेव थोर कृपावंत ॥८॥ कृपा- 


.वंत बहु अंबरीष देखा । रुक्‍्मांगद सखा आवडता ॥९॥ आव- 


डता माझा हजुमंत बीर । बिभषिण थोर रामभक्त ॥ १ ०॥ भक्त 


हा अक्कर आणि सदूळसा (0) । मुचऊुंद सरिसा उभा देखे ॥११॥ 


देखतसे मनी रातेदेव सुत । भुरीषण रत हारिपदीं ॥ १२ ॥ पदे 
दवडिला बळीसी पाताळीं । जडभरत कुळीं वेष्णवांचे ॥ १३॥ 
वेष्णवांचे कुळीं सुदाम ब्राहमण । कोरडे पें कण देवा प्रिय ॥१४॥ 
प्रिय देवालागीं परीक्षेत झाला । ह्मणोनि राखिला गर्भी देवें 


॥१५॥ देवें श्रुतदेवा भक्तासम केला । भावें पें देखिला आवडीच्या 


॥१६॥ आवडीचा भाव गोपिकांचा थोर । कृष्णाविणे घर नावडे 
त्यां ॥। १७ ॥ त्यांच्या ऐसा भाव कूषिभाया होता । हणोनि 
अनंता पावल्या त्या ॥ १८ ॥ त्या हो पुंडलिकाचे थोर महि 
मान । विटेवरी जाण उभा हरि ॥ १९ ॥ हरीच्या भजनें जनक 
विदेही । राज्य करुनी पाहीं गुणातीत ॥ २० ॥ गुणातीत ऐसे 
अनंत पे झाले । भावे भजिन्नळे ह्मणोनियां ॥ २१ ॥ ह्मणो- 
नियां नित्य ध्यातां पैं तयांस । रमावलभदास उद्धरला ॥२२॥श्री॥ 


( प्र २० ) वांचो रे हा देह वांचो रे । हारिभाक्ते नाहीं 
तरी चचो रे ॥ ध्रु० ॥ भरुवरायासी पांच वरुषीं । त्यासी पावला 


हृषीकेशी ॥ १ ॥ प्रल्हादासी दिधले बहु कष्ट । ताचे जाहला 
भजने वरिष्ठ ॥ २ ॥ कबीर झाला तो रामभक्त । तुळसी पुष्पे 
शरीरी जाहला मुक्त ॥ ३ ॥ नामदेवांचे जाहला भक्त । पांडु- 


हबल वाकाककी डिसें डंबागग्  ्बबबअ॒॒ 


१ मरो. २ कबीराचा देह मृत्त झाल्यानंतर अर्धा फुलें व अर्धा तुळसीरूप झाला 


शबब््ख्बबब ऑन शम रि 


ह क श्रीळूष्णजयतीत्रतकथा. 


- रेंगी कुटुंबियासहित. '॥ ४ ॥ ज्ञानदेवाचे एकनाथ । 
“जनांसी केळे सनाथ ॥ ५ ॥ अनित्य शरीर तरि ज 
गुरुकृपं लावावे हरिस्मरणा ॥ ६ ॥ रमावछभदास सांगे 

त्यासी पावला हरे तोही मक्त ॥७॥ श्री ॥ 
_ _- यानंतर उपसंहार प्रकरणांतील 'हार्रनाम सुखी ज 
जज काहा करणे '; ' काय कॉारंसा वत्रतः 
!वेश्व पा>!तस हार"; ' कायच कम वबाच्च < 
हे प्रबंध झणून प्रातःस्मरण संपूण करावें | 


( सजन ) हरे राम हर राम; राम राझस हरे हरे! 
७: ह १-3_ 3. - ७ टन 
हरे कृष्ण हरे ळ.ष्ण, छूष्ण कूष्ण हरे हरे ॥१ 


न पापाला टयार कण्या यालय सकी होण ला > का 
व नाय 


र चं 
क की 
डू (1 


_ प्रकरण ररे-नित्यनियम. . *_ 


( मंगलाचरण सछोक. ) 


- गणेशः शारदा चेव सद्गुरुस्सज्ञनस्तथा । 


आराध्यदेवतं गुह्य सर्व मे यदुनंदन: ॥ १ ॥ 
अभजाननपद्यार्क गजाननमहर्निशम । 

अनेकदन्तं भक्तानामेकदंतमुपास्महे ॥ २ ॥ 

गुरु गणपति दुर्गी वटुकं शिवमच्युतमू । 

ब्रह्माणं गिरिजां लक्ष्मी वाणीं वंदे विभतये ॥ ३ ॥ 
अनाद्यायाखिलाद्याय मायिने गतमायिने । 

अरूपाय स्वरूपाय शिवाय गुरखे नमः ॥ ४ ॥ 

या कुंदेंदुतुषारहारधवला या शुभ्रवस्त्रावृता । 

या वीणावरदंडमंडितकरा या श्वेतपद्यासना । 

या अजह्याच्युतशंकरप्र भतिभिर्देवेः सदा वेरिता । 

सा मां पातु सरखती भगवती निश्शेषजाड्यापहा ॥५॥ 
अचतुर्वदनो जह्मा द्विबाहुरपरोरिः । 

अभाललोचनः शंभुर्भगवान्‌ बादरायण? ॥ ६ ॥ 
कर्प्रगौरं करुणावतार संसारपारं भुजगेंद्रहारम्‌ । 
सदावपन्तं हृदयारविन्दे भवं मवानीसहितं नमामि ॥ ७ ॥ 
हृदिविकसितपद्मं सार्कसामाम्रिबिंबम्‌ । 

प्रणवमयविकासं यस्य पीठं प्रकल्प्य ॥ 


' अचलपरमसूक्ष्मं ज्योतिराकाशमेव । 


स भवतु मनसो मे वासुदेव: प्रतिष्ठा ॥८॥ 

बर्हापीठाभिरामं मृगमंदंतिलॅक॑ कुंडलाक्रांतगंडम्‌ । 

कंजाक्षं कंबुकेठं विकसितवदनं सादरन्यस्तवेणुम्‌ ॥ 
र 


श्रीकृष्णजयंतीब्रतक था. 


- . श्यामं शांई त्रिभंग॑ सदरुणवदनं भाषितं पेजयंत्या । 

,.. __ वंदे वृंदावनस्थं युवतिशतवतं अह्म गोपालवेषम्‌ ॥ ९ ॥ 
सरिकसारं वेदान्तसारं तत्सारमेको गोपालवेषः । 
भक्तानग्राही ळीलावतारी श्रीकृष्णरूपो मम देवदेवः ॥ १ ०॥ 
ब्रह्मानंदं परमसखदं केवलं ज्ञानमा्तेम । 

दृंदातीतं गगनसहशं तसवमस्यादिलक्ष्यम्‌ ॥ 

एकं नित्यं विमलमचलं सवधीसाक्षिभूतम्‌ । 

भावातीतं त्रिसुणरहितं सद्दरु तं नमामि ॥ ११ ॥ 
आनंदमानंदकरं प्रसन्नं ज्ञानस्वरूप निजबोधयुक्तम्‌ । 
योगींद्रमीडयं भवरांगवेद्यं श्रीमदरुं नित्यमहं नमामि १२ 
जय श्रीकृष्णनाथाय लक्ष्मीधराय निमेल्म्‌ । 
पेदसिद्धान्तयुद्याय सवेमूलळाय ते नमः ॥ १३२ ॥ 
रमावदभनाथाय दासानां परिपालिने । 

पूणेबोधप्रकाशाय श्रीकृष्णाय नमो नमः ॥ १४ ॥ 


राधवाकांतस्मरण जथ गोपाल. 


( प्रबंध २१; राग-हमीर कल्याण, ताल-दीपर्चदि. ) 


गणराज गजानन रे । सिंधु आनंदाचा ॥ धु ॥ क्राद्धि 
सिद्धीचा दाता, स्वामि त्रेलोक्याचा । योगी ध्याती समेमें, धन्य 
महिमा त्याचा ॥ चाळ ॥ करा घोष या नामाचा । तालमदंग 
बीणास्वरं गाऊनी, त्यापुढे ठोळा नाचा रे ॥ गणराज ॥ १॥ 
ळाडु मादक दिव्यान्ने, दुर्वा पुष्पे नाना । ऐसं अपुंनी त्याला, 
मग ध्यानीं आणा । विप्नसंकट पापाचे, भस्म होईल जाणा 
॥ चाल ॥ पावे भक्तां श्रीगणराणा । संतति संपात्ति सन्माति 
सद्वति, दे तो सत्य जाणा रे ॥ गण० ॥ २॥ दीनबंधु दया- 


पड बेली, अगम्य यग ल ००७200३. 
ह शुशशिशथिबाकमुबकहळहम्ल ओसाड 


-7 ज्यल्याजबल्पत १. प लखकसा न य.-व्हेजा पकयययणच्स कहा सया 


ण तो, वाचें वर्णे मी काय । आतां न शोडी मी या, मोरवाचे 


नित्यनियम १९. | 


पाय । रूप पाहतां डाळां, अहं ममता जाय ॥ चा०॥ सखं. 
अद्भत एऐंसं हाय । दत्त निरजन आनंद चिद्धन, गोसाविनंदन 
ध्यादे र॑॥ गणराज गजानन र०॥ १३ ॥ श्री ॥ 


( &ाक ) हैसासनसमारूढे वीणापुस्तक्धारिणि । 
गीतवाद्यांप्रये नित्यं नमो देवि सरसति ॥ १ ॥ 


( णजरभ्य २२९; राग-ळायानट, ताल-दादरा, ) 
शारदे वो शारदे वो । गुरुकृपा निज वरदे वो ॥ घ०॥ 
चारी वाचा जथुनि जनीं । तीच शारदा जननी ॥ १ ॥ अनहृत 


वीणा करकमळी । पुस्तक धरि ती एक सकळी ॥ २ ॥ श्रीरमा- 
वठभदास मुखांत । सवे सरस्वाते झाली जगांत ॥शारदे०॥ ३ ॥ 
( प्रवंच् २३; राग-छायानट, ताळ-धुमाळि. ) 

अच्युत केशवं नोमि नारायणम॒ । कृष्णदामोदरं वासदेवं 
हरि | श्रीधर माधवं गोपिकावलभम्‌ । जानकीनायकं रामचंद्र 
भजे ॥१॥ कृष्ण कृष्ण वासुदेव भुक्तिमक्तिदायकम । राम राम 
राम राम रामनाम तारकम्‌ ॥ जानकीामनोहरं सर्वळाकनायकम । 
शंकरादिप्रियं नाम पुण्यनामकातेनम्‌ ॥ २ ॥ हरे कृष्ण हरे कृष्ण 
कृष्ण कृष्ण हरे हरे । हर राम हरे राम राम राम हरे हरे ॥३॥ 
बोळ बोळ बोल मना राम राम राम र । सांडि साईं सांडे 
प्राण्या दहेअभिमान र ॥ ४ ॥ यादव रामा माधव रामा, संसार- 
सागारिं तारिं गा आह्यां । यादव हरि माधव हारे, संसारसागर 
तारिं मुरारे । यादव कृष्णा माधव कृष्णा संसारतृष्णा निवारिं 
बापा ॥ ५ ॥ हारे पुरुषोत्तम राजाराम । आणिक जिव्हे न 


करी काम ॥ केशव माधव मुकुंद हारे । हा जप करीं निरंतरी 


. ॥ ६ ॥ हारि गोविंद हारे गोपाळ । हारि नारायण विश्वाधार ॥ 


तळ केम 


४१० . _ श्रीकेष्णजयताघतकथा 


की हरिद्षी कीजे मिंत्राचार । हारे उद्धरि पेलपार ॥ ७॥ श्रा राम 
“जय राम जय जय राम ।, अहनिर्शा ध्यान तुझ मंगळ नाम ॥ 


गोविंद राम जय गोपाळ राम । यादव राम जय माधव राम 
॥८४ 


सुंत देहि मां तव पादभक्तिमचंचलां । देवदानवनारदादि मुर्नोद्र 
वंद्य दयानिधे ॥१०॥ ( मना ) ध्याई र केशवा, चिंती नारा 
यणा । माधव गोविंद विष्णु नाम हणा ॥ मधुसदन रे त्रिवि 
क्रम ऐसें । वामन श्रीधर तारक हरुषें ॥ ११ ॥ हृषीकेश आणि 


पद्मनाभ बरा । दामोदर मनीं संकर्षण धरा ॥ वासुदेव आणि | 


प्रथ्यस्त सुंदर । अनिरुद्ध पर पुरुषात्तम सार ॥ १२ ॥ अधाक्षजे 


देव नारसिंह राजा । अच्युत एक तो जनादेन भजा ॥ उपेंद्र | 
हारे हा कृष्ण पूर्ण बह्म । रमावळभदास नित्य गाये नाम ॥११॥॥ 


( लोक ) यो तौ शेखकपालभषितकरी हारास्थिमालाधरी । | 


देवी. द्वाखतीस्मज्ञाननिळथो नागारिगोवाहनो ॥ 
. द्विञ्यक्षो बालिदक्षयक्ञमथनो श्रीशैल्यजावलभो । 
_ पापम्मे हरतां सदा हरिहरा श्रोवत्तगंगाधरा ॥ १ ॥ | 
( घ्रबंभ्र २७; राग-केंदार, ताल-दीपचंदी.) . . 
अच्युता शंकरा थे तूं हारे हरा । सुंदरा श्रीधरा उमापते । 


कुंठवासिया केलासी वससीया । गोष्टी ज्ञानाचिया वाढूं दीजे | 


॥..१ ॥ मरारि त्रिपुरारि अनंत मद्नारी । राघवा तं वारी 
विंश्वनाथा ॥. वासदेव भवा हे दोस. केशवा । महारुद्र माधवा 


कृपा: कीजे ॥-:२ ॥ कर्पुरगौरा श्यामा शूलपाणि नामा । नील | 


कठ रामा गैगांधरा ॥ देवेश भूवेशा गोपाळ महेश्ा । योगिथा 
यागीझा पशुपस 


॥ हारि नारायण दुरितनिवारण, परमानंद सदाशिव शकर ॥ | 
भक्तजनप्रिय पंकजळोचन , नारायण तव दासो5ईं ॥९.॥ देवकी- | | 


॥! २ ॥ महासुजञा उर्पेद्रां दशभुजा नरेंद्रा । | 


नित्यानेयम. २१९... 


. गोविंदा यतींद्रा पिनाकपाणे ॥ मुकुंद महाकाला ईश्वर विधपाळा | 
श्रीकृष्ण दयाळा स्कंदपिता ॥ ४ ॥ पीतांबर नेससी गजचर्म 
मिखसी । केशरें दिससी भाळीं निका ॥ चंद्र भाळी तेणे ताप. 
|. हिरुन धेणे । चंदन नारायणे उटी घ्यावी ॥५॥ विभाति 
चर्चन त्रिनेत्र पावन । कमललोचन मत्स्य कूम ॥ रुंडमाळा 
। गळां पिशाच आगळां । नंदाचा गोवळा चोर होय ॥ ६ ॥ 
। मुजंग भषणें ठेसी वेडेपण । गुंजाचें दावणें लेणे कृष्णा ॥ यो- 
गियां दुळेभ भाविकां सुलळम । श्रीरमावलभ-दास गाये ॥ ७ ॥ 


(छोक ) शिवस्य हृदयं विष्णुरविष्णोश्व हृदयं शिवः । 
_ यथा शिवमयो विष्णुस्सर्व विष्णुमयं जगत्‌ ॥ १ ॥ 
नरके पच्यमानस्तु यमेन परिभाषितः । 

किं त्वया नार्चितो देवः केशव: क्ेडानाशन: ॥ २ ॥ 

' गोविंद दुःखनाशाय भवनाशाय माधवम्‌ । 
_ केशवं क्ेशनाशाय गोविंदाय नमो नम: ॥ ३ ॥ 
( प्रबथ्र २५; राग--छायानट, ताल-धुमाळि, ) 

[ हें पद आचमनांतील केशवादि चोबोस नामांच्या अर्थास अनसरून आहे. ] 

: केशव ” हणतां जलशायी । नामें तारिल सुखदायी ॥ तो 
नामरूपातीत रे । सहुुरु सांगे हित रे ॥ १ ॥ * नारायण” 
प्षणे जीवमेळे । लपवी दावी जो खेळे ॥ “माधव” माया धरिताहे । 
धरोनि पालन करिताहे ॥ २ ॥ “ गोविंद ' उगेवी गोविंकं । 
॥ भावे तारिळ भाविके ॥ * विष्णु ' विश्वव्यापका । नेणुनि चळेती 
| स्थापका ॥ ३॥ “ मधुसूदन ' मारी अहंकार र । नुरे चित्ती अवि- 
। चार ॥ “त्रिविक्रम 'त्रेलोकी । नामे नुरिजे पे शोकीं॥ ४ ॥ 
' “बामन ' हणतां पं वाचा । अगाध महिमा पैं त्याचा ॥ * श्रीधर 


हहिस्ख्गह्खाकगखव नडे अबब कक्अ 


हिय्या विॅऑंग्ग्श्शास्याबयबाजयलवय 
१ 


. ) उकल़तो, सोडवितो.. २ गुंतागुंत, चिजञडप्रेथी. ३ बरळतात. 


_ 2 ना र्ध ाकम्याव-सकाामसयाच्ळ पण पप च 3 


च्याच. साळा. 


र; हि र 
सरक 


"२९ कूष्णजयंतीत्रतकथा. 


-. . नामे शोभा बरी । देडने भक्तालागींवरी ॥ ५ ॥ * हेषाकश ] 
____.. .हेणतां प्रेमे । इंद्रिये दमती त्याचे नामे ॥ “पद्मनाभ हणता 
:__ . 'लीळें । जें जे कल्पे ते त मिळे ॥६॥ “ दामोदर ' उदरी दावे 
*.. ह्मणतां भक्ताधीन भावे ॥ * संकर्षण * हणतां सार । जळती 


पापाचे संभार ॥ ७ ॥ * वासुदेव ' सर्वी वले । नाम घेतां दुरी 
नसे ॥ हणतां * प्रद्यप्न ' नामासी । मदन पीडिना भक्तांसी ॥८॥ 
: अनिरुद्ध ' हणतां मुखीं । आवरिला जो नवजे दुःखा ॥ हणता 
नाम “ पुरुषोत्तम ' । अनुभव पाविजे' परम. ॥ ९ ॥ झछ्णतां 
: अधोक्षज ! देवो ! अधोगतीचा नाहीं भेवो ॥ हणतां “ नरासह 
नामासी । सकळी देखे ड्यामासी ॥ १० ॥ ह्मणतां * अच्युत 
प्रेमाने । अविनाशी तो नेमानें ॥. हणतां * जनारदैन ? वाणी ।. 
जन्म मरण दृष्टी नाणी ॥ ११ ॥ * उपेंद्र ' नाम घेतां प्रीती | 
इंद्रादिक त्यासी स्तविती ॥ “हरि ' हणतां संदेह पळे । हरी 
वासना भ्रांति गळे ॥ १२॥ “ श्रीकृष्ण ! ह्णर्बनि नमस्कार । 
करितां सार हा संसार ॥ रमावछभदास्य फळे । चोवीस नामे 
घ्या केवळे ॥ १३ ॥ श्रीः॥ | 
€छाक) नमामि नारायणपादपंकजम्‌ । करोमि नारायणपूजनं सदा । 
वढामि नारायणंनाम निर्मलम्‌ । स्मरामि नारायणतत्त्वमव्ययम्‌ १ 
मत्स्याश्वकच्छपनसिंहवराहहंस- राजन्यविप्रविबुधेषुकृतावतारः । 
त्वं पासि नस्रिसुवनं च यथाधुनेरा । भारं भुवो हर यदूत्तमवंदनंते २ 
( प्रबथ २६; राग-झिंजोट, ताल-दीपचंद. ) 
[ भगवंताच्या २४ अवतारांचे पद, भागवत स्कं. ११ अ. ४ |] 


बदरि “ नारायण ? आदि नरा | नमो अगणित शांतपर( ॥ 
& हुंस ? स्वरूप प्रबोधका । नमो मानसद्योधका ॥ १ ॥ 


१ जात नाही 


नित्यनिथमस. 


: अनसयानंदन * व्यापका । नमो अट्टयस्थापका ॥ “ संनकॉ- 
दिकां ? जबह्मभूता । नमो विरांचे-मानससुता ॥ २ ॥ पंरमहस 
: क्लुषभ ? देवा । नमो भव हा जीवशिवा ॥ मधुकेटभनाशॉ. 
« हयग्नीवा ' । नमो अभिनव देवदेवा ॥ ३ ॥ वेदोद्ारॉ 
: मीनदेहका ' । नमो कंबुकरग्राहका ॥ मंदराचळधर * कमठतना 
नमो रक्षक सर्वे जना ॥ ४ ॥ हिरण्याक्षम्देन धरणीधरा । नमों 
: वराह * दीर्घपरा ॥ “ नारसिंह ? प्रल्हादवरा । नमो उद्धट 
रूपधरा ॥ ५॥ '* त्रिविक्रम ? बटुरूपा । नमो बंधन बलिभूपा ॥ 
: नक्रगजंद्रउच्छारका ' । नमो पौडा-भबहारका ॥ ६ ॥ 
निधिवासानिवासा सुरघेधका । नमो “ राहुसुंडछेदका ? ॥ आते- 
त्राण * क्रषिरक्षका ' । नमो उत्कट प्रेमलक्षका ॥ ७ ॥ 
: बाळमुकुंद ' मायिना । नमो वटपत्रशयना ॥ “ सर्वेओषधि- 
पोषणकारणा ?। नमो नामे जगत्रयतारणा ॥८॥ “ हत्याविभाग- 
नइंद्रेशा ? । नमो निम चंद्रेशा ॥ “ ल्वणमर्देन कमलेशा । 
नमो सज्जन अमलेशा ॥ ९ ॥ * जमदभ्निसुता ' तारका । नमो 
कार्तवीर्याजुंनमारका ॥ ' बौद्धरूपा ? बुद्धिमया । नमो अतिगति 
। लाघविया ॥ १० ॥ कलियुगनिवारक धमेधरा । नमो “ कल्कि- 
:_. रूप ? भक्तपरा । “ दशकंठनिकंठकारका ? । नमो नामे जगत्रय- 
। तारका ॥ ११ ॥ ' श्रीकृष्णा ' सर्व प्रकाशना । नमो पुणेबह्म 
अनिर्वचना ॥ रमावलभदासवत्सला । नमो सट्युरु तू सकळा ॥१२॥ 

( झोक ) अहो भाग्यमहो भाग्यं नंदगोपत्रजोकसाम्‌ । 

यान्मित्रं परमानंद पूर्ण जह्म सनातनम्‌ ॥ १ ॥ 

अहो भाग्यवती देवी यशोदा नंदगोहेंनी । 

देके कृष्णमादाय मुखं चंबति सादरम्‌ ॥२॥ | 


अकरा तली मानता 


१ मत्स्यावतारा. २ ४ख धारण करणाऱ्या. ३ कृमावतारा 


श्रीकृष्णजयंतीचतकथा. 


क 


( ४बँंच्य ९७ ; राग-देस. ताल-त्रिवट. .) 


"“- मम हृदयानिवासा श्रीकृष्णा । नमो शमो . हे भवतृष्णा ॥ 
“>. स्वप्रकाशा सांवळिया । ब्रहु कृपेच्या कोवळिया ॥ १ ॥ 
अजस्सया कान्हया । देवकीनंदन तान्हया ॥ चांचर केशी 
सहस्रज्िरा । मोरसुकुट वाहसी बरा ॥ २ ॥ तव अभाळ भाळी 
तारार । सृगमद्मिश्रित केशर ॥ अभुवा भरुकुटी तीक्ष्ण । 
शाभति. वारिज ईक्षण ॥ ३ ॥ अकणा कर्णी कुंडळें । सरळ 
नासिक मांडले ॥ अधर विठ्ठुम रंगती । मार्जी दशन झग- 
झगती ॥४॥ तव कंठ निसेळ गोजिरा । वक्षी कोस्तुम साजिरा॥ 
हरि विश्वबाहू दों बाहीं । आजानु दिसती तव पाही ॥५॥ 
तझें हृदय सखोल नेणें मना । पदकी मुक्ते मुक्त जना ॥ वैज 
यंति आंपाद रूळतसे । सप्रेम अलिर्केंल घोळतसे ॥ ६ ॥ 
पीतवसन कटि मेखळा । वाजति किणिकिणि प्रेमळा ॥ पर्दी 
तोडर वांकी गर्जन । बोलति दानवेतर्जन ॥ ७ ॥ तुज तळब्या 
माणिक रंगठें । अरुण मान. भंगले ॥ तुझे पदअंगुष्टी स्थिर । 
गोदा । पवित्र करितो अनुमोदा ॥ ८ ॥ नखचंद्री जी रससुधा ४ 
प्राप्त ज्या त्या नाहीं क्षुधा ॥ ऐसी गोडी घेतो देकर । महा- | 
योगि जयाचे किंकर ॥ ९ ॥ क्रीडे आपणामार्जी आपण । 
त्रजपुखासी हा रमण ॥ रत्नजडिंतकांबळ पांघुरे । वेणु बाहतां 
बाहतां विचरे ॥ १० ॥ पाहतां पाहणें तुरे । या ऐकतां ऐकणे 
पुरे ॥ ह्यासि सांगतां सांगणे मुर । ह्या पूसतां पुसणे झुरे ॥११॥ 
ह्यासि कल्पितां कल्पर्ण विरे । या वानितां वानणे सरे 
ऐसं देखणं तं हो बरं । श्रीरमावळभदास खरं ॥ १२ ॥ श्री॥ 
( क ) फुलेदीवरकांतिमिंदुवंदनं बहोवतंसप्रियम्‌ । 
श्रीवत्सांकसुंदार कोस्तुमधरं पीतांबरं सुंदरम्‌ ॥ | 
१ पोवळी. २ दांत. ३ पायापर्यंत. ४ भ्रमरसमुदाय. ५ असुरांना भीतिओद. ६ गंगा 


। 
|) 
[| 
| 
| 
1 


नित्यनियम- 


गोपीनां नयनोत्पलार्चिततनुं गोगोपसंघावृतम । 
गोविंदं कलवेणुबादनपरं दिव्यांगभूषं भजे ॥ १ ॥ 
( ओंव्या ) विकास कमल जैसें । स्वामीचे चंद्रवदन तैसें 4 


माथां मयूरपत्र कैसें । मकुटाचें तेज प्रिय ॥ १ ॥ श्रीवत्सां- 
कित उदार । कोस्तुभ धरिले कंठीं हार । पीतांबरे साचार । 
सुंदर श्याम शोभे ॥ २ ॥ गोपिका नयनोत्पलीं नेमे । तजु 


अर्चिताति सप्रेमें । गाद गोपाळीं वेष्टिला, क्षेम । राहिजे ,नाम- 
स्मरणे ॥ ३ ॥ जय गोविंद गोपाळ हरि । वेणुनादे तहीन 
करी । दिव्यांग भषणे बरी । मार्ते आहे मनांत ॥ ४ ॥ मनांत 
पाहतां मन मावळे । मग श्रीगोपाल सर्वही वंळे । मीतंपण हं 


नाढळे । श्रीरमावलभदास्य फळे ॥ ५ ॥ 


( प्रबंध २८, राग--जुंजीट, आदिताळ, ) 


श्रीकूष्ण जय जय श्रीकृष्ण जय जय । जय जय ह्मणतां 
नाही. भवभय ॥ घ्रु० ॥ श्रीकृष्ण आदि, श्रीकृष्ण अंत । 
श्रीकृष्ण मध्य ऐसे, बोलति संत ॥ १ ॥ श्रीकृष्ण स्थूल, 
सूक्म कारण । ज्ञानविज्ञानघन, श्रीकृष्ण आपण ॥ २ ॥ 
श्रीकृष्ण देव, श्रीकृष्ण भक्त । श्रीकृष्ण विषेथी, महाविरक्त 
॥ २ ॥ श्रीकृष्ण भोगी नारी, श्रीकृष्ण बह्मचारी । श्रीकृष्णा 
भाळल्या बो तरुण कुमारी ॥ ४ ॥ श्रीकृष्ण जय रमावलम- 
दास गाय । श्रीकृष्ण सकळिक, होउनी ठाय ॥ ५॥ ळवावरच 
_ (छोक ) खं वायुमर्मि सालटेलं मही च । ज्योत 

सत्वानि दिशोद्रमादींन्‌ ॥ सरित्समद्रांश्र हरेः शरीरम्‌ । 

यत्किंच भतं प्रणमेदनन्यः ॥ १ ॥ 

( प्रबंध २९ ; राग-बिहाग, ताल-आदिताल. ) 
मुरूचा वेगीं घ्यावा हस्तक । त्याच्या ठेवुनियां चरणी 


_ १ नेत्रकमलांनीं. २ सुखाने, ३ पाब्रतो, स्वाधोन होतो. ४ संसारी, भोगसंपन्न 


य्य ट ाणीटण 
पदा. 7-1 1:71) 


ममता प णा टाल द 3. के 
क 0० १० २२ ह य अयप्यणटला- 
क वडा क कत न केलर 


“1 दद श्रीऊष्णजयंतीब्रतकथा. 


. मस्तक ॥ तो तो मुक्त येर बंधयुक्त । त्यासी तारीना 
.:. .. यू । चतुरा ॥ गुरूचा? ॥ १ ॥ सोर शाक्त गाणपत्य | 


व॒वेष्णव' ज्ञान वदती ॥ परंतु गुरुपाय, न धरितां 


भेद ठाय ॥ संत त्यां मूर्ख हणती । चतुरा ॥ गुरूचा०॥ २॥ 


देवाचा मंत्र घेईजे । देव तो मंत्र जाणिजे ॥ मंत्र देव गुरु, तोडी 
मेद अंकुरु । हेंच स्वहित हझणिजे ॥ चतुरा ॥ गुरूचा ॥३२॥ 
मानवरूप साक्षात । गुरु न करितां निश्रांत ॥ स्वमीं प्रगट तो, | 
स्व्भींचा नट । साच नव्हे सिद्धांत । चतुरा ॥ युख्वा०॥ ४॥. | 
आदि गुरु अवतार । श्रीकृष्ण उदार ॥ सरुषरी काष्ट बाहे, | 
प्रसिद्ध बोळ आहे । गुरु मार्ग स्थापिताहे । चतुरा ॥ गुरूचा ० | 
॥ ५॥ कल्युगीं नामदेव । त्यासी बोलत होता केशव ॥ सत्य न 
मानिति संत, मग युरु स्वतंत्र । खचर विसोबा स्वयमेव । चतुर! 
॥ गरूचा०॥६॥ परमात्मा गुरु संत एक । जगीं पाहतां अनेक 
॥ गुरुमुखी . श्रवण, संतमुखीं हृढीकरण । घे तूं मना विवेक । | 
चतुरा ॥ गुरूचा? ॥७॥ वेदशास्त्रपुराण मात । गुरुविण गाति | 
नाही ह्मणतात ॥ श्रीरमावलभदास, सांगुनियां उदास । न मानितां | 
केळा आपुला घात । चतुरा ॥ गुरूचा ॥८॥ श्री॥ 
( झोक ) नृदेहमाययं सुलभ सुदुलभम्‌ । छुवं सुकल्पं 
गुरुकर्णधारम्‌ । मयानुकूलेन नभस्वतेरितम्‌ । पुमान्‌ 
मवारडिंध न तरेत्स आत्महा ॥ १ ॥ 
( आगी) मर्दितरावणकंसौ सरयूयमुनाविहारिणो देवी । 
अर्पितबिप्रकुमारो हरिपतिहरिकेतनमियी वन्दे ॥ २॥ 
( छेक ) यः पूतनामारणल्ब्धकीर्तिः । काकोदरो थेन 
विनीतदर्प: । यशोदयालंकृतमूर्तिरव्यात्पतियेदूनामथवा 
रघृणाम्‌ ॥३॥ शिरा 


नित्य'नेय म. 


( प्रबंध ३०; राग-कापि,अ्ताल-त्रिवटे. ) त 
कृष्णा रामा रे, सखया कृष्णा रामा रे । आनंद-धामा रै, 

माझ्या पर्णकामा रे ॥ धरु ॥ कृष्णा पुतनिशोषण, रामा लोट 
किखोंचण । शोषण खांचण, माझ्या कृष्णारामारे ॥ १ ॥ 
कृष्णा शकटदंडण, रामा धठुपखंडण । दंडण खंडण, माझ्या 
कृष्णा रामा रे ॥ २ ॥ कृष्णा गुह्यकउद्वरण, रामा अहल्याता- 
| रण । उद्धरण तारण! माझ्या कृष्णा रामा रे॥ ३ ॥ कृष्णा 
:__ व्रजनारिखेळण, रामा वानरमेळण । खेळण मेळण । माझ्या 
___ कृष्णा रामा र ॥ ४ ॥ काळयवनदलन, विकटतोळळछेदन । 
... _ दलन छेदन, माझ्या कृष्णा रामा र ॥ ५ ॥ कृष्णा यदुकुल- 
हर्षेण, रामा रघुकुलभूषण । इर्षण भूषण, माझ्या कृष्णा रामा 
रे ॥ ६ ॥ कृष्णा भीमकीहरण, रामा जानकविरण । हरण 
वरण, माझ्या कृष्णा रामा रे ॥७॥ रमावछभदास्यपण, कृष्ण 
देतो आपण । तुझें चरण स्मरण, माझ्या कृष्णा रामा रे ॥८॥ 


र 


( -छोक ) सततं कीर्त_ंतो मां यतंतश्व हढतताः । 
नमस्यंतश्व मां भक्त्या नित्ययुक्ता उपासते ॥ १ ॥ 
( "छाक ) वाणी गणानकथने श्रवणा कथायाम । 
हस्तो च कर्मसु मनस्तव पादयोरनेः ॥ 

नित्यं शिरस्तव निवासजगत्पणामे । 

दृष्टिः सतां दरीने$स्तु भवत्ततूनाम्‌ ॥ २॥ 

जिव्हे कीर्तय केशवं मररिपु चेतो भज श्रीधरम्‌ । 
पाणिद्रृंदध समचेयाच्युतकथां श्रोत्रद्धय त्वं गणु ॥ 

कृष्णं लोकय लोचनड्य हरेगंच्छांध्रियुग्मालयम्‌ । 

जिप्र घ्राण मकुंदपादतुलसीं मूर्धन्नमाधोक्षनम॒ ॥ ३ ॥ 


१ कक ७० १९१९५१० ९ टकती७ ० ७१ 


१ यमलाजुंन वक्षरूपी दोघे कुबेरपुत्र यांचा उद्गार करणारा. २ सुम्रीवाच्या सांगण्या- 
वरून रामानें एका रेषंत नसलेले सात ताडवृक्ष एका बाणाने छेदले. ३. पा- भे. ' शग्ण 


क्री 
1.31 


श्रीकृष्णजयंतीब्रतकथा- 
( प्रबंध ३१; राग--जुंजोट. ताल--त्रिट,) . 
1 गोपालराया तुज नमो । पुरे संसार माया मोह शमो 
। कथा श्रवणी तुझी पडो । नयनीं रूप तुझे जडो ॥ 
-.. थु घाणा रुचो हरि । वैष्णव रज त्वचेवरी ॥१॥ रसनीं 
ष तुझे घेणे । करां पूजा तुझी देणें ॥ तुझें अधिष्ठान आहे जेथें । 
रण जावो वेगीं तेथें ॥२॥ उच्चार वाचे तुझा असो । 
[नसीं ध्यान तुझं वसो ॥ निश्चय बांद तुझी धरो । चित्त ह 
वतन तुझे करो ॥ ३॥ रमावलृभदास सदा । तुझाचे तूं अन्य नाहीं 
दा ॥ नंदनंदना मन दमो । सर्वे वासना तुझ्या पाये शमो 
।४॥ इंद्रियवृत्ती उपरमो । स्वरूप गोडी तेथ रमो ॥ रमावलभ- 
स्य गमो । भेदाभेदार्तात नमो ॥ माझ्या सदुरुराया? ॥५॥ 
( छोक ) समचरणसरोजं सांद्रनीलांबुदामम्‌ । 
जघननिहितपाणिं मंडने मंडनानाम्‌ ॥ 
तरुणतुठसिमालाकंधरं कंजनेत्रम्‌ । 
सदयधवल्हासं विठ्ठल चिंतयामि ॥ १ ॥ 
( प्रंबंध ३२; राग-ज्ञागी असावरी. ताल-धुमाळी. ) | 


मी अनाथ साबडे तुझे दीन रे विठोबा । सनाथ करावें त्वां 
अभिन्न रे विठोबा । मनांत वाटत बहु शोणरे विठोबा । या 
चांत न घालीं एक क्षण रे विठोबा ॥ १ ॥ येई रे विठोबा येई 
॥ धु” ॥ येई र येई र प्रेमरंगा विठोबा । नेई रे नेई रे भव 
'गा विठोबा । घेई रे घेर रे ओसंगा विठोबा । मज देई र 
देई रे साधुसंगा विठोबा ॥ येई रे? ॥ २.॥ जिवलग जगीं 
दुर्जे नाहीं रे विठोबा । जीव काकुळती तुजला पाहिन रे विठोबा । 
_ जीवाची अहता तोडुनि राही र विठोबा । जीवशिव साधक 


१. गरीब, भेळें माणूस. २. मां्डावर. 


नित्यानेयम. 


सकळिक हरि आहे । भक्त तेही आपण होये ॥ ७॥ केचा 
रमावलभदास । अवघा हरीचा बिलास ॥ ८ ॥ १ गत, 
९ झोक > नवाभ्रनीलं नवनीतलोलं रमानुकूलं रमणीयचेलम्‌ ।.. >: 
____ श्रृंगारठीलं करुणालवालं वंदे सुशीलं वसुदेवबालम्‌ ॥ १॥ 
:_ गोपालरत्नं भुवनेकरत्नं गोपांगनायौवनभाग्यरत्नम्‌ ॥ 
श्रीकृष्णरत्नं सुरमोलिरत्नं भजाम्यहं यादववंशर्त्नम्‌ ॥ २॥ 
_ ( प्रबंध ४२९; राग-ललित. ताल-दीप्चंदी. ) 
गोपाळु पावला । स्वामी माझा गोविंदु पावला ॥ पघरु० ॥ 
अंतर्यामी मजला स्वामी । अखंडु राहिला ॥ स्वामी माझा०॥ १॥ 
करुणाकर करुणासागर । मजलागी तारिलळा ॥ स्वामी) ॥२॥ 
निराधार देखुनी उदार । त्वरित धांवला ॥ खामी० ॥ ३ ॥ 
नेणे लाघव कोणीही मानव । भक्तांसी पावला ॥ स्वामी ॥४॥ 
श्रीरमावलभ-दास स्वयंभू । प्रेमे हो लाधला ॥ सखामी० ॥५॥ 


॥ श्रीकृष्णापणमस्तु ॥ 


१ -> 


ति टर जु | ह्‌.) | ७ | 

ग | 

न >, > क ना 

: | (, री कः: -- 

ह ८ अ” 49 क, | 

७९ १७- ) $/ ही टि /; १ 

त १ रं “म ३ २. आ 

र हौ वळ, र] १ *' 2. 

2. सज धे श्र ग्य य 
पचाक क ी 66. 

ए  व्वाडककशागमावधाळ्यावाशशाशाडावााळक>” |)... ०” क क 

क काक ७२०७२०७ ७ ७ टत १-0, >. क्ट री ) 

५८५. जल जॉ 

५४ ९.2 ७७-०५ ////८४४/400 90१७00 0 प्पट, 

क भभलुज्ुकाकक :.»: ”-"..... ... १७५. 


र्य 
अलक आर. स “हिन 


क्णटीषणे १ णा? 
त) 


 न्तसकळ्कय््* 


प्रकरण ३ रं-वारानियम, 


त य 


( १) रविवारानियमः (२ 


. कोक) यदददेनं निगमगीतरहःप्रकाशम्‌ । मुद्यन्ति यत्र 


*“ कवयो जपका यतन्तः ॥ तं सर्ववादरविषयप्रातिरूपशीलम्‌ । 
वन्दे महांपुरुषमात्मनिगूढबोधम्‌ ॥ १॥ 


(प्र ४३ ) नित्यानित्यविवेक ज्याचेनि भासे । सारासार 


'निवाड होउनी वसे । भेदाभेद. विरठा असे । तो कृष्ण मनांत 


चिंतिथला ॥ १ ॥ मते नाना ऐक्या आलीं जयांत । षड्देशने । 
तटस्थ होत । प्रकृति पुरुष हेहि कुर मात । तो कृष्ण मनांत | 
चिंतियला ॥ २ ॥ क्षराक्षर जयांत लोपे । वेदांतसिद्धांत हारपे 
सोपें । तत्त्मासे वाक्य खुंटलं त्यापें । तो कृष्ण मनांत चिंति- 
यला ॥ ३ ॥ ज्याच्या कीतेनें कीर्ति कीर्तिसी । ञ्याच्या विचार 
बोध बोधासी । ज्याचा अवुभव भुक्तिसुक्तिसी । तो कृष्ण मनांत 
चिंतियळा ॥ ४ ॥ कल्पांबु डोळां देखिले जेहीं । भूमिजल तया 


विस्मयो नाहीं । तैसा पूणे कृष्ण ओळखावा पाहीं । मग उरि 


कांहीं नसे मना ॥ «५ ॥ ऐसें मन ज्याचे कृष्णीं जडलं । कृष्णे 
आपण त्या संबंसाटी केलें । र्मावळभ-दास बोळे । कोण उरले 
कूष्णाविण ॥ ६ ॥ श्रीः ॥ 


( प्र ४४ ) ज्याचेनि श्रवण, ऐकती वचन । हरि तो ज्ञान- 
घन, आपण आहे बाप ॥ १ ॥ ज्याचेनि नयन, पाहती रूप 
गहन । हरि तो ज्ञानघन, आपण आहे बाप ॥ २ ॥ ज्याचेनि 
जिव्हा, करि रसस्वादन । हरि तो ज्ञाननन, आपण आहे बाप 


* ठादशीस जन्मकथा करण्याचा सांप्रदाय ज्या ठिकाणीं असेल, तेथें रविवारानेयम | 
एकादशीसही ह्मणावा. १ सहा शाखे, २ आज, आतां. ३ त्यापा्शी. ४ उरणॅ. 


. ५ समान, बरांबर 


नित्यनियम 


शा दार्वी रे विठोबा ॥ ३ ॥ वायां कां लोटंसी . दिबॅमान 
विठोबा । जायाचे देहाचें नलगे घ्यान रे विठोबा । मी या सवी 
सर्व तुजला पाहिन र विठोबा । तुझ्या पायांची आरति बहुत 
बाहिन रे विठोबा ॥४॥ न करीं विलंब न्यावे मज रे विठोंबा । 
लवकारे पारठार्वि गरुडध्वज रे विठोबा । रंक हे आपुलें हणवुनि 
बझ रे विठोबा । स्वीकार कखावे संतरज रे विठोबा ॥ ५ ॥ 
आतां राही तं मानसीं सावकाश रे पिठोबा । वेगीं अंतर्बाह्य दिसे 
आस रे विठोबा । राहिला त्रिपूटींचा भास रे विठोबा । पाहिला 
श्रीलक्ष्मीधर-दास रे विठोबा ॥ येई र० ॥ श्री 


( छोक ) विठोबा हा शोरी त्रिभुवन दिसे रम्य उद्री । 
सुरांचा केवारी परम शिव याचा जप करा ॥ ऱजु 

उभा भीमातीर्री कटिवर कराब्जे बहु बरी । ज्ञ 
भवाचा हा वैरी प्रगट दिसतो पंढरपुरी ॥ १ ॥ 


(पब ३३; राग-पंचम, ताल---त्रिवट.) 


पंढरपूर्रि वसे । विठोबा पंढरपूर्रि वसे ॥ भ्रु 1 विश्व हे पंढरी 
मार्नि निजात्मा । सहज नांदतसे ॥ विठोबा? ॥ १ ॥ गुरुक्षपा 
अंजन लेवुनि पाहतां । सबराभारि दिसे ॥ विठोंबा० ॥२॥ श्रीगुरु 
वि्ठळ राज दयाणेव । राघव ध्यात असे ॥ विठोबा ॥ ३ ।' 

( छाक ) विकारो विधिकर्ता च ठकारः दंकरः स्वयम्‌ । 

लकारो लटक्ष्मीकान्तश्चव विद्ठलेति प्रकार्तितस्‌ ॥ १ ॥ 

( प्रबंध ३०; राग-पोहिनि, ताल-त्रिब्रट, ) | 

विठ्ठल वाचें बोळ, घडि घडि विठठल वाचे बोल ॥ धरु० ॥ 
विठ्ठलनाम सुधारस सेवुनि ॥ विठठल प्रेमे डोळ ॥ घडि घडि ० 
॥ १ ॥ आसार्ने दायनी भोजानि गमनीं । वद हे नाम अमाल ॥ 


(रकत कक 


वि 


१. उसना आणलेल्या. २. समज. 


ध्रीझृष्णजयंतीघतकथा 


घडि घडि ॥ २ ॥ तरला राघव विठ्ठलनाम । पाहतां रूप 
सखोल ॥ घडि धडि> ॥३॥ | 
_ (*छोक ) जो शोभे यमनातरटी द्रमतळीं जा वेष्टिला गोकुळी | 
जो खेळे शिक्ष गोबळीं मुरलींच्या नादेचि गायी वळी ॥ 
' ऐसी सरूर्ति महेश ही हृदि अहो ध्यातो सदा सांवळी ॥ 
_ तो हा विठ्ठल राउळीं तह्मि पहा तोडील जन्मावळी ॥ १ ॥ 
( प्रबंध ३५ ; राग-जञागी, ताल-दोपचाद. ) 


_ येथेंच पंढरपूर ! माझे येथेंचि पंढरपर ॥ आहां जाणे 
गे दूर ॥ माझें० ॥ ध्रु० ॥ अणुरेणु व्यापुनि, भरोनि 
पसतां । कसें ह्मणावें दूर ॥ माझे० ॥ १ ॥ संत भिमातिर, 
अक्ति पुंडलिक । आत्मा विठ्ठल ऊर ॥ माझें ॥ २॥ सदरगुरु- 
कृपे केशव हणे । नको करूं हुरहूर ॥ माझें ॥ ३ ॥ 
(छोक) ज्ञानी गंभीर मोनी करयुग जनीं कुंडले दिव्य कानी । 
गर्भी हे लोक तीन्ही रवि शाशी नयनीं देव भक्ताभिमानी ॥ 
दाता मोक्षप्रदानी सकल सरमनी वंदिती पाय दोनी । 
ऐसी ही मूर्ति वंद्या भवभयसदामनी पांडरंगामि्धांनी ॥ १ ॥ 
( प्रबथ्ध ३६३; राग-वसंत, ताल-त्रिवट, ) 
श्रीराज श्रीरंग श्रीगुरु गाईजे । पुंडलिक वरद, अंतरीं त्वां ध्या 
[1 ॥ ध्रु० ॥ विटेवरी नीट उभा, ठेवुनियां कटी कर । चंद्र- 
गातटीं, वाट पाहे मनोहर ॥ १॥ ज्ञान अनुभव नाहीं, मूढ पतित 
जन । मक्त होती दरुदने सत्य सत्य हे वचन ॥२॥ रमावछभदास 
बोले. ही वाचा । हस्तक मस्तकीं त्याचा गुरुकूपेसाचा॥ ३ ॥ 
(झोक) जा वेदी स्तविला जगीं प्रगटला जोबराह्मणींवंदेला । 
नंदे खेळविळा वनीं विचरंला गोपांगनीं वेष्टिला ॥ 


_ १ हृदय. २ चिंता. ३ कंबरेवर, ४ पांडुरंग नांवाची. ५ फिरला. 


नित्यनियम- 
विक उ १. ३ 
आनंदे भरला भरोनि उरला भक्तांपुढें राहिला । नि 
तो हा विठ्ठळ पंढरीसि नयनीं भीमातिरीं पाहिला ॥ १॥ 


( प्रबंध ३७; राग-परज. ताल-दादरा. ) 


सखया कृष्णा तुजावेण कोणी नाहीं रे ॥ तूं धांव लवलाही 
रे, तूं मनीं माझ्या राहीं रे ॥ तूं भिन्न नव्हसी कांही रे ॥ भू०॥ 
तुजाविण नाही सुख रे । तुजविण सर्वेहि दुःख रे ॥ पाहिन 
तुझें मुख रे । होई तूं सन्सुख रे ॥ सखया ०॥ १॥ तुजविण मी तव 
दीन रे । तूं जळ मी तव मीन रे ॥ मी तुजला पाहीन रे । मी 
तुजमाजीं राहीन रे ॥ २ ॥ हे देहबाद्धे तोडीं रे । आत्मबुद्धि 
। जोडींरे ॥ माझी विषयगोडी मोडीं रे । मज मुक्त करुनि 
। सोडी रे ॥ ३ ॥ हे मी माझें बंधन रे । आतां करीं तुं छेदन 
। रे॥ करिंसुखी माझेमन रे । भेटवि आपुले जनरे ॥४॥ 
त्वां न व्हावे उदास रे । मज लोकिकाचा त्रास रे ॥ हणणे रमा- 
वठभदास रे । तुझीच करीन आस रे ॥ सखया०॥ ५ | श्री ॥ 


( झोक ) अनन्याश्वितयंतो मां ये जनाः पर्युपासते । 
तेषां नित्याभियुक्तानां योगक्षेम वहाम्यहम्‌ ॥ १ ॥ 
( प्रबंध ३८; राग-पिळु. ताल- दीपचंदी, ) 


करिसी तूं करीं मज, अर्पिला देह तुज । तुजवरुते गुज! 
न दिसे रे व्यापका ॥ ध्रु” ॥ रिस सुरी करी, तुझ्या निरंतरी । 
तारी अथवा मारी हरि, शरण आलो व्यापका ॥ १॥ 
रायासी रंक भावो, रंकासी करिसी रावो । राई मध्ये देसी 
ठावो । डोंगरासी व्यापका ॥ २॥ तुझा जो झाला जनीं । 
प्रगट तूं तया मनीं । भय नाहीं त्रिभुवनी, तुझ्या नामे व्यापका 
॥ ३ ॥ मायादि काळसत्ता, धरुनी तूं क्रोडता । अहंकारगुणा 


"ळत 
हाकी 


की ६२ | | 14 श्रीकृष्णजयंतीघतकथा 


* परता, नादसी तुं व्यापका ॥ ४ ॥ तृंत बोलायास, नाहीं मजला | 
म भास । हणे रमावलभदास, तुझेनि सत्ते व्यापका ॥ ५ ॥ | 
( 'छाक ) सजलजलदनीलं दर्दितोदारळीलम्‌ । 
___ श्रितसरतरुमलं विद्यदुल्हासचेलम्‌ ॥ 
नतसुरसुनिंजालं सन्मनोबिंबळीलम्‌ । 
सुररिपुकुलकालं नौमि गोपालबालम्‌ ॥ २ ॥ 


( प्रबंध ३९; राग-कलिंगडा. ताल-दीपचंदी, ) 


भज रे गोपालं । मानस भज रे गोपालं ॥ प्र० ॥ भज 
गोपाळ, भजनसुचेलळं । त्रिजगन्मूलं, दितिसुतकालं ॥ १ ॥ 
आगमसारं, योगविचार । भोगशरीरं, भुवनोद्वारं ॥ २ ॥ धृत- 
मंदारं, नंदकिशोरं । हतचाणूरं, हंसविहारं ॥ ३ ॥ कदनकठोरं, 
कलुषविदूरं । मदनकुमारं, मधुसंहारं ॥ भज रे० ॥४ ॥ 

( 'ह्यक ) हरेनास्लिव नारेव . नास्रेव मम जीवबनम्‌ । 
' कलो नास्त्येव नास्त्येव नास्त्येव गतिरन्यया ॥ १ ॥ 


( प्रबंध” ४०; राग-परज, कालिंगड. ताल-त्रिवट. ) 


हारे होउडनि हरिगुण गावे । तेणें आपणा उद्धराव ॥ १ ॥ 
स्वये हार झाला नाहीं । तोंवरि हरिभक्ति कची पाही. ॥ २॥ 
नये स्वये हरिपण ज्यासी । हरिभाक्त कची त्यासी ॥ ३ ॥ 
(मावलभदास हरि । आपुली कथा आपण करी ॥ हरि> ॥४॥ 

( प्रबंध ४१ ) हरिसी रिघतां शरण । आमुचे गेल आही- 
पण ॥ १ ॥ आतां बोले चाळ हरि । त्याची कथा तोचि 
करी ॥ २ ॥ होऊनियां श्रोता वक्ता । करी अपुली आपण 
कथा ॥ $:॥. तोचि झाळा जन वन । तोचि मनाचे पें मन ॥ 
तोचि बद्धींचा निश्चय । चित्ता 'चिंतन-उदय ॥ ५ ॥ 
तोचि अहे सो5ह झाला 4 अहं सो$हं गिळोनि ठेला ॥ ६॥ 


कि 


रावबवारानयम 


॥ २३.॥ ज्याचेनि त्वचा, पांघुरे वसन । हरि तों ज्ञानंघनं 
आपण आहे बाप ॥ ४ ॥ ज्याचेनि प्राण, गंध घे पन । 
हरि तो ज्ञानन, आपण आहे बाप ॥ ५ ॥ रमावछुभदास, 
मानी प्रेमसण । हरि तो ज्ञान, आपण आहे बाप ॥ ६ ॥ 


| ( प्र ४५ ) साच तो दोर, मिथ्या सपाकार । तैसा हा 
_ संसार, कळला आत्मा बाप ॥ १ ॥ सत्य ते शिंपी, मिथ्या 
। रजताकार । तैसा हा संसार? ॥ २॥ सत्य ते भिंती, मिथ्या 
चित्राकार । तैसा हा संसार० ॥ ३ ॥ सत्य रवितेज, मिथ्या 
: जलाकार । तेसा हा संसार? ॥ ४ ॥ सत्य जाग्राते झाठा 
मिथ्या स्वझाकार । तेसा हा संसार० ॥.५ ॥ साच तो सागर 
मिथ्या तरंगाकार । तसा हा संसार० ॥ ६ ॥ सत्य रमावछभ 
मिथ्या दासाकार । तेसा हा संसार, कळला आत्मा बाप ॥ ७॥ 


(प्र ४६) पराशखीथेसार । सत्यवतीसुत अपार । त्याचे 
उच्छिष्ट निरोपण । जग सेवि अनुच्छिष्टपण ॥ १ ॥ वेदव्यास 
श्रीवेद वदायास । भगवंत खास नमन माझे त्यास ॥ घु ॥ 
चोरी मुखे नाहीं होत । अह्षा होय सष्टिसहित । चारी भुज 
नाहींच परी । विष्णु होय अवतार धरी ॥ २ ॥ भाळी लोचन 
"नाही । शंभु होय प्रळया पाहीं । तोचि रमावलभदास । देखे 
जगाद्रिवतभास ॥ ३ ॥ श्रीः ॥ | 


| (प्र ४७) गरुडवाहन हरि, करुणा तुझी बरी । धर्राने सगु- 
। एपरोनयेसीकांगा॥ धरु०॥ कामना तुझी धरी, नमन साच. 
करी । श्याम दीननाथ घरीं, न येसी कांगा ॥ २॥ भवतर्पे 
इंकियेळे, जडंभान नाहीं गेळे । तंव निष्ठ्रपण केळे, न येसी 


पकय्यकरेमकर1 लाक ताक 40१._400000तकी शी 000 कयता 2480 अधर /च/त.1ततत केक”? 


'; _ १ “ व्यासोच्छिष्ट जगत्सर्व. ' २ “ अचतुर्वदनो अह्मा दविबाहुरपरो इरि। 
अभाललोचनः शंभुर्भगवान्बादरायण: ॥ ” 


-:. ३६३. श्रीकष्णजयंतीघ्रतकथा. 


_कांगा ॥ ३ ॥ ह्मणे रमावलभदास, भक्तां तुझी आहे आस । 
सवे तुंचि अनुभवास, न येसी कांगा॥४॥ श्रीः ॥ 


(प्र ४८) अहिअखिरि बेसुनि येई हरि । भवसर्पे डंकी- 
यळें उतरी विष झडकरी ॥ भु०॥ मीपणाचा झेंडू आला, प्राण | 
तेथे गोळा झाला । उच्चार न येचि बखा, काय करूं मी याला 
॥ १ ॥ अविचार लहरी येती, स्मरण समूळ नेती । गोड बोध । 
कडू लागे, विषयविष गा घेती ॥ २ ॥ सजनांची निंदा घडे, 
हाचि फॅस मुखीं चढे । निरूपणीं बैसवेना, तोचे ताठा गा जडे 
॥ ३ ॥ पंचाक्षरी त्रिजगती, नाम तुझें यादवपति । धांवे पावे 
गा मजलागी, ऐसी ऐकुनी विनंति ॥ ४ ॥ ऐसे ऐकुनियां बॉल, 
प्रगटला देत डोल । रमावदठभदास झाला, अमोल्या अमोल ॥५॥ 


( प्र ४९ ) पाहे रे आहे ऐसा हरि । अवुभव कोणा 
उरतो रे ॥ सागरा तरंग पाहों जाये । तंव तो स्वये विरतो रे 
॥ १ ॥ आपुलीचि आधीं घेई तूं शुष्हि । देही कीं विदेही रे ॥ 
त्या तुजमार्जी हारपेलळ जग । भावना नुरेल हेही रे ॥ २॥ दिस- 
तोह रे नाना देह । जैस सगांबुचे डोह रे ॥ मूढ कुरंग धांबति 
वेगे । विवेक न पाहती मोहे रे ॥ ३ ॥ अनुतापें शुद्ध साधु 
सेबुनी । सांगती धरिळें मी साचें रे । श्रीरमावदभदास मग । 
अवघ्यांत आपण आंगे रे ॥ ४ ॥ श्रीः ॥ 

(प्र ५९० ) कल्याण करी हारि-नाम घेतां हरि । सबराभरी । 
समान परी ॥ कल्याण० ॥ भ्रु०॥ प्रेम धरी श्रवणी जरी । स्मरण | 
कीर्तन पांदसेवा वरी ॥ कल्याण० ॥ १ ॥ अर्चन वंदन दास्य, | 
सख्य निवेदन । श्रीरमावळभदास पावन ॥ कल्याण ॥ २॥ 


ििगिगुखबआबबावववमवदवड्र् 


|. 
|. 
|. 


चदववारनियम. 


(९) चद्रवारनियमः । 


 ( छोक ) वंदे शंसुमुमापाते सुरपगुरुं वंदे जगत्कारणम्‌ । 


वंदे पत्नगभूषणं मृगधरं वंदे पश्मूनां पतिम्‌ ॥ 
वंदे सूर्यशशांकवन्हिनयनं वंदे मुकुन्दाप्रेयम । 

वंदे भक्तजनाश्रयं च वरदं वंदे शिव शंकरम्‌ ॥ १ ॥ 

| ( प्रबंथ ५१; दिवपंचरत्नम्‌- ) 

वन्हिळोचन नंदिवाहन शेषभूषणभूषित । भस्मलेपन चर्म- 
धारण सृष्टिवाहन पार्थव ॥ पंचआनन काममर्देन योग्रसाधनसाधि- 
त । हे सदाशिव पार्वतीपते पाहि मां भव पाहि माम्‌ ॥१॥ वर्ण 
कर्पुर रूप भासुर पादनूपुरगाजित । चंद्रभास्करकांतिभासुर 
कदेमेश्वरपूजित ॥ भूतखेचरसंगसादर प्रेतभूचर भासित । हे 
सदाशिव० ॥ २ ॥ दिव्यकुंडलहारसोज्ज्वल चंद्रशेखर भाषित । 
हस्तनिमेल दुंडत्रिशूळ भालकोमल्धारित ॥ पाहि मां शिव पाहि 
मां रिव पाहि मां हरिभाषित । हे सदाशिव० ॥ ३॥ बह्मरूपिणि 
विष्णुमोहिनि रुद्रशक्तानि वेष्टित । रूपकामिने नाग पद्निनि 
सर्वशक्तानिषेवित ॥ पाहि मां शिव पाहि मांउ । हे सदाशिव ० 
॥ ४ ॥ देव किन्नर वेद सागर भूधराधरभूषित । आदि गोचर 


चश, 


जानकीवरमंत्रसाधनसाधित ॥ पाहि मां शिव पाहि मां शिव 


पाहि मां हारिभाषित । हे सदाशिव पार्वतीपते ॥ ५ ॥ 


( छोक. ) शह्वरस्य चरितं सुधारसं नीलकण्ठपदपद्मसेव- 
: नमू ॥ चन्द्रशेखरयुणानुकीतनं सम्मवन्तु मम जन्म- 
जन्मनि ॥ १ ॥ 


| हँ (प० ५२) शंकरा जय शंकरा मज किंकरा झेणि मोकॅ- 
ही! । हरहरा वरडुभकरा मम हृदयग्रंथी ऊर्कली ॥ परु ॥ 
या ल ताना न 


जर न्श् 
शि भस 
ढ य. -- 


शद श्रीकृष्णजयंतीघतकथा- | 


_* जटांजूटनाटक तप्तहाटक पापनाशकजीवना । महातरंगा आदि 


झर झर झणतां भवभय नाश रे ॥ ४ ॥ सकल तुंचि अकळ 


भक्तांठागी पावसी निर्वाणी ॥ १ ॥ आईचा जोयुवा जोयुवा 
मागेन । द्वेत सांडनी माळ मी. घालीन । हाती बोधाचा झेड 
मी झलीन । भेद्रहित वारीसी जाईन ॥ धु० ॥ निजबोधाची 


गंगा संतसंर भवना ॥ १२ ॥ पंचवदना उंचसदना तूंचि | 
मदना जाळिंसी । महाकाळ रजतव्याठळ साजत चंद्र भाळिही ॥ | 
॥ २॥ जीव जीव तूं शिव शिव . तूं नीलय्रीव विराजित । 
कपुरगौरा त्रिशूलधरा डमरु डइमडुम वाजत ॥ ३ ॥ मोहन" 
मोहना गहनगहना गरुडवहनमर्नि वास रे । शंथु हरहर नाम 


तुचचि अमेळ तूं अविनाश रे ।. रमावछभदासां सुलभ उमा- 
वहभदास रे ॥ ५ ॥ श्रीः ॥ 


( प्रे ७३-अभंग ) जय जय विठ्ठल महादेव । काळिकाळा 
येतो भेव ॥ १ ॥ आदीं विठ्ठळ ह्मणतां बापा । दचक लाय | 
महापापा ॥ २ ॥ मग ह्मणतां महादेव । हडबडे कमेठेवा ॥१॥ । 
रमाउमावदभदास । हणा हणा सावकाश ॥ ४ ॥ . 


(३ ) मंगलवारनियम : । 
( “छोक ) दुगी दानवनाशिनी हरजटाश्रेणीभरोलासिनी । 
- धीणाशड्खकरालठतोमरधरा मुण्डप्रचण्डाधरा ॥ 
. रक्तोद्वासितरक्तवबीजमांधथिनी भक्त्या सदा$$नन्दिनी 
: पायात्सा परमेश्वरी प्रतिदिन कल्याणमक्तिप्रदा ॥ १ ॥ 


( प्र ५४ ) आदि निसुंण प्रगटली भवानी । 
मोह महिषासुरमर्दनालागोनि । त्रिविधतापाची कार्यकारिणी । 


१ अगम्य. २ मलरहित 


मगलवारानेयम. 


घेईन परडी । आशातृष्णेची पाडीन दरडी । 

करीन कुखंडी । विवेकरसाची भरीन दुरडी ॥२॥ 
भक्तीच्या नवरात्रा । करुनि पोटीं मागेन ज्ञानपुत्रा । जाणाने 
सद्भाव अंतरींचा मित्रा । दुर्धर संसार सोडीन झुपात्रा 


॥ ३ ॥ आतां साजणी झालें मी निःसंग । विकल्प नवर्‍याचा 


| तोडियला संग । काम क्रोध हे झाडियले मांग । झाला मोकळा 


' . मारग सुरंग ॥ ४ ॥ आईचा जोगवा मागूनी ठेवीला । जाऊनि 
महाद्वारी नवस म्यां फेडीला । एका जनादेनीं एकपणे देखीला । 


जन्ममरणाचा फेरा चकवीला ॥ ५ ॥ 


: ( प्र ७७ ) नाटक कृष्णाबाई रंगा येई वो कान्हाई । 
।  विश्गोकुळीं गगनपोकळीं नांदसी निर्वोही । झुकसनकादिक 
| सिद्ध साधक तुजाचि ध्याती पाहीं । त्रिकुट-शिखरी वसासे 
| सुंदरी मज निज भेट देई ॥ घधु० ॥ ४ इत्येकाक्षरं अह्म नाम 
तुझे साचें । मूळारंभीं निजात्मभार्वे गाईन मी वाचे । निजरूप 
तुझें पाहिन फेडीं पारणे नयनाचें । टाळ घोळ मसूदंगरंगी रंगू- 
निया नाचे ॥ १ ॥ तुझेनि रंगे सकळ रंगा रंग पूर्ण माये । 
तुझेनि भोगें सकळ भोगा मोग पूर्ण पाहे । तुझेनि योगें सकळ 
योगा योग पूर्ण होये । सर्वेव्यापिनि सर्वसाक्षिणी थांब -मर्नी 
._ राहे ॥ २ ॥ भक्तजननी भाव जाणुनी युरुकृर्पे प्रगटली । 
/_ हृदयरंगणीं ठाण मांडुनी सबाह्य उभी ठेली । गगन भरोनी 
। आणि उरोनी सहज कोंदाटली । पहातां पहातां पहार्णे न 
सरे मन बुद्धी लाजली ॥ ३ ॥ भजन तुझे करितां नुरे भज्यं 
भरजक भजन । ध्यान तुझें धारेतां उुरे ध्येय ध्याता. ध्यान । 
ज्ञान तुझें लाहतां चुरे ज्ञेय ज्ञाता ज्ञान .। कांही नहोंनी होसी 
सर्वे सबसभरी पूर्ण ॥ ४ ॥ येणे जाणें तुजला नाहीं पारे मी 
भावें बोळे । हा अपराध क्षमा करीं वो कृष्णाई माऊले । 


मन्क 
डन्ा त 


१9 श्रीकष्णजयंतीघ्रतकथा. 


देहविदेह विसरुनि तुझिया छदे छंद डोळे । राघवदासें सहजी 
सहजस्वरूप घ्यान केळे ॥ नाटक० ॥ ५ ॥ 


- (प्र०.५६ ) कृष्णाई, विश्वाची तुं जननी, मन्मार्ने राही 
गे । “ मातेसम, अन्य देवत नाहीं ' ऐसें हणती गे । यास्तव 
अति दीनभावे, आळवीतां तुजला गे । कृपाळे, तुझें सथिदा- 
नेंदरूप दावीं गे ॥ धरु ॥ अनेक योनीं जन्म घेउनी, 
नरजन्मा मी आलो गे । विषयमदांधें तुझी आठवण, मजला 
होत नाहीं गे । भवरोगे मी पीडित होउाने, त्रितापे पोळलों गे । 
मजला पदरीं घेउनि सत्वर, मर्निची आते पुरी गे ॥ कृष्णाई० 
॥. १ ॥ अति चंचळ मन सेरावैरा, धांवत स्थीर न राही गे । 
इंद्रेय चळवळ सोसवेना, काय करूं मी यासी गे ॥ 
“ अहं मम ' उपाधी निरसुनि, लक्ष चोऱ्याशीं चुकवीं गे । मज- 
वरि करुणापूर लोटुनी, मतिचा कळंक क्षाळी गे॥२॥ 
तव सुखरूप नेणुनि लोक, आह्य प्रवृत्ती भुलले गे । सर्वा जी 
अक्षय सुखेच्छा, जीवनकळा ती तूंचि गे । अंतर्मुख गुरुल्क्ष्य 
धारितां, सवी दर्शन देसी गे । चिदचिदग्रंथी भेडानि दहरी, 
चित्स्फूती उगविसी गे ॥ ३ ॥ सद्धक्त संगती घडवुनी, 
सच्छ्छा उपजवीं गे । असंभाव-संदाय-विपारित-भावनात्रय 
नुरीं गे । श्रवण मनन निदिध्यासें माझी, बुद्धी ही परिपकवि 
गे । तुझें स्वरूप साक्षात्कार-असृतफळ खाववींगे ॥४॥ 
वि्श्ची नाना रूपं धरुनी, अससी रूपातीत गे । अनेक नामें 
ख्याति तुझी तरि, अनाम तूं अनंत गे । व्यक्ताव्यक्ती अभिन्न 
सत्ता,-स्फूर्ती तूं एकली गे । जगन्माते ही दृष्टी मज, देउाने 
आनंद्वी गे ॥ ५ ॥ सद्धक्त सन्मूख होतां, त्यासी वेडाविसी 


गे । वेड्यासाठीं वेडी होउनि, त्यासंगें नाचसी गे । 


वेडावेडी एक होउनी, एकपर्णेबिण रहासी गे । तुझें गारुड 


२2०41 


1, 
| 


मंगळवारानेयम. 


तुजविण कोणा, कधीं कळं नेदिसी गे ॥ ६ ॥ सचित्सुरू 
नित्यपूर्ण-परजह्म कृष्णाई गे । सवेशक्ति तूं सर्वीनियामक, सवी: 
तयोमिणी गे । विश्वचक्ष तूं विचा चालक, पालक तोषक माते 
गे । शरणागतासी वज्रपंजर, दासा अभयदाते गे ॥ कू" ॥७॥ 


. ( प्र» ५९७- मानसपूजा ) “ उदो उदो बाड गे आतां, 
गोंधळ हा सुखाचा गे ? । हेंचि स्फुरण घेउनि वृत्ती, मैद्रेतुनी 
ऊठली गे । प्रेमाचे पाझर वखिरी, उठूं ते लागले 
गे । काय वानूं अंतर्यामी, कृष्णाईची लीळा गे ॥ भरू ॥ 
जगन्मात! कृष्णाईला, हृदयासर्नि बसविलें गे । प्रेमाश्रूनं पाया- 
ध्यांचमनाभिषेक संपविळे गे । विषयवासनावसनार्पेणें मन, 
दग्धपटापारे झाले गे । क्ेशपाशोपवीतार्पणें चित्तपाश ते सुटले 
गे ॥ उदो० ॥ १ ॥ सत्वसुगंध आगे लेपितां, सत्ववात्ते उप- 
जठी गे । सुमनपत्राक्षतार्पणाने, सद्गुद्धी वाढली गे । अहंधूप 
जाळितां सो$हं, सुवासनांतारें भरली गे । त्रियुण त्रिवर्ती एकार- 
तिने, सर्वेद्रियरति निमली गे ॥ उदो० ॥ २ ॥ सद्धाव नेवेद्य 
तांबुळे, प्रसन्नवदना झाली गे । बोध दिवटी घेउनि मंगळ-आराते 
आरंभेली गे । आरतीची प्रभा गगनी, दाहि दिशा फांकली 
गे । विश्वरूपी कृष्णाई ती, सर्वी दिसु लागठी गे ॥ उदो ० 
॥ ३ ॥ उदो उल्हास सुमनमाळा, विश्वझुजा घातली गे । प्रद्‌_ 
क्षिणा घालितां आई, सन्मुख उभी ठेली गे । एका भावें नमन 
करितां, प्रेममिठी दीधली गे । पूर्वपुण्याई ती सदुरु-राजकृपें 
फळली गे ॥ उदो० ॥ ४ ॥ गोंधळ घालितां बह्मानंदमेघ 
बर्षेला गे । कृष्ण कृष्ण जय कृष्ण कृष्ण जय, अखंड घोष 
झाला गे । स्वानंदें नाचतां समूळ, देहभाव आटला गे । जगदंबा 


कृष्णाईपार्यी दीनदास विनटला गे ॥ उदो ॥ ५ ॥ 


10: 1 डाळ ममडडाडाजाडड का क विकरंग्खलजसगयमासगगक््ा 


|. शू . श्रीकृष्णजयंतीत्रतकथा. 


त .' (४) बुधवारानयथम : | 
( झोक ) यस्माद्विश्वसुंदेति यत्र रमते यस्मिन्पुनर्कीयते । 


भासा यस्य जगंद्विभाति सहजानन्दोज्ज्वल यन्मह: ॥ 


शान्त शाश्वतमक्रिये यमपुनभोवांय भूतेशवरम । 
ट्वैतध्वान्तमपास्य यान्ति कृतिनः प्रस्तौमि तं पूरुषम्‌ ॥ १॥ 
| ( प्रबच् ५८; राग-केदार, ताल-लत्रिवट, .) 
*आमिति एक अक्षर सार । अकारादि गण उच्चार ॥ जयाचा 
स्वामी तो उदार । झाला साचार गणेश ॥ प्रु० ॥ नमितां 


जो ये नरकुंजर । चतुर्भुज अतिसुंदर ॥ जग समाविले लंबोदर 
शेष मनोहर नोंगबंध ॥ १ ॥ अविद्या छेदी परशू करीं । 


ओढी अंकुश मन आंवरी ॥ कमळे भक्तां पूजूं आदरी । मोदक 


करीं ज्ञानाचा ॥२॥ स्वानंद लाड सोडि झेलित । प्रकृति पुरुष |. 


पद दावित ॥ खुण खुण खुण वाय वाजवित । श्रति मिरवित घाग- 
रिया ॥३॥ घरचाळक मषक बरा । तोचि वाहन करुनी त्वरा ॥ 
भुमंडलां आला एकसरा । एकत्वे धरा एकदंत ॥ ४ ॥ उपरी 


सकळ सिद्ध आहे । विघ्नांचा ऱ्हास होईल पाहे ॥ रमावल़भदास्य | 


लाहे । तंव दिसताहे परिपूर्णे ॥ ५ ॥ श्रीः ॥ 


( प्रबश्ध ५९; राग-बिहाग , ताल-त्रिवट. ) 


रमावछुभ माया लाघबी । स्मावलभ रमा रमवी ॥ रमावछभ 
दुवोदेवी । सर्वे गोसावी रमावलभ ॥ १ ॥ रमावभ मतिची 
मती । रमावछभ धृतिची धृती ॥ रमावल॒भ हझातिची शोती । 
दांचिची दांती रमावलभ ॥ २ ॥ रमाबद्ठभ सावध श्रोता । 
र्‌म वल 
रमावदभ ॥-३ ॥ रमावळभ ज्ञानासी ज्ञान । रमावद्धम 


) रोष हा ज्याचा कडदोस- २ प्रकृति व पुरूष हे ज्याचे पाय. ३ मनोजय. | 


४ इंद्रियदमन 


बोलका वक्ता ॥ रमावळभ रहस्यकथा । मते शोधिवा |. 


बुयवारनियम. 


ध्यानासी ध्यान ॥ रमावळूभ मोनासी मौन । साध्याती साधन 
रमावछभ ॥ ४ ॥ रमावळभ जपासी जप । रमावदभ तपासी 
तप ॥ रमावछभ सुखा सुखरूप । स्वरूपा रूप रमावलभ ॥५॥ 
रमावद्धभ स्वयप्रकाश । रमावठभ जगदाभास ॥ रमावदभ 
संदेहनार । रमावहभदास रमावलभ ॥ ६ ॥ श्री: ॥ 


( झबध ६० राग-भूप, ताळ-दीपचंदी. ) 
_ धरणीचे रजःकण, धरणीच साचार । तेसा नमस्कार, विश्वं- 
भरा बाप ॥ १ ॥ सागरींचे तरंग, सागर साचार । तैसा 
नमस्कार, विश्वेभरा बाप ॥ २ ॥ अग्नीचे स्फूलिंग, अभीचि 
अपार । तेसा? ॥ ३ ॥ गगनींचा वायु, गगनी धरी थार । 
तेसा० ॥ ४ ॥ देहाचे कर देहा भजति सार । तैसा. ॥ ५ ॥ 
स्मावलठभदास एकाचे उच्चार । तेसा नमस्कार विश्वंभरा ॥ ६ ॥ 


र 
| 


( प्रबंथ ६१; राग-धनाश्री, ताल-एकताल. ) 


॥ , . उपजतां चतुभुज, आयुधे सहित । वसुदेव वर्णित, तो हा 
कृष्ण बाप ॥ १ ॥ मृत्तिका भक्षिताहे, यशोदा मुख पाहे । 
विश्वरूप दाविताहे, तो हा” ॥ २ ॥ बाळ बळंत, देत्य निर्दी- 

' ळित । परि कळों नेदिते, तो हा? ॥ ३ ॥ वत्स वेत्सपाळ, 
होउनियां सकळ । अह्मया मोहिले, तो हा ० ॥४॥ रासक्रीडा- 

| रंग, गोपिकांच्या संगे । भुलविला अंनंग, तो हा ॥५॥ 
| थापुल्या आंगी कैसा, दावी विश्वभास । रमावड़भदास तो हा०॥ ६॥ 


(प्र» ६२ ) अक्षर अविनाश, माया विरे ज्यांत ते 
रूप साक्षात, गोपाळाचे ॥ १ ॥ उत्पत्तिस्थितिल्याहूनि 
भिन्नगत । ते रूप० ॥ २ ॥ विश्वमुखे भोक्ता, पाहतां सिद्धांत. । 
ते रूप० ॥ ३ ॥ सकळहि देहीं, व्यापक निभ्रांत । ते रूप० 


देत नाहीं, २ गोपाळ गडी. ३ मदन. ४ लय पावते. ५ निराळा. 


प 


क 


७४ श्रीळष्णजयंतीत्रतकथा. 


-॥ ४ ॥ अध्यास धरितां मीतृंपणे जात । ते रूप ॥ ५ ॥ 
श्रीरमावलभदास निर्वाणांत । तें रूप साक्षात ॥ ६ ॥ 

(प्र ६३ ) देव तो एक आहे, स्वामि तो एक आहे । 
कल्पांबु सरिता, जेवि सिंधूचि पाहे ॥ १ ॥ कोणि ह्मणती 
गणेश, कोणि ध्याती खीश । कोणि हणती चंडीमाया, नेणाते 
परेश ॥ २ ॥. कोणी हणती महादेव, मेराळाचा घेती भेव । 
मार्ताड भैरव ह्मणती, नेणतीळ देव ॥ ३ ॥ कोणी ह्मणती 
मानव, आह्मी धरिला माधव । वेष्णव ह्मणबुनि फुगती नेणती 
लाघव ॥ ४ ॥ देहबाद्धि न सांडिती, देह मीच ह्मणती । देहा- 
तीत बोध नाहीं, संदेहीं पडती ॥«५॥ आत्मबोधप्रकाश, करि सुरु 
सावकाश । सवे देव देखण्यास, हणे रमावलभदास ॥ ६ ॥ 

( प्र» ६४ ) जोडले रे हारेप्रेम जोडले रे । अखंड हणतां 
नाम, माझें मीपण झडले रे ॥ धु> ॥ सज्ञनसंगाति अति, 
श्रवणमननरति । निजध्यास साक्षात्कार, सद्ुरुकृपा पावती ॥ १ ॥ 
बरं आणि वाईटाचे, बंधन न घडे साचे । कर्मफळापासुने मुक्त, 
हे तंव वाक्य श्रीकृष्णाचे ॥ २॥ हरि सर्वभृतीं सम, अरिमित्रीं 
नाहीं विषम । ऐसे जाणोनियां भजतां, संत होय तो परम 
॥ ३ ॥ सकळही करणं घडे, खाणे जेवणं पडे । होम दान 
तप करितां, हरिचा विसरु न पडे ॥४॥ श्रीरमावलभदास, जगीं 
नेणे दुजा भास । निरंतर तया स्मरतां, झाला पूणे प्रकाश ॥५॥ 

| ( भबंघ ६५; राग- पिळू, ताल-बत्रिवट. ) 

श्यामसुंदर, वृंदावाने पाहिला । पाहिळा तो पाहिला, 
येउनि मनीं राहिला ॥ध्रु०॥ ठाण त्रिभंग, सुरस वेणु वाहिला । 
रस मधुर नभीं, जाई ना तो मायिला ॥१॥ गायी गोपाळ गोपी 
सुनिजनीं ध्यायिला । श्रीरमावदभदासे, आवडीनें गायिला ॥ २॥ 


त्ता, 


बुववारनियम. 


|  (म्र ६६ ) हृदयमंदिर, सावळ्या हे तुझे । शुद्ध करी 
| मानस, पाहवेना दुर्जे ॥ धु० ॥ त्यागोनी मंदिरा, जातोसी तू. 
श॑ | 

देवा । धेणी नाही. मग, उद्धेर केशवा ॥ १ ॥ काम क्रोध 
लोभ, उंदिर मातळे । तुजवीण गृह, सर्वहि चाळिळे ॥२॥ 

तृष्णा थोर घूस, स्वार्थ हा उंदिर । खणूनीयां बहु, व्यापिले 
मंदिर ॥ ३ ॥ वासनेच्या पिसा, स्वार्थ हा किरात । जीवासी 
| तोडित, गुप्त शरीरांत ॥ ४ ॥ ममतेची पाळ, चिटचिट बाह- 
| ती। स्परुश तियेचा, अशुभ ते गाति ॥ ५ ॥ भुजंग हा मोह, 
। राहिलासे घरीं । विषं तयाचिया, केची मग उरी ॥६॥ 

दंभ मान दोघे, तस्कर रिघोनी । परमार्थरचना, भांगेती ळागोनि 
॥ ७ ॥ अविवेक श्वान, राज्य झालें त्याचे । लाज धरीं 
| देवा, विनावितो साचे ॥ ८ ॥ ऐकुनियां धांवा, मुकुंद पातला । 
अनुतापा आधीं, निरोप दिधला ॥ ९ ॥ तेणे गृह शुद्ध, करूं 
॥  आरांभेलं । केराग्य साहित्य, सवचि पातले ॥ १० ॥ विवेक 
अट्टय, शुद्ध सत्व करी । रज तम मळ, नाशिले निर्धारी 
॥ ११ ॥ युरुवाक्यमंत्र, मोहसपु गेला । अविवेक श्वान, पूर्वीच 
पळाला ॥ १२ ॥ दुंभ मान दोघे, देशधडी झाले । सदा 
अनुतापे, वसूं आरंभिले ॥ १३ ॥ पूणे बोध कृष्ण, येतो हा 
स्वलीला । हृदर्यांचा गेला, अहंकार मेला ॥ १४ ॥ निर्मळ 
मंदिर, देखोनी पूणे तो । पावला सत्वर, कृपाळू जाण तो 

॥ १५ ॥ भर्तइच्छेंकरे, सगुण निरुंण । होउनी अंतरी, 

राहिला आपण ॥ १६ ॥ मुकुट मस्तकी, तेजोराशि निका । 

। सचित तिलक, भाळीं साजे रेखा ॥ १७ ॥ सुरेख भोवया, वा- 
॥  रिजलठोचन । सरळ नासिक, सोंदर्यमंडण ॥ १८ ॥ गंडस्थळीं 
| तेज, कर्णकुंडलांचें ।. प्रवाळ अधर, दंत हिरे साचे ॥ १९ ॥ 


त वशॉऑऑऑऑॉऑिऑवॅऑऑत्डग्न्ाजखमगबसगयु्बग्ब्र्बबबबड बब डु ्ंब््ब्ब॒ कॅक्खुुब्गंंाव््ब बबन्ग्मग्््म्ग्ब््बऑक्रम्ग्स््डबबयुबृबॅब॒गु॒॒शा्बुब््'इर्ग्ब ॒ ३ 


ह 


। १ धनी, यजमान. २ प्रसिद्ध, ३ त्या अनुतापानें. ४ भक्तांच्या इच्छेप्रमाणे. 


४ थ्रीझृष्णजयंतीघ्रतकथा 


हनुवटी नीट, कंब्वाकाृति कंठ । कोस्तुम मणि तो, साजिरा 
उत्कट ॥ २० ॥ माळा वेजयंती, आपाद रुळत । चतुर्भुज 
इंयाम, आयुधे मंडित ॥ २१ ॥ हृदयी पदक, उदर वेल्हाळ । 
लांछन द्रिजपद, दक्षिणे निमळ ॥ २२ ॥ पौतांबर कांस, 


सहित मेखळा । प्रावणे अपूर्व, दुजा सोनेसळा ॥ २३ ॥ 
वाकी तोडरादि, निदावाळे पायी । अनुपम्य खूप, वानू किती 
काडे ॥ २४ ॥ हृदयमंदिरीं, संपूर्ण दाटला । देहभाव तेण, 
समूळ. आटला ॥ २५ ॥ रूप सावळ्याचे, न्याहाळीं विवरी । 
तंव हा देखणा, दिसे चराचरीं ॥२६॥ चराचरा आंत, असो- 
नियां नसे । तरंग जीवनीं, नानाविध जेसे ॥ २७ ॥ विस्मया 
विस्मय, संपूर्ण जाहला । अनुभवी अनुभव, देखोनि मुरठा 
॥ २८ ॥ ऐशा दशेवरी, रमावलभाचे । दास्यत्व संपूण, होत. 
असे साचे ॥ २९ ॥ | 


अुरुस्तवनाष्टाक 
( प्रबच्न ३७; राग-विहाग, जञाति-आदिताल, ) 


_ सर्वे तं अवनीं, जिवनीं तं दहनीं । पवनीं तं गगनीं एक रे ॥ 
गंध तरस रूप, स्पशृं त हषे भप । शब्द त अमप, एक 
रे ॥ इंद्रियदशक तं, अंतर पंचक तूं । व्याप्त तृ व्यापक एक 
रे ॥ १ ॥ जय जय श्रीयुरुनाथा ॥ तव चराणिं माझा माथा रे 
॥ ध्रु० ॥ जाग्राते स्वस निद्रा, तूयी तू नरा । उन्मर्नि 
तुं योगींद्रा, एक रे ॥ उत्पात्ति स्थिति लय, त्रियुणअन्वय । 
व्यतिरेक निर्भय, तृं एक रे ॥ अन्वय व्यतिरेक, करणे जो 
विवेक । त्यावरि. तं सम्यक एक रे ॥ जय जय० २ ॥ त्वँपद 
तत्पद, असिपरदी विशद । तुजविण प्रेममद, नाहीं रे॥ 
सत्यवचनमात्रे, सत्य नि्वति सोत्रे । तस्मात्‌ सद्धाव. पात्रे, 


- _ १ शुंखाम्रमाणे. २ भरजरी शेळा, ३ ददृदयगुहेंत. ४ स्पष्ट. ५ इंद्रिये. 


] 
र 
> 
1 
१ 
१ 
4 
| 
१ 
| 
१ 
रं 
क 
| 
र 
न 
1] 
र 
1) 
र 
ग 
3 
डू 
र) 
ड 
1 
| 
9 
| 
१ 
। 
र 
1 
रं 
| 
१ 
! 
| 
र 
भं 
! 
र: 
तं 
र 
| 
| 
|] 
जे 


"५ 
ती 


बुधवारनियम-. किक, 


पाहीं रे ॥ भाव अभाव दोन्ही तुजमार्ज, हारपोनी । न २ 

परतोनी, कांहीं रे ॥ जय जय० ॥ ३ ॥ वाच्य निरसोनि 
जर्नी, लक्ष्य धरवासे मनीं । वाच्यवाचकवदनीं, तंच तं ॥ देह 
विराट छाया, अदृश्य ह्य माया । न कळे अगम्य काया, 
तृंच तूं ॥ लीलाविलासी नर, हासे तं सुंदर । नव्ह्सि इतरांपरि, 


तेच तू ॥ जपजय० ॥ ४ ॥ अष्टागयाग कुता, यागाद भाग 


त्रेतीं । द्वापारीं तीर्थोतीर्थी, पूजा रे ॥ कल्युर्गि कीर्तन, करी 
नित्य नतन ॥ देसी त्याप्रति तनु-गयुजा रे ॥ युज पाहतां मग, 
तंचि सकळ जग । भाव न धरी तर्ग, दूजा रे ॥ जय जय० ॥५॥ 


अपान प्राण सम, करोनि जे उत्तम । योगी साधिति नहा, 


स्थांन रे ॥ वितरतां पाय तुझे, अपायीं बहु रुजे ।रुजेतोन 
बुझे, ज्ञान रे ॥ हरुंनियां अहंभाव, करुनियां सोहंभाव । पावे 
मग संप्रदाव,-मान रे ॥ जय जय० ॥ ६ ॥ सद्रप चिद्रप, 
आनंद तट्रप । रूपी तूं अरूप-बीज रे ॥ बीज अबीज तं, 
रहित निजे तं । तुजविण बोळ सर्वे, खीज रे ॥ भजनकैरि 
सार, करिसी कृपा अपार । पडत भ्रमासी फार, झीजरे 
॥ जय जय० ॥ ७ ॥ दीनद्याकृत, दीनदयाश्रित । दीनद्यामत; 
सार रे ॥ दीनंद्यांबाधि, दीनदयानिधि । देसि त्या कादि. 


सिद्धि, फार रे ॥ श्रीमंत श्रीरमावठभदास सम । राजगुह्य उत्तम, 
सार रे ॥ जय जय ० ॥ ८ ॥ स्तवन अष्टक इति, गाति ऐएकति 


प्रीती । पूर्णनह्मस्थिति, प्राप्त रे ॥ गुरुशिष्यविठास, लोपे 


_ .जगदाभास । आनंद आनदास, व्याप्त र ॥ मग बाल खुट्ला; 


अबोल तटला । परिपूणे नटला, आप्त रे.॥ ९ ॥ जयजय 


श्रीयुरुनाथा । तव चरणि माझा माथा.रे. ॥श्री: ॥ & -..॥ 


त कऑशशशशशवशशआााािबऑेशशाशाबा्ा्॒बरजास्मगाआज॒ाअाआाय॒जजजय्बबिबगगगय्आयययज य्य ्ख््ब्आख बजाज व बकाबाशयाआयााबाबा॒बुशा॒॒बयामाबबाारा 


१ कतेयुगांत.' २ त्रेंतायुगांतं. $ स्वरूपरहस्यं.. ४ टिंकांव. ५ रुपतो;”'बुडंतो 
६ व्यर्थ. .७ भजनाच्या योगे, शकत | 


| 
॑ 
। 


हँ, . ४८ श्रीकष्णजयंतीत्रतकथा. 


तारकाष्टक. 


( प्रबंध ६८) अ कार हे बीज घेऊं, होउनि मग नाम 
गाऊं । * नमो ह्णोनियां, सद्रुराज गात जाऊं ॥१॥ % नमो 
अँ नमो, देव देव देव कृष्णा । ळ॑ नमो अ॑नमो ॥ भर० ॥ नम- 
नियां सिद्धजन, नसोनियां देही. मन । नटोनियां सर्देरूपे 
क्रीडताहे हरिघन ॥ २ ॥ मोहजाळ हरि दामो, विराग भक्ति 
परि गमो । मोल फार भाविकांसि, चित्त सार तरी रमो ॥१॥ 
देहिके त्यजोनि वदे, देऊनि ढेंकरू मदे । देशिके कीतन करी, 
गुंफेना तो जनपदे ॥ ४ ॥ वरिष्ट ह॑ अभिनव, वरदहीन जे 
मानव । वदर्नि ब्रह्म गात मात, तर्के ना तो लाघव ॥ ५ ॥ 
वचर्नि वदतां शिव, वारॉणसीं तारी जीव । वरिष्ठ ह॑ तारक नाम, 
सत्य हो देईल दिव्य ॥ ६ ॥ रेखिलेसे मनीं बरे, देह मर्ति 
अतित्वरं । रोशेमापरीस मऊ कुरुळे जयाचे खरे ॥७॥ 
सखा सवे प्राणियांस, समासम समस्तांस । सद्ंदीत होति 
भक्त, स्वानभव पर्ण ज्यांस ॥ ८ ॥ ऐसं हे सुंदर नाम, केसं 
हो करील आराम । रमावल़भदास हणे, सोंगड्यासी मज 
काम ॥ अँ नमो० ॥ ९ ॥ इति तारकाष्टकं संपूर्णम्‌ ॥ 

अथ वनमाल्यष्टकम. 
( प्रबंध ६९; राग-बेिहाग. जाति-आदिताल, ) 

नेंदनंदन वनमाळी । मुनिजनवंदन वनमाळी । दानवमदेन 
वनमाळी । सुखखर्धेन वनमाळी ॥ १ ॥ जय जय जय जय 
वनमाळी । वस तूं हृदर्यी वनमाळी । आनंदमय तूं वनमाळी । 


तोडी भवभय वनमाळी ॥ २ ॥ पूतनाशोषण वनमाळी । 
यादवह्षेण वनमाळी । मृत्तिकाभक्षण वनमाळी । सकळनिरीक्षण 


१ देहभाव. २ गुरु, ३ काशीक्षत्रांत, 


वुःधवारनियमस. 


वनमाळी ॥ ३ ॥ दामोदखर वनमाळी । सर्व निरंतर 
वनमाळी । हाति लोणीभाकर वनमाळी ।न कळे . हरिहरां 
वनमाळी ॥ ४ ॥ गोवत्सें चारिसि वनमाळी । प्रीतिकाला करिसी 
वनमाळी । बहुरूपें धरिसी वनमाळी । मग अह्यया मोहिसी 
वनमाळी ॥ ५ ॥ दमिला काळिया वनमाळी । वरि नृत्य 
टाळिया वनमाळी । वाजविस पांवया वनमाळी. । भोपिका 
यावया वनमाळी ॥ ६ ॥ खेळे रास धुमाळी वनमाळी । परि 
एकचि ताळी वनमाळी । कामरूपावळी वनमाळी । अतिव 
ढाळी वनमाळी ॥ ७॥ तुझें रूप अरूप वनमाळी । न कळे 
अमूप वनमाळी । गूढमायाकुल्प वनमाळी । निघे नामख्पं 
वनमाळी ॥ ८ ॥ सहुरु उदास वनमाळी । मज भेटलासे 
वनमाळी । रमावछृभदास वनमाळी । धरि श्रीचरणास वनमाळी 
॥ ९ ॥ श्रीः ॥ इति श्रीवनमाळीअष्टक । ह्मणतां मार्नि होय 
तुष्टक । मग तो भक्त मुक्त नेष्टिक । अति सुटंक प्रेमळ पें ॥ 
( प्रबंध ७०; राग-कालंगडा, ताल-दादरा. ) 


त्रिविधताप बाई जाईल, भेट देईल । विठू पंढरिराजा ॥ 
प्रसिद्ध पुंडलिक भाविक, महासात्विक । आलां त्याचिये काजा॥ 
भीमापुष्पवती संगमी, उभा राहोनि । मंरड देऊनि मांजा ॥ 
दाण त्रिभंग बरे देखिळें, माने रोखेळें । विरे कंदर्पराजा ॥ १॥ 
नवलनवल हें तव रूपडे, पाहे चौंकडे । चंद्रभागातटी ॥ सम- 
चरण विठे लाधलीं, प्रीति बाणली । ठेवि करतळ कटी ॥ ध्र०॥ 
तळव्या अरुणरंग बोधला, टांच कोवळ्या । संध्याराग जेवीं ॥ 
केज ध्वज वजन अंकुश, ऊर्ध्व रेखस । वानुं कीर्ति मी केबी ॥ 
साधनचतुष्टयावरुते, प्रेम पूरते । आहे त्याचीाचे ठेवी ॥ स्थिर 
गोदा पदअंगुष्टी, शिवमुकुटीं । वाहे पवित्र देवी ॥ नवंटनवळ 


विििग्ब्क्ब॒ब्न अअअ यका ह ॅऑऑॅनऑऑऑॅशऑऑऑऑॅऑऑऑक््व अडका 


) धांगडबिंगा. २ कंबरेस वांक देऊन. ३ पा. भे. ' चोखडें २. ४ पायाच्या खोटा. 
१.4 


_ ५० | श्रीकृूष्णजयंतीबतकथा. 


हें तव खूपडं० ॥ २ ॥ नखचंद्रासृत भक्त चकोर, घेति निरं- 
तर । अन्य नेणति कांहीं ॥ बखी चबी ते जाणतो, गोड ह्मणती । 
प्रीती डोळाति पाहीं ॥ इतर शब्दजक्म बोलती, जगीं खोलती । 
त्याची प्राप्तिहि नाहीं ॥ तरीच वणवण न चुके, विषयां विके । 
हिंडे दिश्या दाही ॥ नवळ० ॥ $ ॥ वाक नेपुर अंदू तोडरु, 
करि गजरु । देइबुद्धीवरी ॥ राजसतामसस्वभाव, घोर दानव । 
जगि तेचि ते आरे ॥ तया भासत काळस्वरूप, भक्तां निज- 
रूप । आनिंदेंकरी ॥ सर्व सांडुनि पाहे लंपट, तया निपट । 
देतो आपणा हरि ॥ नवळ० ॥ ४ ॥ नीळ वतुळ घोटे बखे, 
_ जोड़ ओतिवे । पोटरिया जैशा ॥ पीतांबर तथा गांठी हो, 
करटितटीं हो । रत्नजडित तेक्या ॥ किंकिणि क्षद्रघंटा मेखळा, 
ध्वानि विवेळा । अनुहात जैसा ॥ उर्दारे त्रिवाळि रोमराजित, 
नाभि विराजित । भोवरा काळिंदीं जैसा ॥ नवळ० ॥ ५ ॥ शुभ्र- 
चंदनउटि पातळ, तजु सुनीळ । अंगीं लावण्य असे ॥ आजा- 
बुबाहू भूषणे, हिरे कंकणे । साम्य दूसरे नसे ॥ आपाद पेज- 
येति रूळत, माळा घोळत । तुळसीही वसे ॥ हृदयी पदक 
चिन्ह श्रीवत्स, प्रीति बहुवस । दावी प्रसन्नदशे ॥ नवळ० ॥६॥ 
वाष कौस्तुम करी झळफळ, कंठ निर्मळ । हनुवटी नीट ॥ 
अधर प्रवाळ सुंदर, सुधामंदिर । गोपी ग्राहिका धीट ॥ ओठी 
पांवा देवें घातला, रसु ओतला । नीचैनवा नेट ॥ त्रेलोक्य 
जेणें मोहिले, प्रेम दोहिळे । मूळआनंदपीठ ॥ नवल० ॥-७ ॥ 
दर्दन दाळिंबबीज लाजत, हिरे विराजित । उजियेडे येणें ॥ 
श्रवणीं कुंडठ झळफत, तेज लखलखित । गंडस्थळीं तेणे ॥ 
सरळ नागर नासिक, अति सुवासिक । निवे वसंत जेणें ॥ 
आकर्ण लोचन वारि भ्रुकटी, देखे तिकटी । नपुरे उपमा देणे 

१ उघड करून दाखवितात. २९ विकला जातो. ३ आनंदाच्या योगे. ४ गुढषे, 
५ स्पष्ट.2६ पोटावरच्या तीन वळ्या, ७ नित्य नबा. ८ दांत. ९ तीरकमठा, धनुष्य. | 


वुघववारानियम. ५१ . 


॥ नवळ०॥ ८ ॥ केशरकस्तुरीचंदन, तया वंदन । भाळिं मंडन 
झाले ॥ सुरंगखचित अक्षत, अतिआरक्त । तेज माणिका 
आलें ॥ माथां मुकुट मिरखला, रवि दीपला । महातेज निवालें ॥ 
शिखेसी दोरे ती शोभली, विचित्र भठी । सये मानस घाले 
॥नवल०॥९॥ हास्यवदन अतिरहस्थ, भजतां दृश्य ।गाळी मीतूं- 
पण ॥ सुख समाधीचे निकें हो, होय फीके हो । हरिखांचा सण ॥ 
पाहतां पाहतां शेखी पाईते, पाहणें होतं । द्रष्टा आपुला आपण ॥ 
यावारे बोलणे खुंटले, मोन तुटलं । परि मी न सोडीं चरण 
॥नवल०॥ १०॥ द्वारका गोकुळ अतिअंतर, भेटि दुस्तर । विठोबा 
शोभे कैसा ॥ भोळियां भाविकांसि सुलभ, नव्हे दुर्लभ । विठोबा 
सोपा तेसा ॥ आषाडिकार्तिकिचेनि मिसँ, दिसे जगदीश । विठोबा 
। आपण ऐसा ॥ परिपूर्ण गुरुविणे नेणती, कोणी निश्चिती । 
॥ विठोबा कल्पांबु जैसा ॥ नवल०॥ ११॥ पांडुरंगरूप रसिक, तया 

' भाविकां । प्रीति बहुत आहे ॥ आपणाविण दुर्जे नेणती, या 
त्रिजग्ती । वाट त्यांचीचि पाहे ॥ देईन आलिंगन तांतडी, मारन 
1 आवडी । उभा तिष्ठत आहे ॥ लक्ष्मीधरदासे जाणोनी, प्रीति 
| बाणोनी । मिठी घातालि आहे ॥ नवलनवल हे तव रूपर्ड०॥१२॥ 

( प्रबंध ७१९; चाल-वरील. ) 

. सगुण रूप हें पाहतां, ध्यार्नि बेसतां। दोनी एकाचे झालें ॥ 
दैत तेथें केचे बाई गे, बोलूं नये गे । ऐसें गुरुने गे केलें ॥ १॥ 
अनुभव अभिनव सांगतां, बाई सांगतां । सांगते नुरे ॥ सांगा- 
या बोलाया कारणे, मजकारणे । सगुण केलें गे खरें ॥ धरु ॥ 
मीतूंपण दोन्ही गिळूनि, अहो साजणी । हरिभक्ती गे उठी ॥ तें 
सुख सांगतां अनुभूती, संतसंगतीं । त्यासे नाहीं गे तुटी ॥ 


"6९ (९१९९११ णकीच टता ९१000 फाळाच 004 मी लीयी तता जोली हय ककमीकेकीचा कणा णी शकाल वि. अअअ 


१ सखे. २ चांगलें, ३ हृर्षांचा. ४ पाहणारे. ५ दर्शन ( ज्ञान ) स्वरूप. 
६ निमित्तार्ने. ७ नवलाचा. ८ सांगणारा. | 


की. भ्रीकृष्णजयंतीब्रतकथा. 
॥ २ ॥ सागरिं केडोळ उमटती, त्यासि भेटती । तो काय 


आहे गे मिन्न ॥ श्रीरमावळुभदास्यत्व, दिते भिन्नत्व । परिते 
आहे अभिन्न ॥ अनुभव अभिनव सांगतां> ॥ ३२ ॥ श्रीः ॥. 


| (७. गुरुवारानिथमः | 
 अह्मानन्दे परमसुखद्‌ं केवलं ज्ञानमात 
दुंद्रातीतं गंगमनतदहृशं तत्त्वमस्याद्लक्ष्यम्‌ । 
एक नित्यं विमडमचलं सवेधीसाक्षिभतं . 
- भावातीतं जिसुगरहितं सहुरु तं नवामि ॥१॥ .. 
(प्रबंध ७२, रांग-विहूग;, ताल-आदिताल; चाल--अहा रे दवा 3 


गुरुवीण कोणा नाहीं गति । वेद शास्त्र पुराणे सांगती । 
सकळेक जन हे ऐकती । कोणी केल्या करूं गा हणती ॥ १॥ 
परि तो सुरु न कळे सर्वथा । घरोघरीं करिती पे कथा ॥ 
नाना मतें नेणती सवेथा । उपदेश जीविताच्या अथो ॥ पारि 
तो गुरु न कळे सर्वथा ॥ घ्र० ॥ कोणी हठयोग पें दाविती । 
कोणी टौळे मुद्रा पे लाविती । कोणी आह्मी वेष्णव हणती । 
मुद्रा तप्त लावूनी झकविती ॥ परि तो० ॥ २॥ कोणा रुचे. 
जंगममावना । कोणा रुचे ज्योतीषसचना । कोणा मंत्र तंत्र 
यंत्र नाना । कोणा दंभवाद तो आपणा ॥ परि तो० । २॥ कोणी 
नाथपंथी पे जहाळे । कोणी अवधूत होतां ठेळे । कोणी संन्यास 
घेत आले । कोणी उंच जटा बुंचडा घाळे ॥परितो> ॥४॥ 
मंत्र तंत्र उपदेशिते जन । प्रपंचांत ते गुरु गहन । परमार्थ दुलेभम 
पावन । आत्मज्ञानी तो जगजीवन ॥ परि तो०॥ ५॥ तोच गुरु 
पहावा जनांत । तोच सुरु रहावा मनांत । मीपण ह सांडूनी निवांत । 
आपणांत मिळवी निभ्रनांत ॥ तोच गुरु पहावा ॥ ६ ॥ भागवतगी- 


१ लाटा. 


गुरुवारानेयम. त व 


तानिरूपण । करोनी नेघे गुरुत्व आपण । लेऊानियां शांतीचे 
भूषण । कोणासि कांहीं ठेवी ना दूषण ॥ तोच गुरु ॥७॥ 
सर्यभू्ती भगवंत पाहे । तंव तो भगवंत एक आहे । भूती भगवंती भेद 
न राहे । अभेद हे॑बोलणे न साहे ॥ तोच गुरु ॥८॥ 
त्याचें प्रेम धरी तोचि चेला । प्रेम टाकी वायां तोचि गेला । 
सर्वी उपदेश त्याणे केला । सर्वा मती तोचि तो उदेला ॥ तोच 
गुरु० ॥ ९ ॥ जाती कुळ न पाहे कवणार्चे । आंत एक 


देखोनि मनाचे । घ्यावया प्रेम धांवतो तयाचें । शरीर हे 


जाणोने जायाचे ॥ तोच गुरु" ॥ १० ॥ चाड नाहीं शिष्य 
करायाची । चाड नाहीं गुरुत्व ध्यायाची । चाड नाही मत 
स्यापायाची । चाड नाहीं ख्याति व्हावयाची ॥ तोच गुरु ॥ 
॥११॥ चाड जया साचार भावाची | चाड जया साचार देवाची । 


॥ बाणी रमावजभदासाची । चाड तया प्रेम बोलायाची ॥ तोच 
॥ एरु पहावा जनांत ॥ १२॥ श्री: ॥ 


( प्र ७३ ) मी कोण हें नेणोनी, भवभय आति दुस्तर । 
भवुभर्वे तुवां निर्भय केळे, निवविळे अति सत्वर ॥ १ ॥ युरू 
तुझे उपकार, गुरो तुझे उपकार ॥ धु० ॥ श्रीगुरुराया सदुरु- 


॥ रया, अगणित गणित पार । सर्वी सर्वपण अलिप्त केलें, अगाध 


| बोध-विचार ॥ गुरु ॥ २ रका तुजवीण आह्मां कळलें, हणे 
॥ तै बोलणे वावो । दृष्टि देखणे परि अंध होय, नुगवे जों दिनै- 


स 


1 गणिरावो ॥ य रु० । | ३ ॥ गुरु भेटतां केसे केस पां , झाडिसि 
। बहपण । ऐकणे पुसणे नलगे कांहीं, मानि नाहीं वणवण ॥ गुरु? 
॥ ॥ ४ ॥समीं विषम जग हेमीं नग हें, पाहतां दुर्जे नाहीं । 


१ पा. भे. * सर्वभूती समत्वाचि पाहे । सर्व स्वयमात्मा देखवाहे ।” 


1 २ आवड, उत्कंठा. ३ सूर्य, 


च्छ *करुण्णजयथंतोत्रतकथा 


 एकीं एकपण बोल न साहे, अबघा मी आपण होई ॥ गरु 
॥ ७ ॥ दुजें नसोनी परोपरि गुरु-भजना दिधली वोजे । 
रमावलभदास अवघा, मग तं श्रीगुरुभोजे ॥ गरु० ॥६॥ 


( प्र ७४ ) भाग्य कोण माझे जाण, भेटला हा सहुरु।॥ | 
दृष्टिमात्र सवे गात्र नीवाबालें सत्वरु ॥ भवमूळ कल्पनाहि नासि- 
ळीस दुस्तरु । लक्ष्मीधर मुरूवर मज सार पज्यहो ॥ १ ॥ 


_ ( ओंब्या ) माझे भाग्य हो कवण । भेटला सहुरु आपण | 
त्याचे विस्तार निरूपण । गुरुभक्ति ऐकावी ॥ १ ॥ ऐकावे 
दिशे चालत । आज्ञा ती स्थिर “साम्राज्य * वसत । 
उभॅयभोगीं विरंजित । तं पें * भोज्य ' जाणावें ॥ २ ॥ जाणावें 
: स्वाराज्य ' स्वर्गाचे । * भराज्य ? नाम भमंडलाचें । * पेरा- 
सिद्धांच्या भोगाचे । * पारमेष्टि ' तो अह्लळोक ॥ ३ ॥ 
लोक * पाताळ ? शेषाचा । “ वकुंठ केलास ' हरिहरांचा । 
इत्यादि भोगं मिथ्या साचा । एक भेटतांचि सहुरु॥४॥ 
गुरु जगीं केसा आहे । सगुण निगुंण बोल न साहे । शेखी 
सवे होऊनि राहे । सुरुत्वा त्र लगे युरुपण ॥ ५ ॥ गरुपणें 
नलगे गुरुत्व । शिष्यपणे नुरे शिष्यत्व । मग वाढवित ममत्व । 
अतिप्रेम संवादाचे ॥ ६ ॥ संवादाचं पें कारण । हातां जयाचे 
इक्षण । सर्वे गात्रें विरॉने आपण । जीवन्मुक्त शिष्य झाला 
॥ ७ ॥ झाल्यावीण कल्पनंचा नाश । चित्त स्थिरावे ना 
कवणास । तें मूळ जन्ममरणास । त्याचें स्वरूप सांगेन ॥८॥ 
. सांगन त्रिविध प्रकार । त्रिविध भेद जाणावा विचार । “मी 
दृहु' हणुनी अविचार । * विजातीय ' भेदकल्पना ॥९॥ 
कल्पना : सजातीय ' ओळखावी । “मी जीव ' आहे ऐसं जो 
१ चांगुलपण, उत्तेजन. २ श्रीगुरुराजा. ३ भूमीवरॉळ व स्वगीदिलोकांताल 
भेगिश्वयीत विरक्त. ' 


२ -या्यायाचातन्ह 


र लज ी 
यानात 


र 
| 
ग 


ण 


गरुवारनियम- 


भावी । लक्ष चीऱ्याशीं योनी भोगावी । इंश्रराते नेणोनी ॥१०॥ _. 
नेणोनी आपुले पूणेत्व । जो कल्पताहे बह्मत्व । तो “ स्वगत 


भेद ममत्व । माया परम जाणावी ॥ ११ ॥ जाणावी लोहाची 
बेडी जैसी । सान्याची त्याहून तैसी । बाधक होय आपेसी । 
कांहीं केल्या तुटंना ॥ १२ ॥ तुटेना देहाची कल्पना । होचि 
भवभूळ आणीं मना । न करितां हरियुरुभजना । दुस्तर तखे- 
ना सत्य ॥ १३॥ सत्य देह मुळींच नाहीं । विदेह झणणे भ्रम 
पाहीं । भ्रम नासल्या लवलाहीं । होते भेटी जयाची ॥ १४ ॥ 
ज्याची भेट झाल्यावीण । बुडती कल्पनेत प्रवीण । शब्देजह्म 


'पापोनि शीण । वादविवाद करिताती ॥ १५ ॥ करिताती 


सद्ुरुभक्ति । जाणावयासी हरिव्यक्ति । पावोनि ज्ञान विरक्ति । 
कृतकृत्य पें झाले ॥ १६ ॥ लक्ष्मीधर गुरुवर । मज सार निरंतर । 
पुज्य आहे अतःपर । दूजे नाहीं पाहतां ॥ १७ ॥ श्रीः ॥ 

( प्र ७५ ) जन्ममृत्यु नाहीं सत्य । कृपा होतां जाहलें । 
स्वमप्राय भवभय आत्मसुख पाहिले ॥ तेणे साच मज मींच 
भेटविले वहिले । लक्ष्मीधर गुरुवर मज सार पज्यहो ॥२॥ 


( ओंब्या ) कृपा होतां जयाची । वाट मोडे जन्ममृत्यूंची । 
जैसी राज्यस्थिती स्वर्भाची । जाग्रत झाल्या पे नाहीं ॥ १ ॥ 
नाहीं आत्मसुख पाहिलें । भवभय होतोचे राहिलें । मग मी नेणे 
वहिळे । कोण आहे साचार ॥ २ ॥ साचार देह “ माझा 
हणतां । तो देह नव्हे, भिन्न वसंता । तेसे इंद्रियासी जाणता । 
आणि प्राणअंतःकरणा ॥ ३ ॥ अंतःकरणादि देखणा ॥। 
तो जीव मुकळा जीवपणा । मग तो भेटे आप आपणा ' ते तूं 
महे ? ह्मणतांच ॥ ४ ॥ हणतां गुरूने “ तं तं आहेस ? । 


मग मी जहाला पूर्णपरेश । जाहलो हणणे याचा ठेश । लागो 


१ वेद पढून. २ वसणारा. ३ जाणणारा. ४ ' तत्त्वमसि- ' 


| 
/ 
| 
| 
न 
| 


ष्ट | ळकृष्णजयंतीघतकथा. 


नेदी मजलागी ॥ ५ ॥ नेराश्यद्षा अंगीकारेत । लक्ष्मीधर 
तो त्वरित । गुरुवर सबराभरित । मजला सार पुज्य हो॥६॥ 


( प्र ७६ ) सृगजळ विषय हो सत्य जेसं भासत । मीच 
देह इचे ग॒ह्म हढ मना दीसत ॥ भ्रांति ऐसी गेळी सवे अतु- 
भव विस्मित । लक्ष्मीधर गुरुवर मज सार पज्यहो ॥३॥ 


( ओव्या ) सूर्येरमीची तीत़् झळ । सग मानी तेचि जळ । 
तैसी विषयांची तळमळ । मीच मानितां देह ॥१॥ देह लटिका 
ऐसा कळल्यावरी । वासना नरे अशुभरी । मग लटिक्याचा 
शोक कोण करी । भ्रांति गेलिया सर्वे ॥ २ ॥ सर्वेहि वासुदेव 
झाला । अनुभवी अनुभव मुराला । विस्मयीं विस्मयो बुडाला । 
शब्द निशशब्दीं आटे ॥ ३ ॥ आटले मीतंपणाचे भान । ऐसे 
गरुकूपाविधान । जाणोनि त्याचं महिमान । काय म्यां वानावें 
उक्ती ॥ ४ ॥ श्रीः ॥ आगळी नेराश्यलक्ष्मी । दुळेम आगमी 
निगरमी । ती राहिली सवात्तमीं । मज गरु मान्य तोच ता ॥१॥ 


( प्र ७७ ) भागवतगह्यअथे दाविलासे प्रगट । श्रीगीता 
शाख्सार अर्थ तोहि उद्धट । मजपार्शि अर्थमय केलें असे विनट | 
लक्ष्मीधर गुरुवर मज सार पूज्य हो 1! ४ ॥ 


_( आंब्या ) सगुण निर्गुण अन्वय । पाहतां एकचि तन्मय । 
मग उत्पत्तिस्थितिलय । मा्यामय सकळिक ॥ १ ॥ सकळ ल्य 
जाहलिया । माया नरे कांहीं केलिया । मग न॒ह्मी बह्मत्व गेलिया । 
व्यातिरेके निभय ॥ २ ॥ निभेय भागवतसार । ग॒ह्यार्थ दाविला 
उदार । श्रीगीता ही शासत्रसार । उपयोगी परमार्थी ॥ ३ ॥ 
परमार्थी अथे काढिती । ते अर्थाचे करूंने ठेविती । अर्थमय 
केल्या, किती । वानूं उपकार गरूचे ॥ ४ ॥ गुरूचे उपकार 


१ भासमान, मिथ्या. २ देहादि अहंकारोपाधीहून निराळेपणा. 


गुरुवारनियम- वह र 


युरुभक्ति । जोडल्या धन्य शिष्यव्यक्ति । मग तो पावृनियां. 
बोधक शक्ति । तेणे उद्धार जगाचा ॥ ५ ॥ श्री ॥ अतर्क्य 
तकेना गुरुवर । साच कोणी लक्ष्मीधर । तो मज पुज्य निरंतर । 
सारासार त्रिभुवनी ॥ १ ॥ श्रीः ॥ क 


_ (प्र ७८ ) मतें नाना पाहतांचि गुरुभक्ति आगळी ।. 
अह्मा विष्णा शिव येती गुरुभाक्ते जवळी ॥ मिथ्या माया गुरु 
पाय भजतांचि समूळी । लक्ष्मीधर गुरुवर मज सार पूज्य हो ॥५॥ 


( ओंब्या ) सर्वेही शास्र आलोडिती । पुनः पुनः विचारिती । 
त्यांत सार निवडिती । ध्येय नारायण सदा ॥१॥ सदा नारा- 
॥ यण स्मरतां । नारायण होणे प्रेमरता । ह॑ वर्म नेणोनि नाना मतां । 
' भेदु जाहला अभिमाने ॥ २॥ अभिमाने नाना संप्रदाय । झाले 
परि ते गुरुपाय । आठवितां तेणे जाय । भ्रम सर्वे मनाचा ॥ ३॥ 
मनाचा भ्रम गेल्यावरी । गुरु सर्वे सबराभरी । जाणोनि अभेद- 
भाक्ते करी । धन्य धन्य तो एक ॥ ४ ॥ एक जाणोनि अनेक 
वाद । टाकोनि, घ्यावा प्रेमसंवाद । तेणेकरोनि आल्हाद । ब्रह्मा 
विष्णा शिव येती ॥ ५ ॥ येती निश्चय करूनि देती । आत्म- 
। सुख प्रेम लेवविती । ठेवूनि गुरुनाम घेती । गुरुभक्तां माझारीं 
॥1 ॥ ६ ॥ माझारीं गुरुभक्तां भारी । त्रिकांडवेद निर्थारी । अर्थ 
। करोनियां विचारी । देताति सांगोन केसा ॥ ७ ॥ कैसा कर्ममारी 
सांगती । फळाशा त्यागून करी हणती । भेद्‌ त्यागूनियां अंतीं । 
उपासनाप्रामाण्य ॥८॥ प्रामाण्य तत्त्वमस्यादिक । ज्ञान धारिती 
वरँटिक । तेणे माया सकाळिक । मिथ्या होय युरुपार्यी ॥९॥ 
श्री: ॥ तो गा वसि्िवरिष्ठ । जाणोनि त्या निरगर्वि्ठ । सार 
पूज्य आत्मनिष्ठ । निरंतर ध्यायेजे ॥ १ ॥ श्रीः ॥ 


नणम तीक 00 नीतनेतेक/ तता (लके? :49.2 356006२ लक ककत! 


ध्येयो नारायण: सदा ॥ ” २ कर्म-उपासना-ज्ञानकांडात्मक. ३ श्रेष्ठ. 


_ चट श्रीकृष्णजयतीत्रतकथा. 


( प्र ७९ ) काळ तोहि गुरुवाक्ये सत्य हाथ नेमला । 
बहा अह्म ठेवी नाम गुरु पूणे आपुला ॥ नाहीतरि अह्म कोण 
हझणतसे तयाला । लक्ष्मीधर गरुवर मज सार पज्यहो ॥ ६ ॥ 


( ओंब्या ) काळ जगासी भक्षित । तो गुरुवाक्ये सुनिश्चित । 
नेमला राहे सुचित्त । गुरुवाक्य केसं जाणावे ॥ १ ॥ जाणाव 


पंचमहाभतांसी । अहंकारी लय त्यांसी । अहंकारु महत्तत्वासी 


लय जाहले मार्येत ॥ २ ॥ माया विरली पुरुषांत । मग जह्मा 
ब्रह्म साक्षात । गरूने हणविले निभ्नांत । एरव्ही कोण ह्मणेल 
( २ ॥ झणेलं बह्म गरुवरी । न झणावा. अकिते तरी । 
यालागीं धन्य धरणीवरी । सद्भाविक हो शिष्य ॥ ४ । श्री; ॥ 
मुरुपद नलगे ज्यास । गुरुवर ह्मणा त्यास । नलगे वित्त घे 
चित्तास । मजला सार पज्यहो ॥ १ ॥ श्रीः ॥ 


( प्र» ८० ) पणंन्रह्म कृुष्णरूप वानिताहि नेणती । तांच 
युरुरूपं भेट देईल तें जाणती ॥ गुरु जअह्ष एकरूप तेचि भक्त 
देखती । लक्ष्मीधर गुरुवर मज सार फपज्यहो ॥ ७ ॥ श्री: ॥ 


( आंब्या ) माया नह्म हा विचार । ज्यामाजीं हारपे साचार । 
तो श्रीकृष्ण उदार । पणेज्रह्म झणिजती ॥ १॥ हणिजेति बह्मा- 


दिक । सांगिजेति पुराणिक । गाइजेति सकळिके । शोेखीं 


नेणिजे अनभव ॥ २ ॥ अनभवनिष्ठांकित । मग तो गुरुरूपं 
भेटला अंकित । सद्धावे वराटेक जाणत । युरु कृष्ण एकचि 
त्या ॥ ३ ॥ श्रीः ॥ तो गुरुवर मजकारणं । सार पूज्यहो 
जाणणे । आठवितां म्या नरणें । मग बोलणे तेणाचे ॥ 


( प्र ८१ ) काळ कोपे तैं हा राखे हारि स्वथे भक्तांसी । 


१ जह्मवस्तूला * अह्म ' हें नाम गुरु ठेवतात. २ गुरूहून जरद्म आधिक आहे 
असें हणतो त्यास अंकित ह्म. शिष्य ह्मण नये 


1 
। 
। 


गुरुवारनियम. 


हारे कोपे तेव्हां कोण राखावया तयासी ॥ तेव्हां गुरुराय सत्य 


राखेल हो सर्वांसी । लक्ष्मीधर गुरुवर मज सार पूज्य हो ॥८॥ श्रीः॥ 

( आव्या ) विषयांची आवडी जया । काळ कोपे साच 
तया । तो हारिनामे पावे निर्भया । हरिभक्त साचार ॥ १ ॥ 
साचार करिती संतानेंदा । मग तो नावडे गोविंदा । तेणे न 
पावे पदारविंदा । हरि कोपे त्यावरी ॥ २ ॥ त्यावरी गुरूसी 
आल्या दरण । धरिल्या साचार श्रीचरण । मग तो करूने 
. प्रबोध सण । उपरी हारि समजे ॥ ३ ॥ समजे हारिवो साचार । 
ऐसा गुरूव्वा बडिवार । परी नेणती जे विचार । जन्ममरण न 
खंडे ॥४॥ श्रीः ॥ ह्णवुनी श्रीलक्ष्मीधर । श्रेष्ठ सार परात्पर । 
आठवो मज निरंतर । मीतूंपण दवडिळे ॥ ५ ॥ श्रीः ॥ 

( प्र ८२ ) गुरु रुसतांच कोण अंगीकार करीना । दवेत- 
भेद जार्चाल त्या अहंभाव मरेना ॥ येणें अंगीकार केल्या अन्य 
काँहिं चालेना । लक्ष्मीधर गुरुवर मज सार पूज्य हो ॥९॥श्रीः॥ 

( ओंब्या ) नेणे गरूचें अंतर । आज्ञा मोडे वादी भरे । 
मग सुरु रुसोनि सत्वर । त्याग करी तयाचा ॥ १ ॥ तयाचा 
हो अंगीकार । कोणी न कारेती साचार । घडे द्वेताचार 
फार । भेद मार होतसे ॥ २ ॥ होतसे अहंभावाची वाढी । 
कोण मग तेथून काढी । नुकले संसाराची अढी । कांहीं उपाय 
' चालेना ॥ ३ ॥ चालेना उपाय जाणोनी । मग मी अपराधी 
हणवुनी । विनवी शिष्य पायां पडोनी । मग. तो सहजचि 
कृपाळु ॥ ४ ॥ कृपाळुबें अंगीकार । केलिया धन्य होई फार । 
मग कोणाचा बिचार । दूषणाचा चालेना ॥५॥ श्रीः ॥ साचार 
लैक्ष्मीनेराश्य । धरी त्याचें मग दास्य । तोचि सदगुरु उपास्य । 
दैवत न चढे त्यावरी ॥ १ ॥ श्रीः ॥ 

३ मोठेपणा. २ तत्परता, नाद. ३ म्रेथि, दुर्घट्ता. 


००१७ आलया पपेटप0१0क पाकात पकीगामकभकानयाली 


2५७ | श्रीकूष्णजयतीत्रतकथा. 


( प्र ८३ ) बहुजन्मीं हरिभाक्ति तरी गुरु भेटेल । गुरुकृपं 


“-» संसार पाहतांच मासेल ॥ गुरुआज्ञा मोडितांच तीच कृपा 


जाईल । लक्ष्मीधर गुरुवर मज सार प्ज्यहो ॥ १०॥ श्रीः ॥ 

( ओंव्या ) संसारसुटकेकारणे । बहुत हारे हो सेवणे । तरीच 
गुरुमागी लागणं । मग संतसंग आवडे ॥ १ ॥ आवडे विवेक 
वैराग्य । शमदमादिक मुसक्षसोभारय । पाविजे करूनि ऐकाग्र्य । 
व्हावे ऐसे अंतरीं ॥ २ ॥ अंतरीं एकाग्र झाल्यावरी । मग 
त्या गरु भेटे लोकरी । बोध महावाक्याचा करी । हस्तक 
ठेवाने मस्तकीं ॥ ३ ॥ मस्तकीं हस्तक लागलिया पाहे । 
मीतुंपण भाव सव राहे । ऐसी गरुकूपा सार आहे । जाणे तो 
आज्ञा न मोडी ॥ ४ ॥ न मोडी आज्ञा कृपे वरूनि । चेला 
हणति सिद्धसुनि । यालागीं सवे लाभ सांडनि । सुरु-आज्ञा 
करावी ॥ ५ ॥ करावी गरुआज्ञा जेणे । परम लाभ होईल 


द 


तेणं । इतर हानीमाजीं येणे । जळो जिणे तयाचें ॥६॥ 


. ह्मणब्षानि गुरु पूज्य सार । लक्ष्मीधर तो उदार । धरितां 
तयाचा विचार । मीतुं प्रकार लोपला ॥ ७ ॥ श्रीः ॥ ॥ 

(प्र ८४ ) गरुकृपा फळल्याची वळखणं मयादा । स्वामि- 
पाशी आपणचि नव्हे पुज्य पे कदा ॥ सवे नेम शिरावरी गरु- 
आज्ञा सर्वदा । लक्ष्मीधर गुरुवर मज सार पूज्य हो ॥ ११ ॥ 

( आंव्या ) सुरु दिष्य एकरूप । “ असि * पदीं हो अग्रूप । 
कृपा फळे तोचि भप । निरुण सायुज्यमुक्तीचा ॥ १ ॥ मक्ती- 
चा धणी झालियावरी । गुरुमर्यादा राखे बरी । स्वामी असतां 
शिरावरी । आपण गुरुत्व घेईना ॥ घेईना कोणाची 
पजा । लावी ग्रुपदांबजा । गरु सांगे हणे गजा । तर्राच 
सांगे नेमस्त ॥ ३ ॥ नेमस्त सवे नेमावरी । गरु आज्ञा-शिरी 

१ नेराश्यलक्ष्मी, तीव्र वैराग्य. २ पा. भे. * गुरुकपेवरी सार पाहतांचि नसेल. 


| 

1 
र्त 
र 
ना 


गुरुवारनियम.. | क 


धरी । मग तो शिष्य जग उद्धरी । गुरुनाम घेऊनियां ॥४॥ न 


घेऊाने लक्ष्मीथरनाम । पावला गुरुवरधाम । तेणें सर्वही 
आत्माराम । सेविताति विनोदे ॥ १ ॥ श्री: ॥ 

( प्र» ८५ ) शरण मी मुरुळागीं अपराधी हणून । त्राहि 
त्राहि दयावेता नेणे लीला आपण ॥ लावि सेवे गुरुराया पर्णे- 
कृपे वळोन । लक्ष्मीधर गुरुवर मज सार पज्य हो ॥ १२ ॥ 

( ओंब्या ) घेतां गुरु तुझे नाम । पावलों केवल्याचे धाम । 
चरण तुझे पणेकाम.३ उतराई मी नव्ह ॥ १ ॥ नव्हे नव्हे 
मी उतराई । त्राहि त्राहि मी अन्यायी । नेणें लीला सुखदाई । 
दयावंत परि तूं ॥ २ ॥ तुझ्या मज सेवे लावी । कृपे वळानि प्रेम 
दावी । मीपण हरोनिथां लावी । गुरु पणेसागरा ॥ ३॥ सागरी 
गंगा मिळाली जेसी । उरली जगीं आहे कैसी । भक्ति दावी 
साचाचे तैसी । श्रीमद्रमावलुभदासाची ॥ ४ ॥ इति श्रीगुरु- 
स्तुति पवित्र । प्राकृतमाषा वदलो विचित्र । श्रीमद्रमाव- 
लुभदास सत्पात्र । गुरुस्तवने कृतकृत्य ॥ ५ ॥ श्रीः ॥ 


« ,७१५८९१ त ९१९006१ १७५00 0४९५९७१७पी १० ४९नक ककत 


(3) शुक्रवारानथमः | | 
( छोक ) राधा पुनातु जगदच्युतदत्तचित्ता मन्थानमाक- 
ल्यती दिरिक्त पात्रे । य॒स्याः स्तनस्तबकचूचुकलो- 
लददष्टिदेवोईपि दोहनथधिया वृषभं दुदोह ॥ १ ॥ 
नायातः साखे निदेयो यदि शठस्तवं दूति किं ट्यसे 
स्वच्छन्दं बहु वळभः स रमते किं तत्र ते दूबणम्‌ । 
पश्याद्य प्रियसजुमाय दयितस्याकृष्यमाणं गणेरुत्क- 
ण्ठातिभरादिव स्फुटामिदं चेतः स्वयं यार्स्यात ॥ २ ॥ 
( प्रबंध ८६; राग-काफी, आंदिताल. ) | 
नंदाच्या नंदना, मनांच्या मोहना । तुजवांचनी ताप जाई- 
ना ॥ १ ॥ तं ये रे कान्हा । भेट देई रे मधुसदना ॥ घ्र० ॥ 


द२९ श्रीकूष्णजयंतीतघतकथा. 


 संसारयातना, आतां मी सोसेना । शोक अनेक दुःखमोचना । 
__ तूं येरे कान्हा भेट० ॥ २ ॥ सख्याची वासना । गोविंदीं विटे- 
ना। चित्त चंचळ स्थिर होईना ॥ तुं ये रे कान्हा ॥ भेट देई रे० 
॥ ३ ॥ राजीवलोचना, सहवेना वेदना । जीव देईन जारि तं 
येसी ना ॥ तं ये रे कान्हा । भेट ॥ ४ ॥ कृष्णसंभावना, 
. गोपिका टांकेना । कृष्णी तलछींन मनभावना ॥ तं ये रे कान्हा 
॥ भेट०॥५॥ जीवाच्या जीवना, सखाच्या निधाना । श्रीरमावलाभें 
दास मायेना॥ तूं ये र कान्हा । भेट देई रे मधुसदना ॥ ६॥ 
नॅ* ( गद्य ) राधा खंद करी हणे मजवरी काँ रूसला 
श्रोहरी ॥ तंव पातळी दांतिका बरी । हणत संदरी । चिंता 
त्यज्ञाने चाले झडकरी ॥ पाचारिळे तरी गमन धरीं । प्रेम 
आहे तुजवरी ॥ श्रीरमावलभदासवैखरी । गाती प्रबंध कूसरी ॥ 
स्मराने राधा हरि वेणु बाहे । शब्दे निःशब्दी अतिशब्द लाहे ॥ 
सवित्सुखानंद त्रिभग पाहे । तें रूप साचे हृदयांत आहे ॥ १॥ 
( प्र» ८७ ) वेणु वाजवणे, तुझेनि स्मरणे । ठाण त्रिभंग 
मार्ने धरणे ॥ तं चाल राधे । श्याम पाचारी तुजकारणं ॥ १ ॥ 
( 'छोक ) तरोन देहा कारुण्य साधी । साधूनि भावें 
स्वमनी अराधी । आराघितां देइ स्वप्नेम गूज । गुजावरी 
त्यास अभेद तन ॥ २ ॥ 
हे देह तरणें, श्रोकूष्णा अर्पणे । मग नाहीं जन्ममरण ॥ 
'तृं चाल राधे । श्याम पाचारी तुजकारणें॥२॥ 
( झछोक ) ज्या भेटतांची सकळीक वावो । तुरे समळीं 
शिवजीवभावो ॥ जगदात्म जग हा मग बोळ आटे । 
मीतूृंपणासी निरसूनि दाटे ॥ ३ ॥ 


नॅ. हा व पुढील या प्रकरणांतील इतर छोक यांत अडाद्धें दिसतात, फण पुष्कळ 
प्रवत्न करूनही समाधानकारक पाठभेद आढळले नाहींत, त्यास उपाय नाहीं| 


ह 
त 


2)कवारनियम. 


तयासी भेटणे, इृश्यासि आटणें । द्रष्टददीनभाव सारणे 
त॑ चाळ राधे । श्याम पाचारी तुजकारणें ॥ ३ ॥ 

( झोक ) मी एक तू एक हा बोल नाहीं । एकांतिं याचा 

मार्ने साच पाहीं ॥ अभेदीं भेद हे बोलणें न साहे । 

मिळणं तयासी हं साच लाहे ॥४ ॥ 

एकांतीं मिळणे, भदासी गाळणे । भेद अभेद दोनी वारणें ॥ 
त॑ चाल राधे । श्याम पाचारी तुजकारणें ॥ ४॥ 

( छोक ) विलंबु आतां न करीं रसाळे । न धरींच कांही 

संदेहमाळे ॥ देह मानवी हे साफल्य कीजे । श्रीहरिरूपांत 

अति मेळवीजे ॥ ५ ॥ 

सत्वर ऊठणे, संशय टाकणें । जन्म सार्थक व्हावयाकारणें ॥ 
तूं चाल राधे । श्याम पाचारी तुजकारणे ॥ ५ ॥ 

( छोक ) जन्मांतरी तं हरि कल्पश्ील । तरि जन्म 

नाहीं कां शीणशील ॥ बुद्धांसे वेर करिजेत नाही 

हो सुक्त त्याचा वर देह लाहीं ॥ ६॥ 

पुनरपि जन्मणे, दुलंभ जाणणे । याचि देहीं त्यासि पावणे ॥ 
तूं चाल राधे । श्याम पाचारी तुजकारणें ॥६॥ 

( झोक ) रत श्यामरूपीं हा धर्म थोर । हरिवीण जो 

तो अधर्म घोर ॥ तहीनता लोक पावे चर्खि । त्या 

मीळे, गात्रे निववीं पवित्रे ॥ ७ ॥ | 

निजधर्म स्थापणे, अधर्म नासणे । लोकत्रयीं कीर्ति पावणे ॥ 


. तूं चाल राघे । श्याम पाचारी तुजकारणें ॥ ७ ॥ 


( झोक ) हें नित्य नुतन गाणें जयाचें । गोडांत गोड 
अतिंगोड साचें ॥ वदे रमावलभदास सार । तरताति 
लोक भवाब्धिपार ॥ ८॥ 

१. भेट घे, ऐक्य पाव... 


किेििशिगिग््बबब्ग अ बा्रा्॒ब्ब् अ बब अ ३३३. 


2) ध्रीऊष्णजयतीत्रतकथा. 


आ 


नीचेनवें गाणे, गोडासि गोडपणं । श्रीरमावछुभदासा- 


' कारणें तं चाल राधे । श्याम पाचारी तुजकारणे ॥ ८ ॥ 


॥ इति श्रीराधाष्टकं संप्णम्‌ ॥ 


( स्छोक ) हे राघे तव रूप चिंतुनि हरी, राधामयी जाह- 

ला । तेसे त्वां हाररूप चिचि धरितां तादात्म्यही तूजला ॥ 

संधी ही बरि साधि गे चळ झणीं मोर्दे हरीमंदिरा । 

गाढालिंगन देइं भूतसुह्ृदा सचिद्धना सुंदरा ॥ १॥ 

( प्रबंच ८८; राग-भेरवी, ताल-दादरा. ) 

धन्य धन्य राधिके । प्रीतिने तं आधिके ॥ भाळला गाप(ळ 
तुज, स्वरूपसमाधिके ॥ घर? ॥ भोवया मेढा ओढिसी । नयन- 
बाण सोडिसी ॥ चित्तचारटा मग, लक्ष्य लावुनि पाडेसी 
॥ धन्य० ॥ १ ॥ हृदय आच्छादिसी । पद्धवाते लाविसी ॥ 
तेणकरुाने श्यामाचित्त, आधिक तं भुलविसी ॥ धन्य०  ॥ २॥ 
मी गेळे होते त्याजवळीं । तेणे धारिलि मोन युराळे ॥ अवस्था 
तुझीच आहे, मने माझ्या तक कळली ॥ धन्य०> ॥२१॥ 
राधिका बोलावं काडे । ह्मणतां हास्य आलं बाहे ॥ भग मी 
आलं तुजपाशी, चल भांग सख धायी ॥ धन्य ॥ ४ ॥ एसे 
ऐकुनियां वचन । राधा तेव्हां करी गमन ॥ रमावछ़भदास 
हझणे, आनंदले असे मन ॥ धन्य० ॥ ९ ॥ श्रीः$ ॥ ॥ 

( छोक ) साश्वसाध्वसमानन्दे गोविन्दे लोललोचना । 

सञ्जन्ती मञ्जु मजञ्जीरं प्रविवेश निवेदानम्‌ ॥ १ ॥ 

आतिक्रम्यापाडुश्नवणपथपयेन्तगमनप्रयासेनेवाक्ष्णोस्तरल- 

तरतारं पतितयोः ॥ इदानी राधायाः प्रियवमसमालोक- 
समये पपात स्वेदाम्बप्रसर इव हषोश्रनिकरः ॥ २ ॥ 


कली धा, 


टण 0 णी 00000 पासनी-अा कॉस्ट मडावी 


१ नेत्य नतन, अवीट 


शुक्रवारनियम. दष 


- ( प्रबंध ८९; राग-भाग्यश्री. ताल-त्रिवट..) 
ते श्यामभेटीं, राधा चालली निजमंदिरीं ॥ भरु ॥ उपचार 
करीं, घेवोनि परोपरी । 'नेभर तन्मय होत अंतरीं ॥ 
ते श्यामभेटी० ॥ १ ॥ भावा्थाची बरी, लेणी चराचरी । 
शोंभा, शोभताहे अतिकूसरीं ॥ ते श्यामभेटीं2 ॥ २ ॥ आनंद- 
सागरी, समरस आदरीं । गाइजे गंधवे गीत कित्नरीं॥ ते 
श्यामभेटीं2 ॥ ३ ॥ सुमनाची सरी, वर्षांव अंबरी । श्रीरमाव- 
लुभदासा उद्धरी ॥ ते ऱ्यामभेटीं, राधा चाठली निजमेदिरीं ॥४॥ 


लाभाचा म-चताम्सवासारण्हनमधदासणानचक्कामवकेनटणेताची 


"ग ग री फास्ट चार 


( ७ ) दानिवारानेयस:ः । 2 
( झोक ) यं वे न वेद वितथाक्षपरथेभ्रमद्वीः । सन्तं सुखे- 
.ष्वसुष हृद्यपि इक्पथेष॒ ॥ तन्माययादृतमातिः स उ 
एव साक्षादाद्यश्व यो$खिलगुरोरुपसाध्यवेदः ॥ १ ॥ 
( प्रबंध ९.०; र[ग-झिंजोट जिल्हा. | 3 | 

___ प्रगटाचे कृष्ण आहे, असतांहि कळों नेदी । अघटित माया 
॥ याची, घाली जन देहबुद्धी ॥ १॥ ये रे कृष्णा अंतरंगा, तुज- 
। वीण नाहिं बरें । झणिं वितरू घालिसी, आपुर्लाच मज तूं रे 
॥ ॥प्रु०॥ गाताति वानिताति, सर्वा सर्वेही भ्रांती । पदोपर्दि गुरु- 
रूपें तूं, भेटसि तरी सवे सिद्धि ॥ये रे०॥२॥ तुझा मुर नाठवे, 
संसारे असतां र । तुज नेणतां लौकिक, मज तें ओझे बा रे 
॥ ये रे? ॥ ३ ॥ माझे मोपण मज नको, सवेहि तूं होय देवा । 
तुझ्या भक्तांची संगति, मज तो पूर्ण यांवा॥ ये रे> ॥ ४ ॥ 
1 भक्तां तुज वेगळिक नाहीं, ऐसि मज देई सेवा । ह्मणे रमावलभ- 
_ दास, तोडीं भेदाभेद मावा ॥ ये रे० ॥५॥ ॥ श्रीः ॥ 


लना ता 
१७७ ७१४९७११ 


१ नाना अकारची सुगंधी द्रव्ये इ०. २ अलंकार, ३ एकरस, ठ्क्य. त लभ. 
५ माया, गारूड, 


पट (्‌ -: | , 


क २१ 
क 
1४/,, (१:१५ 


४. हद श्रीकृष्णजयंतीघ्रतकथा. 


( प्रबंध ९१; राग-भेरवी. साकीच्या चालीवर. ) | 
"५ . गोपाळा मी तुझाचि दास, करिसी कां मन उदास । क्षीण 
' केळं शरीरास, बळ नाहि भजायास ॥ १ ॥ बरें बरें कृष्णा बरे, 
करिशील ते तुं बरं । माझें कांहीं न चळे खरे, शरण आहे एक- 
सरे ॥ ध्रु” ॥ कृष्णावीणे विषयभोग, त्याचे पोटीं आहेति 
रोग । वैराग्य. नाहीं आत्मयोग, तेणे होय दुःखसंयोग ॥ २ ॥ 
भक्त झणे विषय भोगिले, ते तं सुख तुज वाहिले । नेदिसा 
कां प्रेम वेहिलें, आत्मसुख दुराविळें ॥ ३ ॥ महाराज ह्मणे वर- 
टिक, बोलझील तं ते लटिक । प्रेम तुज दिळें सकळिक, तरीच 
शब्द अंठोलिक ॥ ४ ॥ भक्तवचन आईइकिलें, समाधान अति 
बाहिलें । श्रीरमावळभदास पाहिले, शिर चरणावरी ठेविले ॥५॥ 
( प्र ९२-अभंग ) असतां श्रीकृष्ण शिरीं । जन काय 
करितिल बहिरीं ॥ १ ॥ कोणाची नाहीं पखा । मज पाहतां 
कृष्ण बखा ॥ २॥ आह्मी धरिळे कृष्णपाय । जन करील 
आमुचे काय ॥३॥ श्रीकृष्ण आमुचा सखा । सवेत्र पाठीराखा 
॥ ४ ॥ श्रीकृष्ण आमुचा धणी । वागवी पूणेपणीं ॥५॥ 
कोणी घालिती बंलाय । ती चकवित कृष्णमाय ॥ ६ ॥ आह्मी 
धरू जातां भय । तंव कृष्ण दे निभय ॥ ७ ॥ कृष्ण आहे 
आह्यांकडे । काय करितिल दुर्जन गडे ॥ ८ ॥ काय पडे उणे 
तेथें । परिपूर्ण कृष्ण जेथे ॥ ९ ॥ श्रीरमावद्ठभदास । श्रीकृष्ण 
बरद्‌ त्यास ॥ १० ॥ श्रीः ॥ 
( प्र ९३ ) हारे हा एक हरि हा एक, एकपणाविण 
- सर्चेला । संकळ होउनि सकळ राहुनि, दिसत भास वेचंला ॥ ध्रु ०॥ 
.___ ,__ १ सत्वर. २ अलोकिक, ३ भानगड, संकट. ४ भरला, ५ नाहींसा झाला 


दानिवारनियम. ९७ . 


पतीतपावन अतीतर्भावन, नेणे तूं कोणासी । निजरक्षण सखवघर्मग- 
रक्षण, जाणव ता भक्तासी ॥ १ ॥ सारासार अतिविचार, 

णे निधोर निजाचा । संतसंग पापभंग, मनीं रंग हरीचा ॥२॥ 
जीवशिव जञह्ममाव, न कळे नवल तयाचे । साधनाचे बोल वाचे, 
नव्हे मार्ग मुक्तीचे ॥ ३ ॥ भक्ति मळ ज्ञान फळ, पेराग्य फल 
तयाचे । सट्टरूचरण सवेस्वशरण, मन उन्मन तयाचे ॥४॥ 
जागृति स्वम सुषुप्ति पाही, अवस्था कांहीं नसती । तुयी उन् 
। गेली बुडोनि, कोण तयां पूसती ॥ ५ ॥ पिंडनह्मांड माया 
|. रांड, नाहीं खांडचि तो । ठाण माण केंचं जाण, तुरोचे आपण 
। अभेद तो ॥.६॥ काय मी पाहूं कोठें मी राहूं, ठावु नाहिंच 
उरला । रमावलछभदास स्वर्ये, मभरोनि आपण ऊरला ॥७॥ श्री: ॥ 


भजन-त्या त्या वार-नियमाच्या आरंभी ह्मणायारची 


॥ रांबेवार-श्रीखुनंदन राक्षसकंदन । राम दयाघन पाल्य मां ॥ 
1 मोमवार-शिव हर रे शिव हर रे शंभू शंकर शिव हररे॥ 
॥ मंगळवार--त्रिपूररणी जगदुद्धरणी । नारायणी गे नारायणी ॥ 
बुधवार-दत्ता दिगंबरा ये रे ॥ सांवळ्या भेट मला देरे ॥ 

गुरुवार-सदुरुनाथ सदुरुनाथ । मी अपराधी घ्या पदरांत ॥. 
शुक्रवार-चित्त चोरट्या गोवळिया । राधारमणा सांवळिया ॥ 
शनिवार-श्रीकृष्ण विभो जय कंसारे। पाहि हरे मामिह ससारें॥ 


१ भावनेच्यापलीकडे 


प्रकरण ४ थें-भक्ति. 

(प्र ९४ ) आतां अधघ्यांनीं उठावे मनाम हे. 
ह्मणांवे ॥ १ ॥ झाला संतांचा शेजार । करा नामाचा गजर 
॥ २ ॥ विनंवी एका जनार्दन । भक्तां पावतो भगवान ॥३॥ 

( भजन ) दीनांद्धरणा रामा र॑। दोनद्याळा रुष्णा र ॥ 
. गोपीाजीवन गोपाळा । भज, राधारमणा गावदा ॥ १॥. 

( झोक ) श्रवणं कीर्तन विष्णोः स्मरणं पादसेवनम्‌ ॥ 

 अचेनं वन्दनं दास्यं सख्यमात्मनिवेदनम्‌ ॥ १ ॥ 
. श्रीकान्तश्नवणे परीक्षितिरभट्रेयासाकेः कीतने 
_, प्रल्हादः स्मरणे तदडिघभजने लक्ष्मी: पूर्थुः पूजने ॥ 

अक्रूरस्त्वभिवन्दने कापेपांतिदोस्येषु सख्ये5्युनः 
सर्वेस्वात्मनिवेदने बलिरभत्केवल्यमेषां फलम्‌ ॥ २ ॥ 

( प्रबंध ९५; राग-केदार, ताल-दोपचंदी ) 

' हरिकथाश्रवण, परीक्षिति सुजाण । ऐके त॑आपण अंगे 
होये ॥ होय नव्हे ऐसा, संशय नाहीं । पणेत्वे परिपणे पाहे ॥ 
. राहिलें गेले, देहचि तो नेणे । देहींच विदेही होये श्रवणी 
समाधी, नित्य नवा आनंदु । ब्रह्माहमस्मि न साहे रया ॥१॥. 
नवविधा भक्ति, नव रात्री व्यक्ति) अवधिया एकचि प्राप्ती ॥ एका 
जनार्दर्नि अखंडता तें, मक्तीचीही फिटे भ्रांती रया ॥ ध्रु० ॥ 
हरिच्या कीर्तने, हक आणि नारद । छेदिति अभिमानाचा कंदु॥ 
गातां पें नाचतां, अखंड आनंद । कीर्तनी परम आहल्हादु ॥ 
हरिनामगजर, स्वानंदे हुंबरे । जिंकिला मायेचा. बाघु ॥ श्रोता 
वक्ता दोघे, सुखरूप झाले । वोसंडला जह्मानंदु रया ॥ नवविधा ० 
॥ २ ॥ हॅरिचेनि स्मरणे, दंददुःख नाही । हे भक्ति प्रल्हादा- 
ठायीं ॥ कृतांत कोपलिया, रोम वांकुडि नोहे । निभेयता निज 
देई ॥ अभि विष आप, नेदी त्या संताप । न तुटे शस्त्राचे 


भक्ति. ६९ 


घार्यी ॥ स्मरणाचाने बळ, परिपूर्ण झाला । देह विदेह दोन्ही. 
नाहीं रया ॥ नवविधा० ॥ ३ ॥ हरिचरणामत गोड, मायेसी 
उठी चाड । लाहलाहत झाली रमा ॥ चरणड्रय भजतां, मुकली 
दृंद्रमावा । ह्मणाने पेढिये पुरुषात्तमा ॥ हरिषद लागतां, 
. शिळा उद्धरली । अगाध श्रीचरणाची महिमा .॥ हरिचरणी 
विनटोनि, हारेरूप पावली । परि चरण न सोडी रमा रया ॥ 
॥ नवविधा० ॥ ४ ॥ * शिव शिवे यजिजे ', हे वेदींचे वचन । 
पूथुराया बाणले पूणे ॥ पूज्यपूजकभाव, सांडोनीयां रावो । 
सद्वावे करी पूजन ॥ देहिं देव दाटला, भक्तभाव आटला । हे. 
ख्य पूजाविधान ॥ त्रिगुण त्रिपुटि . छेदुनियां ते । पज्ञेमाजी 
समाधान रया ॥ नवविधा० ॥ ५ ॥ हरिचरणरजरेणु, वंदुनी 
॥ मस्तर्की । पावन झाला अक्रूर । पावनपणे प्रेमे, वोसंडे तेणे । 
॥ वंदी तो श्वान सूकर ॥ वृक्ष वली तृण, घाली लोटांगण । 
सद्धा वंदी गोखर ॥ दंडाचीये पारे, लोटांगण घाली । हरि- 
_ रूप दिसे चराचर रया ॥ ६ ॥ जीव जावो जिणे, वचन 
वुलुंघणे । सेवेचा मख्य हा हेतु ॥ या सेवे विनटोनि, सवेस्वे 
भजोनि । दास्य करी हजुमंतु ॥ शख्राचेनि बळे, न तुटे न बुडे 
न जळे । देही असुनि देहातीत ॥ या सेवेच्या बळे, जन्म 
मरण होळी । भजने धन्य कपिनाथू र्या ॥७॥ सख्यत्वे 
परपार, पावला अजुन । न पुसतां दे बक्षज्ञान ॥ खडगाची 
। खणखण, बाणाची सणसण । उपदश्ाचे तंचि स्थान ॥ युद्धा- 
। चिये संधीं, लाविली समाधि । कल्पांती न मोडे जाण ॥ निज- 
संख्ये दोघां, पडळे आलिंगन । नाहीं भिन्नामित्नरपण रया 
॥८॥ बळीची दान-दीक्षा ती केसी । जीव देउनि सवेखेसीं ॥_. 
अनंत अपरंपार, त्रिविक्रम सधर । आकाळिला हृषिकेशी ॥ हृद- 


ती कप १ २ तश ताची आण 


लसलासित. २ आवडती. ३ शिवो भत्बा शिवं सज्ञेतू. ।' ४ गायी ब गाढव 


. 
१ 


"१७० __ श्रीकष्णजयंतीत्रतकथा. 


यींचा हृदयस्थ, आकळितां तंव । देव तो निज माया ग्रासी ॥ 
यापरि सर्वस्व, देउनियां दान । घरद्वारी बांधी देवासी रया 
॥ ९ ॥ भक्ति हे अखंड, अधिकाराचे तोंड । खंडोनि केळं नव- 
खंड ॥ एकएका खंडं, एकएक तरला । बोलणें हंचि वितंड ॥ 
अखंडता जंव, साधिलि नाही तंव । मक्त म्हणे तो पाषांड ॥ 
बद्धता मक्तता, दोन्ही नाहीं तेथ । ब्रह्मत्वे नुर बह्मांड रया ॥ 
". १० ॥ सहजस्वरूपस्थिति, ते नाम निज भक्ति । भगवद्धाव 
सवीभत्तीं ॥ ऐसिंये भक्तीप्रति, अंगें लाधे मक्ति । दास्य 
करी अहोरातीं ॥ दांसिसी अनुसरणे, हें तंव लाजिरवाणे । मूर्ख 
ते मक्ति मागती ॥ एका जनादेनीं, एकविधा भक्ति । चारी 
मक्ति मक्त होती रया ॥ नवविधा ॥ ११ ॥ श्री 
(भजन ) जय जगद्बे अबाबाइई । मला ठाव द्यावा पायी ॥ 

जय जगदंबे कृष्णाबाई । येउनि माझे हृदयीं राही ॥ 

( प्रबंध ९.६; राग-झीजाट. ताल-दीप्वंदी. ) 

९ माझे ) कान्हाई जगदंबे, स्वानंदकदंबे, पंढरपूर रहासी । 
पुंडलिकाचे मीसे, युगे अह्ठाविसे, भक्तांची वाट पहासी । भव 
भय़मोचने, तन्मयलोचने, करद्दय कटिं वाहासी । तुझे नवरात्र 
प्रसिद्ध, भक्ति नवविध, भावार्थे गोंधाळें नाचतेसी ॥ चाल ॥ 
कोसे प्रसन्न वदन दिसतेसि ॥ कैसि प्रसन्न वदनें दिसतेसि, गे 
विठ्ठले । तूं माझी माऊली ॥ १ ॥ साधुजनांचि साऊली, संत 
जनांची माऊली । प्रेमपान्हा निचनव पाजिसी, आतां होसी 
होसी गाऊलठी ॥ आतां होसे होसी गाऊली गे विठठठे, तं 
माझी माऊली ॥ पघ्र० ॥ पहिले उपोषण, ' श्रवण ' मनन, 
भागवत बरें केले । अवधान व्यवधान, होचे हं विधान, घटासि 
ये स्थापियळे । गहनासि गहन, तुझें आवाहन, सद्भधावें होऊनि 


आदी 00 0?0ी0ी 00 शे 0 ण णणककणीणीशी फणी 00000000000 0000000000 00ी?0)?0५२१)9२9२0१00२02 कापा 


१ ( पा. भे.) “ जाग्रति आणि स्वप्न सुषती । निरंतर भगवद्धक्ति ॥ 
भक्तीचिया अति अंगीं राहे मुक्ति । हे मुख्य भाक्त मागती ॥ ”" 


भक्ति. ७१ _. 


ठेळें । बहुत मानवला, परीक्षिति भला, उठविले प्रेम निजेलें 
॥ चाळ ॥ माझे मनाचे मनपण गेळे ॥ माझे मनाचे मनपण 
गेळें गे विठ्ठले । तूं माझी माऊठी ॥ २ ॥ * नामसंकीतन,' दुसरे 
हं पजन, क्षधा तहान गेली । त्यजुनि मान दंभ, होऊनि सखयंभ, 
कल्पना निःशेष मेळी । भक्ति आणि मुक्ति, सकळिक युक्ते, 
घरिलीही प्रीतीच्या वेळीं । नारद व्यासासे, शुक योगियासे, 
- समाधि ठाजत ठेली ॥ चाल ॥ ऐसि कुखंडि ती मज केठी ॥ 
ऐसि कुखंडी ती मज केली गे विठ्ठले । तूं माझी 
माऊली ॥ ३ ॥ उपोषण तीजे, * स्मरण ' बीजे, स्मरतसे 
रात्रंदिवस ।॥ जिकडे पाहे तिकडे, तंच ल कडे, दुसरे नाहीं 
' परेश । जळांत स्थळांत, काष्टपाषाणांत, तंखि पंचवीस । 
प्रल्हादासी वर्मे, ठावे ह॑ परम, निर्भय तोडितां शीस॑ ॥ चाल ॥ 
तो नव्हे मर्नि कासातीस ॥ तो नव्हे० ॥ ४ ॥ चवथा उपवास, 
'* चरणकमाळिं वास ? । उपवास नाठवे कांही । ठक्के पडलेस, 
मन जडलेसे, देहचि न दिसे कांहीं । जगतन्रयजननि, भीमक- 
नॅदिनि, जागत रुचि निर्वाही । भली भली हणे, स्वरूपपणे 
मंगळ याहूनि नाही. ॥ चाळ ॥ आतां मंगळख्पे तूं राही 
॥ आतां० ॥ ५ ॥ पंचम दिवसी, : अचेन ? मानसीं । करून 
घरिली हांबँ । तंव पूजक पूज्या, तृंच चतुरझुंजा, त्रिपुटी बुडतां 
। ठाव । (आतां) कांहींच नूरोनि, पाहीं गरे फिरानि, सकळिक तूं 
॥।  रूपनांब । अखंड अर्चन, होतसे गहन, पूथुराव घेतसे धांव 
1  ॥ चाल ॥ तुझे पणरूप अथांब ॥ तझे० ॥६॥ साहवे दिवसी, 
तुज मी गिंवसी, देख पडे सर्वा ठायीं । अष्टाहे अंग, सुप्रेम 
रंगे, लोळत सकळां पार्यी । कर्रातां. * वंदन, ' देवकिनंदन, 
पाहिला दुहित गायी । अक्ूराची खूण, धरी मज गुण, 


अ. मककन! की. शेतात ककी कवे ११९ कोरी कील कक तकर 


श्‌ 
प्त 
र. 


डोकें« २ दृष्टि ताटस्थ्य. ३ प्रवळ इच्छा, ४ अगाध, ५ शोधतो 


हिं 


1 //.. ' ७२ श्रीकष्णजयंतीत्रतकथा, 


हिंडे न हिंडे वांयी ॥.चाळ ॥ मजला सनाथ करीत जाई 


॥ मजला० ॥ ७॥ सप्तम परम, “ दास्यत्व ? संभ्रम, नाठविसी 
अपराध । मंग सकळिक जीव, ब्रह्मादिक शिव, मायेचा नाहींच 
बाधं । सांवळ्य़ा तुझे जाण, वचनचि प्रमाण, दुसरं नमनी 


अगाध । उद्धव हयुमंत, मानवले संत, हझणति मज साधे साध 


॥ चाळ ॥ तुझें पूणेरूप अगाध ॥ तुझे ॥ ८ ॥ अष्टमरात्र, 
तुज प्रीतिपाबर, जाहला अत्यंत सार । ' सख्यत्वा्सि' पाही, 
उणे पुरे कांही, नाठविसी साचार । अति उतावळी, संकटमेळीं, 
पावसि तूं अपार । तुझें हो सख्यत्व, बहुत ममत्व, अजुंना चाडंले 


फार ॥ चाळ ॥ तो नेणे गे दुजा विचार ॥ तो नेणे) ॥९॥ 


नववे दिवासे आतां, नवरस गातां, सवेहि तुज “निवेदोवे ! ।_ 
देहादि पसारा, संपत्ति दारा, माझे काँ्हि न हणावे । पारणे. 
फेडिळे, सर्वेहि होमिळे, उरले तेचि मज द्यावे । आपणास देईजे, 
तुज हो घेईजे, वर्म हं बळीस ठावें ॥ चाळ ॥ तरी तं द्वारपाळ 
होसे भावे ॥ तरि तं ॥१०॥ (ऐसि.) नवविधा भाक्ति, नवरात्रि 
व्यक्ति, माजीं एक जया घडे । सकळिकांचे फळ, एकचि सफळ, 
सद्भारबे गोंथळ पडे । सदुरूस्वरूपे, नटुनियां रूपं, पाहसि भक्त 
साबडे । श्रीलक्ष्मीधरदास, तुझी करित आस, न कारे आन बड- 
बड ॥ चाळ ॥ तुजला आठविती घडीघडीं । तुजला ॥११॥ 

( ओंव्या ) जैसी नवखंडीं एक क्षिति । कीं नवरत्नीं एकचि 
कांति । तेसी नवरात्री नवभाक्ति । भुक्ति मक्ति एकचि ॥१॥ 


. तेवीं नवविधांची एक निजस्थिति । तेचि नवविधहि एक भक्ति । 


ती एकात्मा गाऊं गीती । पजू प्रीतीं स्वात्मानंदे ॥ २ ॥ तेथें 
पूज्य पूजक पूजनक्रम । देवो देवी सकळ नाम । एक चिदानंद 
कृष्ण परनब्म । आत्माराम तो वंद ॥ ३ ॥. ॥ श्री: 


डं शााखअांंां्काि  ३डुंर््डब अ डा डू डि गात ककािन अ अवं ब अडका रहििबकबबबड रु बाब ऑड डोडा ग ऑड की, 


१ साधून घे. २ आवडले. ३ अर्पण करा 


प्र» ५ वे-ध्यानोपासना, गोंधळ इ० : 

02:03 आया | 

( भजन ) सद्ुुरू घांव बा जगदीशा । जयजय, पुराणपुर्षा ॥ । 
( १) ध्यानापासना. 


( प्रबंध ९७; राग-गोरी; ताळ-धुमाळी. ) 
| &  सद्ठुरुसुंदरे, अह्मादिकां अगोचरे हो । न कळे तुझी महिमा, 
। भक्तांठागीं तूं साकार हो । अनंत अपरंपारे, निजसुखे प्रेमसारे 
। हो। तुज माये नमितां, भेदाभेद कांहीं नुरे हो ॥ सहदरुसुंदरे॥ प्र ०॥ 
जगे मज सांडिले, जाहला जगा मी वेगळा हो । ह्मणवुनि तुज 
शरण, आई आलां उताविळा हा । देडाने आपुले प्रेम, मजला 
तारिजञे अवंठीळा हो । हृश्य आणि द्रष्टा, सर्वहि तझा हा सोह- 
ळा हो ॥ सट्ररुसदर ॥१॥ सरत्या जगांत, मीच जहाली सरंता 
हो । विचित्र वेष तझा, कोणा न कळसि तं तत्त्वता हो । 
तुझेनि वचनमात्र, नह्मबोध रिष्यचित्ता हो । कृपार्वत ऐसी, 
आणिक न दिसे शोधितां हो ॥ सद्दरु० ॥ २ ॥ ऐसें तुझें रूप, 
व्यक्त अव्यक्त अतीत हो । क्षर आणि अक्षर, तेथ नाहींच भासत 
हो । मते नाना ऐक्या, आलीं सर्वेहि तुझ्या आंत हो । मीतं- 
पण नुरे, वाचा राहिली निवांत हो ॥ सहरु० ॥ ३ ॥ तुजला 
पहातां मानसीं, सर्वा ठायीं तं अससी हो । एक भावार्थावांचनी, 
भेटि आणिका न देसी हो । जाग्रति आणि स्वम-सुषुप्ति नाहीं 
तुजपाशी हो । तर्या आणि उन्मनी, बुडोनि गेली समाधिसीं हो ॥ 
सद्दुरूळ ॥४॥ अर्भक गूढमती, करूं नेणे तुझी स्तुती हो । परि 
मजलार्गि कनवाळु, तुझी मजवारे बहु प्रीती हो । वेगीं माझे मन, 
॥ आतां आणी तूं निवृत्ती हो । रमावछृभदास, भक्त येतो काकु- 
॥। कळती हो ॥ सहुरुसुंदरे ॥५॥ श्रीः ॥ 


१ सहज, लीलेने. २ नाशवंत, ३ कतकत्य. ४ बालक 


"७४ श्रीळष्णजयंतीत्रतकथा. 


* (ओंव्या ) ऐसे गुरुदेवतावंदन । करितां वंद्वंदकपण । एक- 
बटले येणे जाण । करिती खूण ऐसी असे ॥ १ ॥ सागराचे 
गडगजेन । लहरी गजून दावी पूणे । परि तो सागरु ल्हरीसे 
जाण । वेगळेंपण उरो नेदी ॥ २ ॥ तैसे वंदयवंदकर्त्वे वंदन । 
करी हा आपुलें आपण । पुढें ध्यातृध्येय स्वथे होऊन । मूर्ति- 
व्यान चालवी ॥ ३ ॥ | 
( भजन ) राधाकृष्ण जय कुंजविहारी । मुरलीधर गोवधेनधारी ॥ 
धाळकष्ण जय कुजांवलासा । गापामानस-राजहसा॥ 

राधाकृष्ण जय मुरलीवाला । चला गड्यांनो पाहूं त्याला ॥ 

( प्रबंध ९८; राग-खमाज, ताल-धुमाळी. ) | 

हृदयवृदावनीं, उभी सहुरु सांवळी हो । मांडुनि त्रिभंग ठाण, 
गोपीगोपाळांच्या मेळीं हो । अरुण प्रभा दीप्ति, लाजे चरेण- 
कमळीं हो । ध्वज वज पद्म, ऊर्ध्व रेखा तेजागळी हो ॥ १॥ 
सहुरु-व्यापके, कोण्हा न कळे तुझा पार हो । सयुण गुणातीत, 
तूंचि होऊनी साकार हो । गाती तुझें नाम, त्यांसी करिसी तदा- 
कार हो । देउनि आपुले प्रेम, ठुरविसी भेदा थार हो ॥ सदुरु- 
व्यापके ॥ घ्र० ॥ दशदिशां आंगुळिका, नखीं नक्षत्रांचा मेळा 
हो । सुनिळ वतुळ साजिरे, घोटीं फांके रत्मकिळा हो । वांकी 
तोडर झणत्कार, कांपे असुरांचा मेळा हो । मर्गजंस्तंभ जैसे, 
शा पोटऱ्या सरळा हो ॥ सहुरु-व्यापके ॥ २॥ जानु जंघा 
नीट, पीतांबर कटितटी हो । किंकिणि क्षद्रघंटा, गर्जेति. अनुहात 
बोभाटी हो । नभी विद्युछता दाटी, कासे साजे मगांठी हो। 
बहु मेखळा गोमटी, दिसतसे जगजेठी हो ॥ सदरु ॥ ३ ॥ 
न कळे उद्रगरिमा, नाभीकमळीं झाला अह्मा हो । अनेक मुक्त- 
पदके, शोभताति हृदयधामा हो । पुष्पमाळा कोस्तुम, गळां. 


१ करण्याची, २ या पदांत मातिध्यान पायांकडून मस्तकापर्यंत क्रमाने केलेलें. 
आहे. २ तेजाने श्रेष्ठ अशी. ४ रत्नाचे तेज. ५ मरकत ह्य पाचचे खांबाप्रमाणें 


ध्यानोपासना. -. _.' ९५६-: 


_ दिसतसे मेघश्यामा हो । आपाद वानेंची माळा, वेजयंती पुरु- 
षोत्तमा हो ॥ सहुरु० ॥ ४ ॥ आरक्त करकमळ, नखी चंद्र- 
प्रभाकीळ हो । जडित मुद्रिका बोटी, त्यासी जडले इंद्रनीळ हो । 
हस्त कड्गि बाहुवटीं, काय वानू तो मी ढाळ शे । विश्वभुज 
तमांठनीळ, केसा शोभतो गोपाळ हो ॥ सदुरु० ॥ ५॥ हणुवटि 
अतिगोमटी, प्रवाळ फळ लाजे ओठी हो । दतर्पॅकि हिरिया- 
ज्योति, न ये बोलतां ती गोठी हो । नासिक सरळ पद्यनेत्र ी 
केशा तोक्ष्णे भुकटी हो । अभाळभाळें केशर टिळा, अक्षता 
माणिक लल्लाटी हो ॥ सद्ुरु ॥ ६ ॥ मकराकांति कुंडले, 
तेज गली हें अपार हो । चांचर कुरुळिं देव सकळ, भ्रमर 
जाहले साचार हो । कोटि अक॑ त्यांहूनि अधिक, मुकुटप्रभा हा 
विस्तार हो । बहपत्रें आतेविचित्रे, शिरिं शोभिन्नठी फार हो 
॥ सद्ुरु ॥ ७ ॥ हांसतमुख अतिसुरेख, न कळे महिमा 
चतुरानना हो । सहस्त फणि स्तवितां, वदनीं जिव्हा चिरल्या 
जाणा हो । वेदश्रुतीं न ये व्याक्ते, सहा अठरा नव्हे गणना हो | 
अपरांपरी न कळे थोरी, अनुमाना न ये जाणा हो ॥ सदुरु० 
॥ ८ ॥ यमुनातटी उभे धीट, वेणु वाजवीत छंदें हो । वायु 
अंबरी तछ्लिन पार, तैसे स्थर झालें नादें हो । गायी पक्षी तेचि 
लक्षी, वृत्ति वेधल्या आनंदें हो । विभुवना सोहन गहन, घातढे 
नंदानंदे हो ॥ सदुरु- ॥ ९ ॥ ऐसी अह्यानंदमर्ति, परमसु- 
खाची तूं दाती हो । केवळ ज्ञानाची निभ्रांती, सुसदुःखासी 
अतीत हो । व्योमाची उपमा ती, तुज न साहे निश्चिती हो । 
रमावद्ठभदासा, सर्वाठायीं सदोदीत हो ॥ सद्दुरु-व्यापके ॥ १० ॥ 

( ओ्या ) ऐसें मूर्तिध्यान करूनि सावकाश । अंतररीच 
मूर्ति भावितां स्वयंप्रकाश । तंव ती प्रगटली सन्मुखास । त्या 


क शजयवआअक्ाााचता 


ण. म. 


१ गालावर. 


1 


-“। छदे श्रोळष्णजयंतीब्रतकथा, 


सुखास पार केचा ॥ १ ॥ सांवळी सुंदरी सगण मार्ति । देखिठी 

ज्या रूपाची अलालिक स्थिति । मग जयजयकारे संस्तुती । 

करवी सुवृत्ती स्वानंदे ॥ २ ॥ जैसे जे सगुण रूप दाखवी । 

तैस त अगुण रूप माखवी । ऐसें हे गुणागणस्वरूप चाखवी । 

सहस रमाधवकविदासासी ॥ ३ ॥ श्री: ॥* | 

| ( भजन ) छृष्णाई प्रेमपान्हा देई । मजळा घर्डीघर्डी ॥ 
( प्रबंध ९९. ; राग पिल, ताल दापचंदो, ) 


थमुनातटीं नेटकी, बाई नेटकी । सुर्खि वाजवि पांवा ॥ 
हास्य वदन चांगलें, बाई चांगलें । केसा शोभत यावा ॥ सुरा- 
सुरगण स्तविती, बाई स्तविती । मर्नि धरूनि भावा ॥ सुमन- 
वर्षांव वर्षेती, बाई वर्षेती । महादेवाद्िदेवा ॥ १॥ ऐसी ही. 
माझी कान्हाई, माझी कृष्णाई । माझ्या अंतरिं भरली ॥ सवंही 
चाळक पाळक, बाहे पाळक । सवेठायीं व्यापिली ॥ जिव्हेची 
व्यक्ती होउनी, बाह होउनी । पाहें बोलवी बोली ॥ भावार्थ 
गोंधळिं आपण, बाई आपण । स्वये नाचं लागली ॥ ऐसी० 
॥ भध्रु० ॥ माथां मुकुट सोज्ञ्ळ, बाई सोज्ज्वळ । भाळिं केशर 
टिळा ॥ सुरंग खचित अक्षत, बाई अक्षत । ठाजे माणिककीळा ॥ 
नयन झळक वारिज, बाहे वारिज । न ये बोलतां. लीळा ॥ 
नासिक सरळ सुंदर, बाई सुंदर । शोभे कोस्तुभ गळां ॥ ऐसी ०. 
-॥ २ ॥ पदक हृदयिं चांगले, बाहे चांगळे । मुक्ते जडठी 
त्यास ॥ आपाद वनमाळा हो, वनमाळा हो । नाभी जन्म 
अम्ह्यास ॥ कटितटिं पीतांबर मेखळा, बाई मेखळा । अतुपम्य 
प्रकाश ॥ पार्या नूपुर अदु तोडरु, करी गजरु । नांदे असुरां 
नाश ॥ ऐसी० ॥ २ ॥ अहं कोल्हासुर वधोनी, बाई वधोनि। 
कोहं कंस मारिला ॥ दंभ दर्पे अभिमान । बाई अभिमान । 


सणाशणाणी१ीी 


१ या पदांत मूर्तिष्यान मस्तकाकडून पायापर्यंत केलेलें आहें. २ डोल. 


ध्यानोपासना, व. 


त्याचा संहार केला ॥ क्रोध निंदा अज्ञान, बाई अज्ञान । त्याचॉ*** 
ठाव पुसीला ॥ अविद्या थोर ती राक्षसी, बाई राक्षसी । तिचा 
गळा निवटीला ॥ एसी० ॥ ४ ॥ नखचंद्र अतिसोज्ज्ळ । बाई 
सोज्ज्वळ । तळव्या अरुणरंगे ॥ ध्वज वज्र आणि पद्म हो, बाई 
पद्म हो ॥ पाहतां भ्रांति ही भंगे ॥ अंकुश आणि ऊध्वेरेखा 
हो, ऊध्वरेखा हो । भक्तिलागिं मानवत गे ॥ श्रीरमावलभदास 
हो, हरिदास हो । तेथें रंगला रंगे ॥ ऐसी ही माझी ॥५॥ 


( भजन ) चित्त चोरटा विठेवरला । तो हरि माझ्या माने भरला ॥ 
( प्रबंध १००; राग-ललित, ताल-दीपचंदी, ) 

व्यक्ताव्यक्तअतीत, बाडे अतीत । तुझा न कळे पार ॥ 
अनार सिच्ध तं अविनाश । बाहे अविनाश । अनत परात्पर ॥ 
चिन्मय चिदाकाश तं, चिदाकाश तूं । परबह्म साकार ॥ नियुण 
तं तं सगुण, बाई सगुण । भक्तांलागिं आकार ॥ १ ॥ ऐसी 
सद्रु माउली, गुरु माउली ! तझी अकळ कळा ॥ मस्तर्कि 
ठेवुनि हस्तक, बाई हस्तक । मज तारिळ अवलीळा ॥ श्रवण 
निजगुज सांगोनी, बाई सांगोनी । लावी नामाचा चाळा । अज्ञान- 
तिमिर नाशिले, बाई नाशिले । ज्ञानअंजन डोळां ॥ ऐसी 
सह्ुरु० ॥ धु० ॥ आकार निराकार तूं, निराकार तूं । अप्रंमेय 
सदोदित ॥ आधार निराधार तं, निराधार तूं, विश्वी विश्वातीत ॥ 
विश्वपाळक तंच तुं, बाई तूंच तूं । आन नाहीं दिसत ॥ परात्पर 
तूं अधिक, बाई अधिक । भक्तां हित अपरिभित ॥ ऐएसी० ॥२॥ 
नकळसि भाव अभाव, बाई अभाव । काय बोलं मी गोष्टी ॥ 
परिपर्णभावें तूं संपूर्ण, बाई संपणे । वोळाते स्वानंदवाष्ि ॥ पणेजह्म 
तूं व्यापक, बाई व्यापक । दिसासे स्वानुभव मोठी ॥ भाविक 
भक्तां देखोनि, बाई देखोनि । तेथे घालिसि मीठी ॥ ऐसी ० 


ण णच 


हायला अडा हहिंिमिंखकबब जज बाश 


हिॅश््ब्क्अ_-अकआ तत साकर टीपी 


१ वेड. २ अगम्य. ३ वषंतास. 


ळ्द | श्रीकूष्णजयंतीब्रतकथा. 


॥ ३ ॥ श्रवण नयन घाण हो, बाडे घ्राण हो । त्वचा रसना 
पाही ॥ वाचा आणि कर पद हो, कर पद हो । युप्त इंद्रिय 
तींही ॥ मनादि बुद्धी चित्त हो, बाई चित्त हो। यांसिन 
कळासे कांहीं ॥ अहंकार अंतःकरण, अंतःकरण । सवे चाळक 
देहीं ॥ऐसी० ॥४॥ अहं-को5हं-सो5हंभावना, बाई भावना । सवेही 
तुझा प्रकाश ॥ जागृति स्वम सुबुप्ती, बाई सुघुप्ती । तेथें तुझा- 
चि भास ॥ तुर्या. आणि हो उन्मनी, बाई उन्मनी । हाही 
तुझा विलास ॥ सर्वी ठायीं तुज देखत, बाई देखत । रमावछभ- 
दास ॥ ऐसी सहुरु ॥ ५॥ ॥ श्रीः॥/&/  ॥ श्रीः॥ 

_ [ सूचनाः-जन्मकथेच्या दिवशीं येथून पुढें जन्मकथा चालवावी. | 

( भजन ) सच्चितू प्रेमानंदू । भज रे गोबिंदू गोविदू ॥ 

( 'छोक. ) रमावलुभापासुनी बोध झाला । नमस्कार माझा 
तया सट्ुरूळा ॥ दयावंत तो संत तो भक्त पाहीं । तया- 
सारिखा मुक्त कोणीच नाहीं ॥ १ ॥ 

( प्रबंध १०९; राग-कमोद, ताल-झंपा, ) 


सुचिरं रचितचकोरनरम॒ । सचराचरसर्वगतेकरसम॒॥ युरु- 
मीश्वरमात्मपदं चरमम्‌ प्रणमामे कथं प्रणमामि कथम ॥१॥न 
नमामि कथम्‌, न नमामि कथम्‌ ॥ ध्रु० ॥ सुरुतन्मयभावमभा- 
वपदम्‌ । गुणतोप्यवियुक्तवियुक्तपदम्‌ ॥ गुणदोषविवर्जितसर्व- 
गतम्‌ । प्रणमांमे कथं न नमामि कथं ॥ २ ॥ अविरोधविरोध- 
विरोधपदम्‌ । अविरुद्धविरुद्धमनादिपटम्‌ ॥ अविकल्पकसवेगतात्म- 
रसम्‌ । प्रणमांमे कथं० ॥ ३ ॥ आगमागमयुक्तवियुक्तपद्म । 
निगमागमगुप्तनिगुप्तपद्म्‌ ॥ अवधूतानेरंजनमाक्षपद्म्‌ ॥ प्रणमामि 
कथं न नमामि कथम्‌ ॥४॥ । श्री 


१ (पान भे०) यादवाला « 


र 


(२ ) गोंधळ, 


क्व औ....र्‍त्जा 
अजनल न म-यमाविह न १५७ तळमळ कवनळोळक 
ह न्यकऱ् 


( भजन ) रंगशिळा ही चित्तभूमी । निमेळ करिं अंतर्यामी ॥ १ ॥ 
रंगशिळेवरि ये रंगा । कारे रे भवभ्रांतीभंगा ॥ २॥ 
रंगशिळवरि ये गोपाळ । शमवीं इंद्रियचळवळ ॥ ३॥ 
रंगशिळवारे ये श्रीपती । भजनीं रंगविं मांझी मति॥४॥ 
रंगशिळेवरि ये कृष्णा । उघडी दहैरी चिन्नयना ॥ ५॥ 
रंगशिळेवरि ये गोविंद । अंतरिं स्फुखी जह्मानंद ॥ ६ ॥ 
रंगशिळवरि ये श्रीहरि । वृत्ति खळवीं विश्वंभरी ॥ ७ ॥ 
रंगशिळेवरि ये श्रीराम । कृष्णदासा निजसुखधाम ॥८॥ 


( 'छाक ) प्रणाम केला नव रंगड्याला । श्रीगोपवेषा 
हरिदेवड्यालळा ॥ हृद्दारिजान्ती स्वतःसिद्ध आहे । 
विचार्यमाणे परिपूर्ण पाहे ॥ १ ॥ 


आनंदरूपे निजबोधरूपे । अह्मस्वरूपे श्रातिसारूपे ॥ 
वेदान्तरूप सिद्धान्तरूपे । श्रीरंगरूपे रमतां मनो मे ॥२॥ 


( प्र १०२ ) येई वो रंगदेवते रंग भरी, रंग भरी । सर्व 
साहित्य संगीतकळा तुझ्या अंतरी ॥ धर० ॥ तानमानप्रबंध 
शुद्ध करी, शुद्ध करीं । हाव भाव भुपद तूंचि आवरी ॥ १॥ 
तुझेनि शोभा शोभे चराचरी, चराचरी । समाधान होय सुर- 
नरकिन्नरी ॥ २ ॥ त्रिभंग अभंग ठाण धरीं, ठाण धरीं । 
सट चिदू आनंद नामना वरी ॥ ३ ॥ त्वंपद तत्पद चाळुनि 
बरीं । असिपादि रंग तुझ्या परोपरी ॥ ४ ॥ श्रीरमावभदास 
उत्तरी, दास उत्तरी । प्रसन्नदना आली अतिगजरीं ॥ ५ ॥ 


 टयनमममाकाकाकरभभवकासना 40६ ाकाळकनोमे १७२0१ भेग 00 कतर ४१७११) १७९१ १ 4१३१00१ ७१ ०९९०पपमानमभक्ॉ ४१७००१७४४७ २१" त क कक क्सा कसा 


१ दहराकाशांत. २ हृदयकमलांत. 


र्ट श्रीऊष्णजयतीघ्रतकथा, 


( ३.) सुरुयात्रा, 


"00: 209९0$ 9-6-०-4-7 

[ सूचना--खालील गुख्यात्रेचें भजन व पदें होईपर्यंत उपासकानें व भजन- 
मंडळीनें रंगशिळेपातून देवाच्यासमोर पुढें हळ हळ चालत जाऊन, मागे वळतांना 
देवाकडे पाठ न करितां ( मूर्तीकडे पहात पहात ) रंगशिळेपर्यंत मागच्या पावलीं हळ 
हळ पावलें टाकीत यावें, व पुन्हा तसेंच पुढें जावें. हा गरुमार्गातीळ सांप्रदाय आहे 
याचें रहस्य असं को, आपण घरांत शिरतांना घरासन्मुख होऊन जातों, व बाहेर 
येतांना घराविन्मुख होऊन ( घराकडे पाठ करून ) वाहेर येतों; तसेंच सुषुप्तींत 
ज्ञाते वेळीं एकंदर बाह्योपाधि सोडून जात असतों व तिकडील आनंद अनुभवितों, परंतु 
परत येतांना त्या आनंदाकडे पाठमोरे होऊन येतों, ब त्यामळ आपण स्वरूपानंदास 
मुकतो. यासाठीं तसें न करितां सुषुप्तींतील अतींद्रेय सोख्याची-निर्विषयानंदाची-स्माते 
गुरुखुणेने जाग्रतींत घेऊन यावी. ह्मणजे सर्वोपाधित्यागरूप व्यतिरकध्यानाभ्यासयोगाने 
वात्तेलयसाक्षित्व अनुभवून ( सध्चिदानेदात्मस्वरूपाची-श्रीकृष्णाची-प्रत्यक्षता करून 
घेऊन ) वत्त्युदयकाळी तःच स्वरूप जलतरंगन्याय व्याप्यव्यापकरूपाने ( अन्बयाने ) 
सर्व जगांत-सर्वेप्रपेचकायीत-विषयभोगसमर्यी पहावें. 'ही खूण गुरुपुत्ञांनी-पत्साध- 
कांनी लक्षांत बाळगावी. | 

(भजन) * हळु हळु चालावे । सांबळ्याला भेटावे ॥ 

मार्गी हळू हळु चाळा । वाचे बोला हारेविठ्ठलळा ॥ 
( प्रबंध १०३; राग-भूप, ताल-त्रिवट. ) 

धरीं धरीं मना, धारणा हे बरी । सुरु श्रीहरी पणेजह्म 
॥ ध्र० ॥ सहुरू वेगळे जरी जरह्म असे । तरि फळ दिसे ऊंसा- 
बरी ॥ १ ॥ चंदनासि येती परिमळाचीं फुले । तरी युरु वेगळं 
नह दिसे ॥ २ ॥ श्रीरमावलठभदास शिकविती । कोण झक- 
विती मग त्यासी ।॥ २ ॥ श्री ॥ 

| ( प्रबंध १०४; राग-खमाज, ताल-रदापचंदी. ) 


गुरूचे भजन होचे माझे ध्यान । तोचि पूणे ज्ञान जाण 
माझे ॥ धरु” ॥ माझा मायबाप सुरु सांवळा । बहूत कोंवळा 


अपान 


ननक कल तक कणणणीध पीट णत. 


* या भजनांत श्रीमद्धगवद्रीतेतील * शाने: शनेरुपरमेतू० ' या गुरुमार्गाचें रहस्य 
ध्वनित केलें आहे 


गुरूयात्रा. 


मजलागी ॥ १ ॥ सहुरूचे पाथ हेचि माझी यात्रा । तयावीण 


। समावहृभपायीं दास पर्ण ॥ ३ ॥ श्री 

। ( प्रबश्ध १०५; राग-झिंझोट, ताल-ब्रिवट. )_. 

कांहीं केळी नाहीं सेवा । मज तारी सहुरुदेवा ॥ ध० ॥ 
आह्मी अन्यायी अपराधी । आह्मां नाहीं हृढबुद्धी ॥ १ ॥ 
असो पडा कोतेनी काया । ऐसे करीं गा पंढरिराया ॥ २ ॥ 
रमावछभदास बळी । जीव दिधला पायांतळीं ॥ ३ ॥ 


(म० १०६ ) अपराध क्षमा, करीं गा गोपाळा । परम- 
कृपाळा, दवदूवा ॥ घरु० ॥ सवेगता तुज, एकदेशीं पाहे । 
यात्रा करीताहे, तीर्थातीर्थी ॥ १ ॥ चित्तातीता तुज, चित्तीं 
माझे धरीं । अपरिमिता करी, पारिमेतसे ॥ २ ॥ चहूं वाचा- 
तीत, स्तुतींचा विलास । रमावलछृभदास, करूं धांबे ॥ ३ ॥ 


( प्र» १०७ अभग ) आला प्रसा दवाचा । भक्ता आनंद 
साचा ॥ १ ॥ आला आला इहास्प्रसादु । संतुष्टला परमानदु 
1 ॥२॥ जी जी अपेक्षा असेळ । ती मज दातार पुखील ॥ ३॥ 
१ स्मावहृभदास हणे । याहुनि कायसे मागणें ॥ ४ ॥ श्री? ॥ 
( भझून ) गुरु महाराज गुरु । जय जय परज्नह्म सदगरु॥ घ० ॥ 
॥ सारा साक्तदायक दाता उदार कल्पतरू ॥ जय जय गुरु० ॥ १॥ रूप 
ज्याच मनवुद्छांपर वाचे अगांचरू ॥ जय जय०॥ २॥ अलक्ष्य अनाम 
अरूप अद्य अक्षय परात्पर ॥ जय०॥ ३ ॥ बद्धमुसु्चसाधकशरणा- 
गता वज्रपजरू ॥ जय०॥ ७४ ॥ आत्मारामी रामदास गोपाळ करुणाकरू 
॥ जय० ॥ 2॥ > 


( खूचना--याभमाणे गु्यात्रा झाल्यावर देवास व गुरुपीठास सर्वांनी नम- 
स्कार घाठून फुलाचा प्रसाद अद्ूण करून रंगशिळेवर येऊन पुढची पढे ह्मणावी, ) 


.११ 1५१७५५ भा ००००000000“. णा ५२ पाता लाटा 


१ “ त्बद्याचया व्यापकता हता ते । ध्यानेन चेतःपरता हता ते ॥ 
स्तुत्या त्वया बाकपरता हता ते । क्षमस्व स्वामिन्‌ ऱ्यपराधमेतेत ॥१॥ ” 
"णयेवधूतगीता, 
दु वि 


क्षेत्रा नेणे मी हो ॥ २ ॥ तोचि माझा देवो सर्वाचा गोंसायी । 


दर श्रीकृष्णजयंतीप्रतकथा- 
, ) 1. पृ 
( ४ ) संतपूजा. 
( भजन ) विठोबा केशरी गच । विठोबा तुझा मला छंद ॥ 


विठोबा केहारी टीळा । विठोबा गळां तुळसिमाळा ॥ 
विठोबा केशरी उटी । विठोबा देई मला-भेटी ॥ 


( सूचचना--हे भजन चालल असतां सव सत मडळीना--भजन करणाऱ्यास व 


इतर सर्वास--पुष्पमाळा; बुका, गध वगर अपंण करून नमस्कार कराव. बासकान, 


बायकांस हळदकक गध पुष्पमाळा वमर दंऊन नमस्कार करावा, हा सतपूजा हान पा 


( प्र» १०८ ) संतपदरजाचा, निजदास मा साचा । निरं- 
तर वाचा, मी गात असे ॥१॥ संतपार्या पडतांते, ते खुणसि 
पावताति । उपरि कारिताति, बा लोटांगण ॥ धघरु० ॥ कृष्ण 
त्यांचे देवत, माझे आंगी संचरळं । अकळ विस्तरलं, संकळरूप 
॥ २॥ आपुलें नाम सांग देवा, तूं कोठे वसतोसे । तंव दास- 
वाक्यांसी, काय बोले ॥ संतपा्यां ॥२॥ परावाचा खुट, परश 
हें नाम । त्रिपुटी लोपे धोम, तेचि माझे ॥ संतपा्यां > ॥४॥ पुढे 
होईल काय, . ऐसे पुसताहे । तंव तो हासताहे, चाडपूण ॥ 
संतपायां ॥ ५ ॥ मार्गे पुढे मीच मी, आता मीच आहे । 


निश्चळ साच राहे, मजमार्जी ॥ संतपाया ॥ ६ ॥ करू केसा | 


तुझी सेवा, आतां सांग सांग देवा । एक भावाथांचा ठेवा, 
मज पूर्ण आहे ॥ संतपायांस ॥ ७ ॥ निवांत मदूर्पी, हाचे 
हे सेवन । लौकिकपजन , मिथ्या मज ॥ संतपायां3 ॥८॥ 
असावे रे अखंड, न खंडति डोल । बोलती सखोल, छंदोळंद॥ 
सेतपायां ॥ ९ ॥ ( आतां ) नव्हे नव्हे प्रहाला, श्रीरमावलभ- 
दास । झाणि हणाल त्यास, ठोका ऐसा ॥ संतपार्यार ॥१०॥ 


१ यांत भक्ताचा देवास प्रश्न व देवाचे भक्तास उत्तर अशी खुणेचा प्रश्नात्तर 
आहेत. ही खण संतांच्या पार्यी घाळून घेणारासच मात होते ब खण पटल्याउपरही 


पन्हा संतांच्या पायीं कृतज्ञतेने सत्साधक लोटांगण घालतात; हँ सानाततर भक्तच, 


लक्षण या पदांत दशावेल आहे. २ शूमध्यरथान 


त 


र. 
शी, 
र्ण 


_ संतपूजा. * दडे. ५: 


( प्रबंध १०९; राग-झेझोट, ताट-त्रिवट. ) 


देवोगेरिगडीचा राजा । अंबर प्रधान त्याचा ॥ सकळ 
महालाचा साचा । लेखक होतों मी त्याचा ॥ संचार झालासे 
५ ०७. ७ कअ 


मज । उतार नव्हेच याचा ॥ १॥ बेडे वेडे गे केठं । कान्हा- 
हने मन नेलें ॥ म्लेच्छसेवे सांडविलें । आपुल्या सेवे लावियठें 


॥ वेडे ॥ धु० ॥ परमार्थ महाल सार । लेहवी तो मनकखी ॥ 


हिरोनी घऊनि शीण । हातांत लेखणी धखी । वाची र वाची 


र ह्मणे । प्रबंधरचना बखी ॥ बेडे ॥ २ ॥ संसार हा झाडा- 


वया । संदुरु लवकरी आला ॥ भागवतमंत्राक्षरीं । संचारु 
अधिक झाला ॥ पहिलेपण नाही नाहीं । झेलितों अनुभव भला ॥ 
वेडे? ॥ ३ ॥ देहबुद्धि खोंचियली । जनमान खोंचियला ॥ 
मायादवा खापयठी । विरोनि अहंकार गेला ॥ प्रत्रात्ते निवृत्ति 
खांचियठी । सानंद सुरानि ठेला ॥ वेडं> ॥ ४ ॥ शिव जिणे 
माहायठा । जावु माझा तिणे नेला ॥ काय झाले तं मी नेणं । 


1 सनकादिकां विस्मय झाला ॥ रमावदधभाचा दास । कान्हाई 
। हैऊनि ठेला ॥ वेडे ॥५॥ ॥ श्रीः ॥ 


( प्र ११० ) दुग्धापासुनि घत झाले ।त्यांत न मि 


कांहीं केळं ॥ १ ॥ ऐसा जाण पां अनभव । साधु संत तेचि 


देव ॥ ध्रु० ॥ हळदी चुनियाच्या संगें । तेथे एकचि होय रेगे 
॥ २॥ गंगा सागरा मिळाली । तेथे सागर होडाने ठेली ॥३॥ 
' सावहठभदास पाहीं । तेथें उरलें कांहीं नाहीं. ॥ ४ ॥ श्रीः ॥ 


ह अय 
कवडसा 3 ३ अ क “ाणहणण्ााााडमाधाडालडडडडडडडडडडडचममला 


| या पदांत रमावळभदासांनीं आपलें पूववृत्त (आत्मचरित्र ) सांगितळें असून, लढाई- 
गतर लुटीमर्ध्ये एकनाथी भागवत सांपडल्यावर त्याच्या वाचनाने पवस्थांते बदलत 
1 जाउन पृर्णेत्व कसे आप्त झाळें, याबद्दलचे उद्गार स्वतः सांगितले आहेत. पुढील भभं- 
| दी यासच अनुसरून असून त्यांत कृतार्थतेचे उद्गार त्यांस शोभण्यासारखे आहेत; 


. ८४  श्रीकृप्णजयंतीततकथा, 


( ५) लोटांगण. 

( भजन ) विठूचा, गजर हारनामाचा, झडा रोवेला । 

_. . संताचा, मेळा गोपाळांचा, डाव मांडिला ॥ १॥ | 

(प्र १११) नलगे योग बह्यज्ञान | नलगे कर्मअनुष्ठान ॥१॥ 
रजी .घोळेन घोळेन । संतचरणीं लोळेन ॥ भ्र० ॥ नलगे वेदांचे 
,' पठण |) नलगे योगाच भषण ॥२॥ नलगे तप दृहदडण । नलगे 

_ संन्यासग्रहण ॥ ३ ॥ त्रतें न कखती सहज । नलगे दातूपण 

मज ॥४॥ न पडे आगमप्रवाहीं । न पढे मंत्र तंत्र कांही ॥ ५॥ 
यम नियम पुरश्वरण । नलगे तीर्थाचे भ्रमण ॥ ६॥ नलगे 
देवपण घेणे । नलगे लोका मान देणे ॥ ७ ॥ नलगे 'दिष्यासे 
सांगावे । नलगे गुरुपण घ्यावे ॥८॥ रमावलभदासां डोहळा | 
पंटरपुरीं हा साहळा ॥ ९ ॥ त्रा: ॥ | 
( भजन ) नामाचा बाजार । पढरी नामाचा वाजार ॥ 
आपषादि का..क यात्रा भरता । कारेता जयजयक'र ॥ पढरा०॥ 
गापाळपूरा काळा झाला | लाह्याचा भाडमार ॥ पढरा० ॥ 
ठायी ठायीं संत मिळाळे । विडटळ हा सरदार ॥ पढरा० ॥ 


नामाचे घेती नामाच देता । कोटंकऊळां उद्धार ॥ पढर(०॥ 
हणे तुकाराम सतसज्ञना । वण हानिघार॥ पढरा० 1 


(प्र ११२) गोवधैनगडीची, गडीची आई । यमुना थडीची, 
थंडीची आवा ॥ सांवळ्या वणोची, वणाची आवू । कांबळ्या 
मनाची, मनाची आवे ॥१॥ वृंदावनांची, वनींची आई । शंकर- 
मनींची, मनींची आवा ॥ चरणीं गंगा गे, गंगा गे आई । पापभंगा 
गे, भंगा गे आवे ॥ २॥ बखीं पाऊल, पाऊले आई । कुंकुम 
लावील, लावील आवा ॥ नखी ग्रहण, ग्रहण आवू । चंद्रधरण धरण 
अवि ॥३॥ सर्प काळी गे, काळी गे आई । गवे टाळी गे, टाळी 
'गे आवा ॥ बिरिदावळी गे, वळी गे आवू । देत्या दळा गे, 
दळी गे आवे ॥ ४ ॥ पोटीं पोटऱ्या, पोटऱ्या आई । मांड्या 
बऱ्या गे, बऱ्या गे आवा ॥ पिंवळा पाटोळा, पाटोळा कांसे । 


र 


%).  $ | शं , 
लाटागण. ८५: 


मेखळा ' त्यावरी, त्यावरी भासे ॥ ५ ॥ नाभीकमळ, कमळ . 


' खोल । अम्ह्या अकळ, अकळ बोल ॥ आंगीं चंदन, चंदन 
। उटी । करूं वंदन, वंदन दिठी ॥ ६ ॥ हृदयीं पदक, पदक 
॥। बरे । महिमा अटंक, अटंक खरं ॥ आपाद वनींची, वनीची 
। माळा । कोस्तुभमणीची, मणीची ढाळा ॥ ७॥ आजानु भजा 
4 गे, भजा गे आई ।भेटों तूज गे, तूजगे मावा ॥ कानीं कु 
कुंडळे आवू । तेज मांडळे, मांडले आवे ॥ ८॥ आओठीं पोवळं, 
। पोवळे रंगे । दांती. दाळिंब, दाळिंब भंगे ॥ नासिक सरळ, सरळ 
। साजे । डोळां कमळ, कमळ लाजे ॥९॥ भोंबया मेढा गे, मेढा गे 
। आई । लाविसी वेढा गे, वेढा गे आवा ॥ भाळीं केशर, . 
केशरटिळा । अक्षत माणीक, माणीककिळा ॥ १० ॥ चांचर 
॥ कुरूळ, कुरूळ माथां । तत्पर प्रेमळ, प्रेमळ नाथा ॥ 
देखतां भ्रमर, भ्रमर होणें । उतरे जीवार्चे, जीवाचे 
1 टोणं ॥ ११ ॥ मुकुट मयूर, मयूरपत्र । दिसत तरूच, तरूचं 
1 छत्र । त्रिभंग वाजवी, वाजवी पांवा । अनंग लाजवी, लाजवी 
1 आवा ॥ १२॥ गोपीं गोपाळीं, गोपाळीं आई । मुखें हांसत, हांसत 
। बाई ॥ भावार्थ गोंधळीं, गोंधळीं आवे । प्रीती नाचत, नाचत 
। पाहे ॥ १३ ॥ देवां दुलेम, दुलेंम आई । भक्तां सुलभ, सुलभ 
। आवा । रमावल॒भ, वळुभदासां । समागमाची, गमाची आशा १४ 
॥ (भजन ) भक्तवत्सले स द्रुरू माय । दावी आपुले चिन्मय पाय ॥. 
(प्र ११३) पिंड आणि जह्मांड, जेथें नाहीं माया रांड 
र । भेदाभेद खंडे, शेखी चुरोचे पाखांड रे ॥ चहुं वाणीचा मांड, 
| तेथें ठेर तो अमांड रे । अनुभव साचार, जाणे ह्मणेळ तो भांड 
 रं॥ १ ॥ सहुरु माउली, झणतां अरूप अनाम रं । भरपुर 
गाउठी, दूभे अनंत रूप नाम रे । संतांची साउली, .निर्वि 


बबन 


्डौ 
आन ममी अपकनर | १ नि ११४५॥१४॥४४ 


१ हें ह्मण सेतांस आलिंगन देतात. २ वाचाळ, भिकारी 


- श्रोळूष्णजयंतीत्रतकथा. 


कल्प गुणग्राम रे । स्वयें देव भक्त, आप आपण्या विश्राम रे ॥ 
सद्रुमाउलठी० ॥ घर? ॥ प्रथम चतुभुजा, झाली ब्रह्मयाच्या 
गजा र । सृष्टिरचना पूजा, करी तो भाव सांड़ाने दुजा र| 
अगाध विश्वभजा, नानारूपं धरिसा वोजा र । द्वापाराचे अंती, 
ह्मणवी रामाची अनुजा रे ॥ सटरु० ॥ २॥ परात्पर अधीक, 
जीचीं बाळे ब्रह्मादिक रे । नारद ब्यासादिक, ठाक सनकादिक 
सकळीक रे । योगिथां वरॅंटिक, शिव ध्यातो प्रमाणीक रे । 
अर्जुन उद्धवार्वारे, कृपा अळोलीक र ॥ ३ ॥ नाना वणे नाना 
रूप, धरूनि ते अरूप र । कीर्तनी सुखरूप, भक्तांलागीं ती 
. अमप रे । प्रेमवन्त भप, त्यासे न बाधी भवकूप रे । देह 
दिवटी ऊजळे, जळे त्रिगुण तेळ तूप रे ॥ सदुरु> ॥४॥ 
बालकमी निपॅटणे, बोळं नेणें आजेवपणे र॑ । मग माझे बोलणे, 
बंखें इथेनं करणं २ । सकळिकी मानणे, मीतं नराचे जाणणे 
रे.। प्रेमपान्हा पाजी, रमावठभदास्यपणे रे ॥ सद्ररु० ॥५॥ 
( शजन ) अंबा भसजाम जगदबा भमजाम । 
चिपुरावा मजा[म शारदा भजाम ॥ 

(प्र ११४ ) गरुकृपा अंब, जय जगदब । मरातकदब, 
सारासारनितंबे ॥ भ्र० ॥ गरुकृपा परमेश्वरी, जयाते हाती 
घरी । अनंत तयाच्या होती, सुंदर लहरी ॥१॥ गुरुकृपा तीचि 
भक्ति, सुरुकृपा तीचि शक्ति । गरुकृपा परिपणे, शांति विरक्ती 
॥ २॥ गुरुकृपा आदिमाता, धन्य ज्या आठी हातां । गरुकृप- 
बीण जन्म वांथाचि जातां ॥ ३ ॥ गुरुकूपविण वावो, देवीसहित 
देवो । गरुकूपा जहालिया, नाहींच भेवो ॥४॥ श्रीगीता भागवत, 
गुरुक्रपा भावत । श्रीरमावछभदास, महावाक्य पावत ॥ ५ ॥ 

( भजन ) गावद गावद गापाल राधाळुप्ण | गावद्‌ गा वद०॥ 


वल 00000000000._ काकाला 


१ उत्तम. २ बळरामाची. ३ श्रेष्ठ, वंद्य. ४ अगदा, ५ माझे वेड वांकड बालण 
त्या आईनेंच सारखं करून घेतलें पाहजे. 


प्रकरण ६ वे-पूजोपचार ( आरत्या वगेरे ) 


शभ ९:3० 20२00 


(प्र ११५-- घूपारात ) आवडी गंगाजळ देवा न्हाणेले । यि 
भक्तीचे भूषण प्रेमगंध अर्पिळे ॥ १ ॥ अहंघधप आणिला श्रीहरी- . ।., 
पुढें । जो जो धूप जळे तो तो देवा आवडे ॥ २॥ रमावछृभदासे र्र 
अहेंधूप जाळिला ॥ एकारतीचा मग आरंभु केला ॥ ३ ॥ ति 

(प्र ११६- दोपारति) सोहंदीप ओंवाळं बाळ गोविंदा । 
समाधी लाजे पाहतां मुखारबिंदा ॥ १ ॥ हरिख हरिख होतो मुख 
पाहतां । चाकाटल्या नारी स्वेहि अवस्था ॥ २॥ सद्भावालागी 
देव बहु सुकेला । रमावछभदासे हा नेवेच अर्पिला ॥३॥ श्री: ॥. 

(प्र ११७- अुरूपूजा ) हृदयआसना सट्रुरूपडं । बेसवू 
चोखडें प्रजावया ॥१॥ आतेगंध प्रेम सुमन ते बरे । वाह पे आदरे 
आवडीन ॥ २ ॥ यापरि सट्रु-पजन हे करूं । हृदयीं ते धरू 
ध्यान याचे ॥ ३॥ अहं हा धूप, निःशेष जाळं । सोहं हा 
ओवाळं दीप मग ॥ ४ ॥ भावाचा नेवद्य गोडीसि आला । 
भावें तुस झाला श्रीयुरुनाथ ॥ ५॥ ॥ श्रीः ॥ 

(प्र ११८-नेवेच् ) खिसमिस अकॅरुट, बदाम ते घनेवट । 
अंजुर तें नरवंट, यादवेंद्राकारणं ॥ १ ॥ खारिक खोबरे ओले 
दिव्य द्राक्षवड आले । नारिंग अमतफळे, यादवेंद्राकारणे 
॥ २ ॥ शखिरणस ऊंस गोड, दाळिंब पनस वाड । ऐसा भेवा 
बहु गोड, यादवेंद्राकारणं ॥ ३ ॥ रमावछभाचे दास, नित्य 
घेती त्याचा शेष । बेसले हो सावकाश, यादवेंद्राकारणे ॥४॥ 

(प्र ११९) तिळव्या साखर लाडु, संथ तूप 
त्यासि गोड । अम्हश्‍ताचा पडिपांड, कोडबळीं तळठीं ॥१ ॥ 
खार्जी करांजेया सार, दुग्ध खवा मनोहर । नाबदा ऊसाचा 


डि 


१ अक्रोड. २ भरीव. ३ चांगले. ४ लोणकढत. ५ साम्यता. ६ खडीसाखरेंत 


हेट श्रीकृष्णजयंतीत्रतकथा. | 
पेरे, मिरकुटें घोळलीं ॥ २॥ दहीं दूध साय मध, पात्रे 
भरियेठीं सिद्ध । आणिकही बहुविध, नारी आल्या जवळी 


.॥ ३ ॥ परवेंडी यादवास, दाविताती सावकादा । रमाव- 
छभाचे दास, दर्शनासि भुकेले ॥ ४ ॥ ॥ श्री: ॥ 


(प्र१२०- मगलारता) फळ तांबूल दाक्षिण वाहिले । तया- 
उपरी निरांजन मांडिले ॥१॥ आरति आरतीं करूं गोपाळा । 
मीतृंपण सांडाने वेळोवेळां ॥ २ ॥ पंचप्राण पंचारति उजळली । 
दृश्य लोपळे तया प्रकाशातळीं ॥ ३ ॥ आरवतिप्रकाशे सर्य चंद्र 
दीपले । सुर नर सकळिक तटस्थ ठेले ॥ ४ ॥ देवभक्तपण न 
दिसि कांहीं । ऐसं वरी दास्य रमावलुभ पायी ॥ ५ ॥ श्री: ॥ 


(प्र १२१) धन्य भक्ति हे गोकुळ, धन्य भक्ति भावार्थ । 
धन्य तांडववेष, कृष्ण स्वयें क्रीडत ॥ १ ॥ धन्य हृदयकमल, 
माजीं विराजे हारे । आरति स्वानंदें करिति पुरुषनारी ॥ २॥ 

धन्य भ्रेम कवळ, करीं नवनीताचा । धन्य वामहस्त, अभय देतसे 
साचा ॥ ३ ॥ धन्य वांकिपार्यी, गर्जेति गजरी । ह्णति जन्म 
मरण, नाहीं नाहीं निर्धारी ॥४॥ धन्य भक्ताधीन ऐसा, 
दावितो केसा । एक पायावरी उभा राहे सरीसा ॥ ५ ॥ धन्य 
भाक्ते आवडी, नत्य करेत असे । जेसा खेळवीत, तेसा खेळत 
असं ॥ ६॥ धन्य गगनी विमानी, बह्मादिक पाहती । रमावलभ- 
दास, जयजयकार गजेती ॥ ७ ॥ ॥ श्रीः ॥ 


(प्र १२२ ) धन्य वृंदावन, धन्य कल्पतरुूवर । धन्य ते 
भामिका जेथे, कृष्ण निरंतर ॥ १ ॥ धन्य माया यमना, पर्ण 
भरह्म तटा्की । गांपाळ वेष कृष्ण, खळे नाटकी ॥ २ ॥ धन्य 


१ ( पा. भे.) “ नारियळ जवळी ' २ प्रकार. ३ (पा. भे.) *“ ऐशा परी 
दास रमावठ्ल्भ पाहीं 


पूजोपचार. | | टॅ 


ठाण माण केसे, शोभे त्रिभंगी । धन्य अलंकार पाहा, मिर- 


विळे आंगी ॥ २ ॥ धन्य घेनु वत्स ज्यांसि, लक्ष्य कृष्णाचे । 
धन्य पांवा अधरामृत घेतसे साचे ॥ ४ ॥ धन्य गोपां- 
गना झाल्या, कृष्णा सकाम । धन्य ते सोंगडे पर्णरूपी 
आराम ॥ ५ ॥ धन्य ते अवनी कृष्ण जेथे चालता । धन्य 
बरह्मादिक रज वंदिति माथां ॥ ६ ॥ धन्य वृक्ष वही वायु 
लागे कृष्णाचा । धन्य धन्य लोक पार न कळे पुण्याचा 
॥ ७ ॥ धन्य नंद यशोदेचा पुत्र हणती । धन्य त्यांचे जिणे, 
मध्ये निजे श्रीपति ॥ ८ ॥ धन्य त्रियुणातीत कृष्ण कीती 
चोखडी । धन्य रमावलमभदास गाती आवडीं ॥ ९ ॥ श्री: ॥ 

( प्र १२२ ) सिद्ध क्रबी मुनि भक्त देव अन्यत्र । हणति 
चला पाहूं कृष्णपूजा विचित्र । ऐसी अभिनव आरति कृष्णा 
'लाघविया । भजावे तयासी ज्याची अतर्क्य माया ॥ १ ॥ 
याचा मायापार जह्मा शंकर नेणे । मा याची लोळा कोण 
जाणत ह्मणे । यासि जाणावया सनकादिक विरक्त । मक्त न 
 ह्मणविति पहा झाले ते भक्त ॥ २ ॥ तुंबर नारदा नाममहिमा 
न कळे । रूप जाण! ह्मणे त्यांचे ज्ञान कोवळं ॥ याचे भक्ति- 
मार्गी देहसांडणी करा । रमावलभदास धरी याचि निधारा ॥३॥ 

( प्र १२४ ) नवल हा वेषधारी, महाराज मरारि । नवल 
हा वेणु वाहे, वेधी जीव सवे भारी । नवल या वृत्ति गोपी, 
करि तन्मय नाशी । नवल हा रासरंग, प्रेम आनन्दकारी ॥ १ ॥ 
जयजया गोपवेषा, चिदानन्द परेश । आरती तुज भावें , हरी 
कंदपेलेशा ॥ प्र» ॥ नवल हे रूप तझे, गुणा निरगगेणातीत । 
नवल हे पाहतां पहा, हरादिक विस्मित । नवल हं प्रेम धालें 
हरे वासना वित्त । आवडे दास्यपण, रभावलुर्भी चित्त ॥ २ ॥ 


( प्र १२५ ) कोटि अह्हत्या अगम्यागमन । श्रीमुख 


चट 


थश्रीकृष्णजयंतीघ्रत कथा. 


ऱ्याहाळितां होतसे दहन ॥ १ ॥ देखा आरती रे आरती र । 
आरतीने दोष निवारती रे ॥ २ !! रमावदठभदास बॉलती रे । 
जय जय जय जय जयजयकोरं डोलती रे ॥ ३ ॥ श्रीः ॥ 


वारांच्या आरत्या 
-"पच्द्त्र () <&्कूळू --- 

(प्र १२६-रावेवार ) सन्मानेसजनसेवित परतरांनेज- 
ब्रीधा । अखंडकवाच भवरहित विबाधा ॥ १ ॥ जय देव जय 
देव सद्दरु अनंता । भावाभावातीता त्रिपुर्टाराहेता ॥ भ्र ॥ 
नियुण निर्विकारा निजसुखदातारा । निस्सन्देहा नित्या निरुपम 
उदारा ॥ २ ॥ त्रिकूरशिखरस्थिता जय तु्यातीता । तत्तवमाति- 
बाधका जय सद्याजाता ॥ २ ॥ आंकाराक्षरूपा सत्य चिट्रुपा । 
सहजानंदप्रभा नाशकभवतापा ॥ ४ ॥ रमावछभदासवेषा 
सवेशा । सुरनरसज्ञनपोषा स्वामी परेश ॥ ५॥ ॥ श्रीः ॥ 

(प्र १ २७--इंड्वार ) ज्योतिस्वरूप शिवा सकळां अससी । 
सकळ होऊानियां सकळां न कळसी । अकळ माया तुझी हृदयीं 
भेटसी । भोळ्या भक्तांठागीं स्वसंभ नटसी ॥ १ ॥ जय देव 
जय देव ठिंगादिलिंगा । मजमाजीं तूं गा तुजमाजीं मी गा 
॥ धु० ॥ सूक्ष्म रूप तुझे अनुभवुनी पाहे । थोरी विचारितां 
गगनावरि आहे । आत्मा सबराभरित अंतरबाह्य । भावे भजतां 
जीव भ्रांति न राहे ॥ २ ॥ तीर्थातीर्थी तुज साधक पाहती । 
भावेंवीण केवीं भावे प्रतिमा ती । भावे प्रतिमा शिव जे पूजिताति । 
ते अंती स्वयमेव तुज देखंताती ॥ ३ ॥ मानसपूजा जे भक्त 
कारेताती । मनामाजीं प्रबोध ते देखताति । प्रबोधगुरु सेत अति 


सटकशशपणाणा 


१ “ कोटयो जह्महत्यानामगम्यागमकोटयः । दहत्यालोकमात्रेण विष्णोः 
सारातक मुखम्‌ ॥ १ ॥ ' -श्राव्यास, 


पूजोपचार-बारांच्या आरत्या. . ९१. 


मेळताति । हरहर शिवशिव नाम जप करिताती ॥ ४ ॥ शिव 


होऊनीयां शिवा यजावे । जीवन्मक्त साच तया ह्मणावें । भजने- 
वीण ज्ञान अळण जाणावे । श्रीरमावलभदास ह्मणतसे भावें ॥ ५ ॥ 


(प्र १२८-मंगळवार) हारेविंराहेत मग वर्णिती शाक्ति । 
परि शक्तिस मानेना तयाची व्यक्ति ॥ १ ॥ ह्णबुनि हारेभक्तां 
मळमायाभक्ति । होने देत अस ज्ञानापैराक्ते ॥ घे० ॥ 
दुग्धाविण साय लाभेना जेसी । आदिशाक्ते केंची हाखिीण 
तेसी ॥ २ ॥ ग्ूळचि नाहीं तेथं गोडी केसी गा । नसतां तैसा 
हारे नये शक्ति अंगा ॥ ३ ॥ हारि तोच गुरु गुरु तोच हरि । 
' ऐशा अभेद भजनीं शक्ति किंकरी ॥ ४ ॥ हरिभक्तां वागणे 
हरिचेनि अंगे । देखुनि शक्ति लोण उतरी निजांगे ॥५॥ 
हूसरिच्या दासाचे कारेतां हेळण । क्षोभनी जगदंबा कारे ज्ञान- 
हरण ॥ ६ ॥ हार्रिभक्तासी मान जे शाक्त देती । ते ते भवानीनें 
संत ह्णिञेती ॥ ७॥ बाळ मुकुंदाची मार्केडेया भक्ति । हणूनि 
त्याच्या देहा न विसंबे शक्ति । ८ ॥ रमावछभदास ह्मणे 
मत्सर सांडा । भगवत भगवती एकभाव मांडा ॥९॥ 


(प्र १२९-कुधवार ) अकाराचे मळ तो हा गोपाळ । 
निजानन्दे वेणु वाहे अनभवे रसाळ । मोहिल्या वत्तीगोपी केला 
सुकाळ । सहुरुकृूप मिळण एरव्ही तो अकळ ॥ १ ॥ जय देव 
जय देव लक्ष्या अलक्ष्या । सद्रुवचन झाळं आह्यां प्रत्यक्षा । 
काँ २ निजगार तुझ्ां विषयांची लक्षा । ते सांडनि पहा वेगीं 
निमळ ज्ञानाक्षा ॥ घ्र० ॥ त्रिपुटी दावित केस ठाण त्रिभेग्र । 
इहामत्रफळभोगीं त्यागी जो संग । त्यासे तुझें ददोन मग तो 
हाय निस्सेंग । होडाने सवे पाहतां गुरु आत्माठेंग ॥ २ ॥ 
क्षराक्षरविरहित सहुरु गोपाळा । तो तं आह्मां भक्तां आला 
सांवळा । सगुणनिगुंणातीत तूंच प्रेमकळा । देहबुद्धी कुखंडुनि 


| रप _ श्रीकूष्णजयंतीत्रतकशथा 


_ पाट वेळोवेळां ॥ ३ ॥ दिवस. ना रजनी नाहींच जेथ । जार्गात 
स्वभ सुषुपति ती कैची तेथ । तुयी आणि उन्माने बुडाली येथ । | 
सद्ररु गोपाळी प्रेम लाधले तेथ ॥ ४ ॥ देहभाव नाहीं राहिलं -« ! 
स्थानमान । अनहात ताळी ना जप तप ध्यान । ध्येय आणि १ । 
ध्याता बडाले ध्यान । रमावलभदास कृष्णभक्त जाण ॥ ५ ॥ 


(प्र १२०-युरुवार ) अनसया पांतत्रता, क्रषिअत्रीची 
कांता । तियेची निष्ठा केसी, पणेबोधप्राप्ता । आपणा देवें 
देणे, गुह्य न ये सांगतां । यालागिं नाम जगीं, तुझें * देत ' 
तत्त्वतां ॥ १ ॥ जयजय दत्त निजा, पर्णानंद सहजा । आरती 
करितो मी गा, नरे वेगळा दुजा ॥ प्र> ॥ अष्टमहासिद्विदासी, 
उभ्या तुज गा पारशी । वेराग्य तरी केसं, ज्ञानीयांसि दाविसी । 
भिक्षाहारी सदा, नित्यतूप्त तूं होसी । सद्गुरु चहु युगे, तुज 
नेणती केसी ॥ २॥ भाविकांलागीं भोळा, कांहिं वंचन नेणसि | 
पुरत मत तुझे, न कळे एखादियासी । शीणती सिद्धयोगी, परि 
न कळे त्यांसी । श्रीकृष्णभक्ति लाधे, रमावठभदासीं ॥ ३ ॥ 


( प्र १३१-शुक्वार ) मस्तार्के मकटशोभा, कोटिसर्य 
प्रकाश । त्यातळा' मोरापिच्छ, सर्वे अंगीं डोळस । तिलक पीत- । 
वणे, भाळी दिसे राजस । भ्रूलता काय वानूं, जेसें इंद्रधनुष्य । 
॥ १ ॥ जयजय कृष्णमृर्ते, तुझी करूं आरति । सगुण ध्यान | 
नीके, बेसो माझेया चित्तीं ॥ भ्र० ॥ वारिजपत्राकार, तैसे नेत्र | 
विशाळ । नासिक काय सांगो, सुशोभित सरळ । कुंडले मक- । 
राकार, फांके रत्नांचे कीळ । अधर सुरंग पाहा, दंतप्रभा प्रबळ | 
॥ २ ॥ हनुवटि नीट केसी, गंडस्थळ निर्मळ । चत्वारि मिरवि-  । 
तात, भजा आयुध मेळ । कोस्तुभ मुक्ताहार, कंठीं लेयिळी । 
माळ । श्रीवत्स दक्षिणांगीं, प्रीती मिरवी गोपाळ ॥ ३ ॥ माळा 


१ देवाने आपणालाच देऊन सोडलें ह्मणून “ दत्त ! हणतात. 


पूजांपचार-वारांच्या आरत्या. . _ -९३. _ 
व डर 


ती वेजयंती, रूळे आपादवरी । नाभीअंबजाची, जह्मा नेणे पे 


क 


थोरी । उदर कोण जाणे, अनतब्रह्मांडहारी । मेखळा गाढियली 
पीतांबर ओवरीं ॥ ४ ॥ किकिणी क्षुद्रघंटा, अनुहत गाजती । 
जानू जघन नीट, पोटस्या शाभती । उपमा देऊं काय, मर्गज 
स्तेम लाजती । घोटीं सुनीळ देखा, इंद्रनीळाची दीप्ती ॥ ५ ॥ 
वांकी अंद पाय-मृक्‍तत्रय सर्वथा । तोडरु चतुर्थ जाण, भय अह- 
गर्विता । कवळे टांचाची वो, बाळसये रहाता । दशदिशा अंगो- 
ळीका, शरण पायीं तत्त्वतां ॥ ६ ॥ पदनासखे चंद्रकळा, स्थिरा- 
वढी या सुखा । चकोर भक्तजन, सेविताती पीयूखा । तळव्या 
अरुणरंग, ऐशा ऊध्वेरेखा । पद्मध्वज अंकुश, चिन्ह साजिरं 
देखा ॥ ७ ॥ पाहतां रूप ऐसं, मन पडले ठक्क । देखतां देखणे 
हो, मावळले निःशेख । मोतूं हारपले, ध्येय ध्यातां देख । 
बोलणं बोलवेना, विण सगुण एक ॥ ८ ॥ आरति कृष्णजीची, 
पंचप्राणदीपक । पाहतां एक ज्योति, अंती जाहाले एक । ह 
. नित्य हणतां हो, ज्ञान पाविजे चोख । श्रीरमावलभाचे दास- 
पणाचे ऐक्य ॥ ७॥ श्रीः ॥ ॥। ॥ 


( प्र १३ २-दानिवार ) अभिनव गोकुळ हे, अभिनव जें 
रूप । नटलं गोपवेष, अभिनवचिट्रप ॥ अभिनव यसुना ह, आंत 
अभिनव आप । कल्पट्रमातळीं, उभा कंदर्पबाप ॥ १ ॥ आरति 
गोपराजा, गोपगोपीरमणा । सगण गणातीत, तुझे रूप 
चिद्धना ॥ घ्र० ॥ सभारवाति प्रभमावळी, गोपिंगोपाळांची । घेनू 
वत्सें युक्त, लक्ष्ये वेथलीं त्यांचीं । मध्ये सुनीळ मूर्त, कसी 
गोजिरी साची । देहुडा चरण दोनी, उभी त्रिमंग हेचि॥ २॥ 
तळव्या अरुणरंग, किंवा कुंऊमकाला । जन्म त्या माणिकांसे, 
किंवा येथाचे झाला । पदांगष्टी जन्म, गँगादिक तीथीला । 
पद्मध्वज अंकुश, चिन्हें साजिरी ज्याला ॥ १३ ॥ सरळ. अगु- 


फस् श्रीऊृष्णजयंतीब्रतकथा- 


लिका, नाखि नक्षत्रकोळा । वांकी तोंडरादि, बरीदावळी सकळा । 
घोटे सुनीळ देखा, पोटरिया निमेळा । जानू जघन शोभा, 
मगेजस्तभ केवळा ॥ ४ ॥ कटितटीं पीतांबर, पलव रूळती 
सम । किंकिणी क्षद्रघंटा, वांजताती परम । उदर अनपम्य, 
दिसे नाभी सुपद्य । शाभा हृदयींची, पदक तेज उत्तम ॥ ५ ॥ 

आपादवरी रूळे, वेजंयती हे माळा । एष्पे नाना याती, आणि 
तुळसी गळां । श्रीवत्स दक्षिणांगीं, चंदून उटी गोपाळा । कंब- 
वाकृति कंठ, दिसे साजिरी कळा ॥ ६ ॥ मुद्रिका रत्नखचित, 
करीं परवी शोभती । चांद्रेका नखीं पाहा, समद्रिका दिसती । 
कंकण जाडित देखा, बहुळेणी साजती । हनुवटी अनुपम्य, ओठी 
प्रवाळ दीप्ती ॥ ७ ॥ श्रीकरीं वेणु शोभ, धरी अधरावरी । 
जेगळ्या स्वरावरी, रंथें सोडी धरी । रत्नप्रभा फांके, जवीं वीज 
अंबरी । राग रांगांगना, नाना आलाप करी ॥८॥ पद्य 
पक्षी जीव, नारदें जाहलें स्थावर । यमना स्थिर झाली, वाहूं 
खटले नीर । कुंडलाचाने तजे, गंडस्थळ संद्र । नांसेक सरळ. 
पहा, नेत्र पंकजाकार ॥ ९ ॥ भोंवया साजरिया, भाळीं केशर 
टीळा । अक्षता माणिकाच्या, माथां मऊुट रोखला । वेष्टित 
प्रोरपिच्छे, तुरा घोस शोभला । तुळसी मंजरिया, मित्रां असे 
पिळा ॥ १० ॥ देखुनी रूप ऐसे, सुखर तटस्थ । नाठवे देह 
गेह, गोपी लुब्ध समस्त । योगियां लक्ष्या नये, आभासेना जे 
वस्त । ती येथें प्रगटली, पणानंद भरित ॥ ११ ॥ वेझुंठींची 
गोडी, जेणें मानिळी थोडी । गोझुळीं क्रीडावया, आला भक्त- 
आवडी ॥ महिमा ब्रह्मादिकां, लक्षवेना पें घडी । ज्याचिया पूर्ण- 
रूपी, वेदां पडली बोबडी ॥ १२ ॥ अनपम्य क्रोडा ज्याची, 
वानी मक्त हा हाक । ममक्ष विषयी सर्वे, पावताति हरीख । 
समाधिसुख लाजे, ठीला वरणितां देख । श्रीरमावळभाचे, दास्य 
अद्वेत एक ॥ १३॥ ॥ श्रीः ॥ 


| पूज़ोपचार-मंत्रपुष्प. पटू. 


(प्र १३३४--मंत्रपुष्प ) भाग्यसार पें. अपार, भाक्ते 

_ फार शामळी । भेदाचार आरमार, नाहिं थार निमेळीं ॥ 
हा असार भव सार, करीजेत प्रेमळीं । यादवेंद्र हे नरेंद, इंद्र 

इंद्र इंद्र तू ॥ १ ॥ गोकुळांत कीर्ति थोर, श्रीशकेंद्र सांगत । 
पृणनाथ रंगनाथ, बाळनाथ रांगत ॥ निगमासि तर्के ना तो, 
भक्तिपार्गे पांगंत । यादवेंद़्र हे नरेंड, इंद्र इंद्र इंड ते ॥ २ ॥ 
मृत्तिका हे भक्षिताहे, देखताहे माय पां । लपताहे मुख पाहे, 
तंच खासि काय पां ॥ आपर्णेसिं विश्व दावि, स्वानुभवें ठाय पां । 
यादेवेंद्र हे नरेंदू_ ॥ ३ ॥ ऊखळासे बांधिताहे, बद्धता 
हे होइना । दीघेसांन कान्हीने हो, आवरिला जाइना ॥ 
बांधतांच बांधल्यास, सोडवित माय ना । यादंबेंद्र हे नरेंद्र 
॥ ४ ॥ वत्समेळ वत्सपाळ, पद्यज हो नेतसे । सर्वे रूपं सर्व 
मग, आपणचि होतसे ॥ शरण तोहि त्राहित्राहि, हाचि सोस 
घेतसे । यादवेंद्र ह० ॥ ५ ॥ काळियासे दमोनियां, वणव्याति 
गोळिळें । रासरंग करूनियां, कामरूप वाळिल ॥ सवे देव अंगना, 
गर्व चित्त ढाळिलें ॥ यादवेद्रर ॥ ६ ॥ बहु पवाडे त्रजिंचे 
हो, वानितांच जात ना । क॑सवध करूनेयां, दइृष्टिसुख मात 
ना ॥ जीव शिव देव सिद्ध, अन्य कोणा गाति ना । यादर्वेद्रर 
॥ ७ ॥ कृष्ण यश शेष तोहि, न बोलेच परते ।केवितंहो 
मानेवीस होईल, ते ऊरते । रमावछभदास गातां, मीतूंपण झ्रतें । 
-यादवेंद्र ॥ ८ ॥ श्री; ॥ इति श्रीमहिमा अष्टभीत । दुंडुभी 
छंद पूणीनंदभरित । श्रीमद्रमावठभदासरचित । सुख अपरिमित 
कीवैनीं ॥ ॥ ॥। ॥ ॥ 

५ अजगर, २ भक्तीच्या मिडेन नम्र-आधांन होतो. ३ . ३ लहान थोर. ४ दाव्याने. 


शीकृपण्णजयंतीबतकथा . 


( बुधवार-मंत्रपुष्प ) 


( प्र» १३४ ) * भाग्य कोण माझे जाण, भेट्ला हा. 


सदुरू । दृष्टिमात्रे सर्वगात्रे, निवविलीं सत्वरु ॥ भवमूळकल्पनाहि, 
नाशिलीसे दुस्तरु । लक्ष्मीधर गुरुवर मज सार पूज्य हो ॥ १॥ 
जन्म मत्यु नाहीं सत्य, कृपा होतां जाहले । स्वसप्राय भवभय, 
आत्मसखें पोहलें ॥ नेणे साच मज मीच, भेटविले वहिले । 
लक्ष्मीधर० ॥ २ ॥ मगजळ विषय हा, सत्य जेसं भासत । 
मीच देह होचे युद्य, हृढ मना दिसत ॥ भ्रांति ऐसी गेली सवे, 
अनुभवे विस्मित । लक्ष्मीधर० ॥ ३ ॥ भागवतयुद्यअथे, दावि- 
लासे प्रगट । श्रीगीता शाख्सार, अथ तोहि उद्धृेटे ॥ मज 
पाहे अथमय, केलें अस विगट । लक्ष्मीधर० ॥ ४॥ मते नाना 
पाहतांचि, गुरुभक्ति आगळी । ब्रह्म विष्णु शिव येति, गुरुभक्ति 
जवळी ॥ मिथ्या माया गरुपाथ, भजतांचि मकली । लक्ष्मीधर० 
॥ ५ ॥ काळ तोहि गरुवाक्यें, सत्य होय नेमला । 'जअह्मा जह 
ठेवि नाम, सुरु पणे आपुला ॥ नाहि तरि जह्म कोण, हझण- 
ताचे तयाला । लक्ष्मीधर० ॥ ६ ॥ पणेन्नह्म कृष्णरूप, वाने- 
तांहि नेणती । तोच गरुरूप भेट, देईल ते जाणती ॥ गुरु 
ब्रह्म एकरूप, तेच भक्त देखती । लक्ष्मीधर० ॥ ७ ॥ काळ 
कोपे तेव्हां राख, हरि स्वयें भक्तांसि । हरि कापे तेव्हां 


को?ण, राखावीचे तयासि ॥ तेव्हां गरुराव सत्य, राखेल हो. 
सवीासि । लक्ष्मीधर० ॥ ८ ॥ गरु रुसतांच कोणी, अंगी- 


कार करेना । द्वेतभेद जाचील त्या, अहंभाव मरंना ॥ याणे 
अंगीकार केल्या, अन्य कांहिं चाले ना । लक्ष्मीधर० ॥ ९ ॥ 
बहुजान्मि हरिभक्ति, तरि गुरु भेटेठ । गुरुकपवरा सार, पाहता 
हो नसेल ॥ गुरुआज्ञा मोडेतांच, तीच कृपा जाईल । लक्ष्मी- 


पजा जा डाय हहडडशिाााधावाशााााााबाबुश॒ुशािागमाथरय्ा कह हेहहखगबखबमाामयासयववववया 
१. 


___ ६ ह्या प्रबंधाचा अर्थावस्तार गुरुवारच्या नित्यनियमांत पहावा. १ उड, 
२ प्रसिद्ध, उदात्त. ३ मम. ४ श्रेष्ठ 


शा 


ी , ., भक ्ि र रा 
दालोत्सव, -. ९७ . "1 
11 वं कि क 

मीत ल १ ) 


धर० ॥ १० ॥ गुरुकृपा फळल्याची, वळखणे मयोदा । स्वा- 
मिपार्शि आपणचि, नव्हे पज्य पें कदा ॥ सर्व नेम शिरावरि, 
गरुआज्ञा सवदा । लक्ष्मीधर०? ॥ ११ ॥ शरण मी गरुलार्गि, 
अपराधि ह्मणोन । त्राहि त्राहि दयावंता, नेणे ठीला. आपण ॥ 
ठावि सेवे गुरुराया, पूर्णकूर्पे वळोन । लक्ष्मीधर गुरुवर, मज 
: सार पज्य हो ॥ १२ ॥ श्रीसदररुनाथमहाराजकी जय ॥ ॥ 


तटा. 
प्रकरण ७ व॑-दोलोत्सव. 
डोलारा 

( सूचना-डोलाऱ्याचीं पदें श्रावण हु० ५ मीपासून वद्य ५ मीपर्यंत ह्मणण्या- 
ची वहिवाट आहे. व« ५ मी रोजीं रात्री | ओंवाळूं आरति मदन गोपाळा" ' हौ 
आरती ह्मणन दोलोत्सव संपल्यानंतर डोलारा विसजन करितात; तो पुन्हा जन्माष्ट- 
रीच्या रात्री उत्सवर्मात डोलाऱ्यांत ठेवून अवभूतस्नान समारंभ हाॉईपर्यंत दोलोत्सव 
करितात. ) | 
( प्रबंच १३५; राग-यमन बिलावल, ताल दीपचंदी. ) 

बाई डोळे हा डोलारा, मंडित ॥ प्रु ॥ घनराज यदु- 
पति । दाॉमिनि कामिनी बाई । नारद तुंबुर गाती । गायक पंडि- 
त बाई ॥ डोले हा० ॥ १ ॥ हेमपंद्ट सूत दोरी । भीमकी ओढित 
गोरी । कंकण कळिर थोरी । श्रमासी खाडेत बाई ॥ डोले हा० 
॥ २॥ रमावछभदास पाहे । देहबुद्धि मुकताहे । महाराज 
ठेविताहे । अपुल्या पर्दि अखंडित बाई ॥ डोलेहा> ॥ ३॥ 
| ( प्रबंध १३६; राग-छलित गोरी, ताल-धुमाळी,) 
_: धर्मे अर्थ काम मोक्ष, शोभति चारि खांब । शून्यरहित 
- मैहाशन्य, मंडप हा स्वयंम । धराधरेआधार पूणे, पीठ हे 


क > ७४५५१ 


- १ मेघराज. २ सोंदामिनी, विज्लुऴता. ३ सोन्याच्या कळावतूची दोरी. ४ ध्वनी, 
५ (वा. मे.) 'समाधि अखेडित बाई '। ६ चिदाकारा. ७ शेषालाही आधारभूत- 
न 8 


गट्ट | धरीकृष्णजयंतीघतकथा 


मनिसेतंभ । घनश्याम परिपूण. बेसला अदंभ ॥ १ ॥ डोलार्‍्या 
बाई डोळत गोकुळपाळ । डोलार्‍्यापुढें वाजति मृदंग टाळ । 
डोलारा जेथें गाती भक्त रसाळ । डोलाऱ्यापढे नाचति गोपाळ 
बाळं ॥ धघ्र० ॥ भक्ति राधा प्रेम दोरी, हालवी संदर । चंद्र सय 
दिवटी ऐसे, सेवेसी तत्पर । न्वविध नारी परोपरी आरत्या नागर | 
श्रीरमावलभदास त्यास, गाताति निभर ॥ डोलारा ॥ २॥ 
_ ( घरवघ १३७; राग-झिळला झिझोट, ताल-निवट ) 
हृदयमंदिरी डोलारा लांबविला । त्यावरी बेसठा, गापींनाथ 
॥ १ ॥ आनंदें डोलारा, डोलतो साजणी । बारासोळाजणी, 
हालवीती ॥ २ ॥ गाताती गायन, नववषिध अंगना । कान्हा 
कमळनयना; प्रमभरे ॥ २ ॥ गांपेका भाळिया, वाजावता टा- 
ळिया । कृष्ण वनमाळीया, लक्षिताती ॥ ४ ॥ वाजता मृदंग 
नाचती गोपाळ । करिताती कछोळ, नामघोर्षे ॥ ५ ॥ अह्मा 
इंद्र हर, डोलती आनंदे । गाताति स्वच्छंद, प्रेमे जया ॥ ६॥ 
धूप दीप नेवेद्य, सद्भाव तांबूल । सद्धक्त निमेळ, अर्पिताति ॥ ७॥ 
श्रीरमावलभ, दासां शष देत । तेणे तृप्ति होत सकळांसी ॥ ८॥ 
न ( प्रबंच १३८; राग-भूप, ताल-झंपा. ) 


पाहा राधा दामोदर । डोलारा संदर ॥ निजशांति रुक्मि- 
णी बाळा, हाळविती वेळोवेळां ॥ ध्रु० ॥ चरण कमळ, बहुत 
निमळें ॥ उपमा नथे अरुणासे, नखकिरण रवि शशी ॥ 
राधा० ॥ १ ॥ तोडर वांकी अंटू । ग्जाते अभिनव साधु ॥ 
काम क्रोध अस्र भीति । घोट्यां इन्द्रनीळकांति ॥ राधा 
॥ २ ॥ जा . पोटऱ्या सरळ । कांसेळा पोटोळा ॥ मेखळा 
किंकरिणि वाजति किणिकिणि । आनंद हातो भक्ता मनी ॥ २॥ 
नामिकमळ चांगलें । तेथें चतुमुख जन्मठे ॥ अनंतत्रह्मांड उद- 


२ काळया, 


१ खांब नसलेले. २ चांगले. ३ पीतांबर, 


ळे .:-१ 
न त.) 


दोलोत्खव . ५९ 
री जाहाली । पदकी सुक्त जडाने ठेली ॥ ४ ॥ आपाद वन- 
माळा । साजे वेजयंति गळां ॥ कोस्तुम गरिमा नकळे महिमा । . 
वर्णितां शेष पावे श्रमा ॥ ५ ॥ चर्बेक हणुवटी । प्रवाळ फळ 
'बोठीं ॥ दाळिंबबीज दशेंना तेज । अधिक दिसताहे गुज ॥६॥ 
कमळपत्र डोळे । वसंत नाकी घोळे ॥ धनुष्याकार भ्रुकुटि सार । 
ऐसा हरि परात्पर ॥ ७ ॥ अभाळ्या भाळ| । साजे तिलक 
 पौंवळा ॥ अक्षता सरंग अति अभंग । कदा काळीं नाहीं भंग 
॥ ८ ॥ श्रवणी कुंडले । तेज गल्ली हे मांडलं ॥ आजाजुबाहो 
कमळा-नाही । करीं भूषणे अपार पाहो ॥ ९ ॥ कुरूळ हेमकांति। 
मुकुटिं शोभा अति ॥ कोटिअकंप्रभा चोख । त्याहूनि पाहतां 
दिसे अधिक ॥ १० ॥ सवेभषणा भषण । श्रीवत्सलांछठन ॥ 
ब्रह्मण्यदेवा श्रीकृष्णरावो ॥ तया पायीं अखंड भावो । ११॥ 
' नारद ठुंबूर । गाती मनोहर ॥ श्रीरमावलभदातत । हरिविण नेणे 
दुजा भास ॥ राधा दामोद्र० ॥ १२॥ श्रीः ॥ 
( घरबंथ १३९; राग-पुरट, मल्हार. ताल-त्रिवट, धुमाळ. ) 

गापि झूळत आई, दिनमणि राधा परम सुहाह ॥ धर ॥। 
परम सुहाई राधा सुंदारि । प्राणपति मनभावे हे । झला झूलत 
रंग भरीभरि । भोपिनके मन चावे हे ॥ १ ॥ कनकतेजमय 
खंब विराजित । हीरन च्यारि खच्या । वीस फिरोजञा पांच 
मोतियन । विश्वकर्मा ने रच्या ।॥। २ ॥। पवन मंद सुगंध शीतल । 
बहे जमुना कूळे हे । कहेतो कृष्णदास गिरिधर इमि । 
राधामाहून झुल ह ॥ २ ॥ त्राः ॥ ॥। .॥ 

( वरील डोलाऱ्याचीं पदें संपल्यावर डोलाऱ्यांतील मूर्तीस धूप दीप नेवेद्य दाख- 

न खालील आरती ह्मणन आरती दाखवावी, ) 

जिकडे पाहे तिकडे तूंच तू एक । परब्रह्म पूर्ण तू पकाशक ॥ 


विश*वजन चालक सर्वे ब्यापक्र । न कळेन कळे तुझा माहेमा कातुक ॥१॥ 
जयदव जयदंव रमावहुभा । आरात आवाळू भाकचवलूभा ॥। 


डबा (क मली 


चिंबोळी-सुंदर हनुवटी. २ दांताला. ३ कमलापति 


क ह | श्रीकष्णजयतीब्रतकथा 


भक्तीच्या निजसुख प्रगट ली प्रभा | भावे करितां भजन होसी सुलभा ।घु० 

वेदां पडले टक घरीले मोन । वाद कारेतां शास्त्रे ठेली लाजून ॥ 
अटराही पुराणे करिती स्तंवन । अतक्ये तू तको भक्ता आधीन ॥ २॥ 

जनीं जनादन हे तुझे वचन । पाहतां पाहतेपण तुझा तूं पूर्ण ॥ 
देखुनि चरणदास झाला तलीन । अवघा रमावळूभ आपला आपण ॥३॥ 


राधवाकान्त स्मरण जय गापाल-ईत्याद नामांचा गजर करावा 
८ यानंतर डोलाऱ्यांतील मूर्ति गभंगृहांत नेऊन ठेवावी. ) 


प्रकरण ८ वें-महामंगळारांते अवा परडी आरांते 
---- "स्माल 
(प्र १४० ) स्वानुभवाचा विडा समपाला । रगास ता 
आला श्रीरंगरावो । आनंदे आरति केली स्वामिलागी । मिर- 
वळीया जगीं । तिही लोकीं हो ॥ २॥ ऐसी ही पूजा देखने 


स्वामी । प्रसाद स्वप्रेम देती भक्तां हो ॥ रमावह़भदास अगाध . 


लाधला । अबह्मादिकां बोलं बोलवेना हो ॥ २ ॥ श्रीः ॥ 


( प्र १४१ ) जग हें ताराकक्‍या कलियुगाआंत । भक्तरूपं 
हारे अवतरले छांत ॥ श्रीमद्धागवत गीता निभ्रांत । बोध 
प्रकाशाने दावी एकांत ॥ १ ॥ जय देव जय देव जय गुरुदेवा 


म 
ही. 


विसरु न पडो मना. ही तुझी सेवा ॥ दर्शन स्पद्दीन वाक्य 


प्रीतीचा ठेवा । लाधलीया साक्ते सर्वस्वमेवा ॥ घर० ॥ दरशेनाची 
आरत कारितांच पाहे 1.दर्दोन मनामाजीं अखंड राहे. ॥ उपरि 
स्पहनाची आते जों वाहे । हस्तक मस्तकीं लाहोनियां ठाये ॥२॥ 
हस्तक झाल्या मग वाक्य तो धरी । वाक्‍य धारितां सुरुची प्रीति 
त्यावरा| ॥ प्रीतीने झाला हारे सबराभरी । रमावहृभदास 
नटला ओकारी ॥ ( पा. भ. नवलाव करी ) ॥ २ 


(प्र १४२ ) तुझ चरणा उद्धाराळ अहल्याबाळा । तुझ- 
नि प्रतापे तरल्या सागरा शिळा ॥ जय राम श्यामा भवभजन 


महामंगळाराति अथवा परडी आरंति.. १०१. 


. पृहि॥ तुझे नाम चिंतितां उमाशंकर नीवे ॥प्र०॥ रामनामे कांपंती 


कळिकाळ सदा । रामनामे गेळी गणिका निजपदा ॥ रामनामे 
तरळे सुर नर वानर । एका जनादेनीं समाधी स्थिर ॥ १॥ 


प्र १४२ ) चिन्मयआानंदरूप जनादेना । स्वप्रकाश . 


' शुद्ध चिदानंदघना । मायातीत मायागुणप्रकाशना । व्यक्ताव्य- 
' क्तस्वरूप सद्ुरुनिधाना ॥ १ ॥ जय देव जय देव जय सदुरु- 


राया.। उजळीन आरति तुझेया पायां ॥ भ्र० ॥। पाहतां रूप 
तुझें हृश्य न दिसे । द्रष्टा आणि दरदोन निःशेष तेस । पाहातां 


_ पाहातां पाहणे नसे । मीतृंपण गेलें नीरीं नीर जेसें ॥२ ॥ 


मीतृंपण गेळे मग काय आरत । ट्वेत तेथें केंचं देवे आणि 


भक्त ॥ ओघ आणि सागर एकचि अमृत । परि मीळणीचे सुख 
' आहे बहुत ॥ ३ ॥ देवभक्तपणे अवघा तं हासी । तझाचि 
' आनंदु तूंचि भोंगिसी । भक्ताठागीं देवा सगुण झालासि । 


शेखीं सगुण निर्गुण दोन्ही नव्हासे ॥ ४ ॥ बद्धाचे नाही. मग 
कां मार्ग साक्ते । मुक्त झणवणें परम भ्रांति ॥ यालागी देई 


' तुझी अभेदभक्ति । श्रीरमावलभदासां गुरुभक्तिप्राप्ति ॥ ५९ ॥ 


(प्र १४४ ) नराचा अवतार सत्शिष्य जाण । नारायण 
सट्रु कळला निधान ॥ जय जय प्रेमळा श्रीकृष्णभक्ता । गुरु- 


' पादपर््यी अतिअनुरक्ता ॥ १ ॥ बाळमित्र तूं गुरुचा अससी । 
। उपरि शिष्यपण विनट झालासी ॥ तुझेनि प्रगटला गुरुमहिमा 
| फार । तुझाने कथिला संवाद सार ॥ २ ॥ सागरिंची गंगा 
 निवडे ना जैती । गरुमार्जी वृत्ती साचार तैसी ॥ रमावछुभदास 
तुज वेगळिक । नाहीं ऐसें जाणती संत वरटिक ॥ ३ ॥ 


( प्र १४५ ) वेद आणि शास्त्र अठरा पुराणा । सुरूची 


आरति न कळे जाणा ॥ १॥ नवल गुरुरायाची धन्य आरति । 
। अहा विष्णु शिव जय जय हणती ॥ २ ॥ सिद्ध सुनि क्षि 


१८९ _ श्रोझष्णजयंतीतघतकथा 


तटस्थ. पाहती | नकळं नकळं माहेमा आझा त झणती ॥ ३ ॥ 

रमावछृभदाता अलभ्य प्राप्ति । सकळहा मिळांने जयजयकार 

गर्जती ॥ ४॥ श्री: ॥ || ॥ 
दिवटी. . 


2 


( प्र १४६ ) तुझे लेईन मी दरुशन, शुंंखचक्रांकित भषण 
हो । निःदाब्दाचं कुलप तोडी । दिविदेहाचे उजळणे हो ॥१॥ 
उदो हणा तुझि उदो ह्मणा, कान्हाईमाउलींचा हो । तुज्ञाने 
प्रसादे, गोधळ घालिन मी सुखाचा हो ॥ उदो० ॥ घर ॥ 
साधिष्ठानाचे रंगणीं, देहाविणे लोटांगणीं हो ॥ तुझे दशन 
झालिया, अवघी दिससी जनीं वनीं हो ॥ उदो> ॥ २॥ 
प्रकतिपुरुषाकूति चांखडी, आव्हानिली ती रोकडी वो । अन- 
हाताचे चोडके, गोधळ नाचसी उघडी हो ॥ उदो ॥ ३॥ 
नवल दिवीचा प्रकाश, केला रजतमाचा नाश हो ॥ हर्षांनंदतेल 
जाळनि, सत्वे सांडिला विन्यास हो ॥ उदो० ॥ ४ ॥ एका 
जनादेर्नि भेटी, होचे वारी करणे मोठी हो ॥ पुनरपि थात्रा 
खंटळी, पडली संसारासी तुटी हो ॥ उदो ॥ ५ ॥ 


( प्र १४७ ) * जोयुवा देवदत्ता जोयुवा देव ॥ घर ॥ 
बारासोळाजणी मिळोनि रंगणीं । जोगुवा घातला नवविध का- 
मिनी ॥ १ ॥ षड्द्रींन गळां घाळुने माळा । सज्ञान दिवटी 
आली गोंधळा ॥ २ ॥ शद्ध सत्वाचे उजळणं अंगी । लाविल 
स्वप्रम कुकऊम भागा ॥ ३ ॥ पूणेंबोधांचा उगवला चंद्रमा । 
पणेत्वे परिप्रूणे आहे पूर्णिमा ॥। ४ ॥ आणिकांचें द्वार वळगू 
मी काय । जोगुवा. घातला दिगंबर माय ॥ ५ ॥ श्री: ॥ श्रीः॥ 


(प्र १४८) अष्टांग योगाचे फळ । सांख्ययोगाचे सफळ ॥ 


* ही आरति आवर्डाच्या मठांत हणत नसून इतर कांहीं ठिकाणी हणतात. 


आणिक कर्मेअनुष्ठान । वेद पढावा निर्मळ ॥ दुर्धर. तप आणि 


तवे त शरुकूपा अकळ ॥ १ ॥ जायुवा अनुभवाचा ।- माते 
घालिन हो साचा ॥ जीवशिवभाव वारुनियां । कवळ देई अस- 


ताचा ॥ दारोदार हिंडवेना । तुजला गाईन वाचा ॥ संतजन, 
मानवती । उपरी उदा भाग्याचा ॥ ० ॥ प्रचीति परडी 
करी । शांति दशेने बरीं ॥ सकळ आंगीं लेउनियां । दिवटी 
ज्ञानाची धरी ॥ तेथ स्नेह जळतसे । उदो झालासे अंबरी ॥ 
नरनारी मिळोनियां । एकी झाली चराचरी ॥ जोगुवा० ॥ २॥ 
देखोनियां गोंधळास । गुरुकृपेचा उल्हास ॥ जोगवा दिधला 


तिण । वचु नाहा जयास ॥ मग मागणं खटलस | सुख झाळ॑ 


असमास ॥ सकळाधार मळस्थान । रमावलुभदास ॥ जोगुवा० ॥ ३१॥ 


संगळा च दिवशी ह्मणणेच्या आरत्या. 
महागोांधळ.- 
(प्र१४९) राजगोपाल ते मंगलम्‌ । बोधानंदघन बाल ते 
मंगल्मू ॥ घ्रु> ॥ अनुपम निष्कळल नित्य निरक्ञन अपारम- 


€*-_ ७) 


श्मि त मगलम्‌ ॥ आवरल अग|णत अज अन्यय निञतजामय 


ते मंगल ॥ १॥ अजसुरकित्नरमुनिवखन्दित परमपावन 


वे मंगलम ॥ गिरिधर सुखकर अघखगबंकहर नवनीतचोर ते 


| अ या ह 


मंगल्मू ॥ २ ॥ सृर््टिस्थितिलळयकारण सचिद्दन सुखरूप ते 
मगल्म्‌ ॥ भमुष्टिकासुर चाणूरमछमदन अक्रूररद ते मंगलम 
॥ २ ॥ व्यासपराशरडाकनारदस्तुत पाथसारथे ते मंगल्म्‌ ॥ 


. गोपवधूजनवस्त्रापहारक भीष्मतारक ते मंगल्मू ॥ ४ ॥ बीज- 


त्रयमनुपंचपदान्वितमन्त्रस्वरूप ते मंगलमू ॥ सन्ततदासमनोरंथ- 
पूरित श्रीरमावळभ ते मंगलम ॥ राजगोपाल ते> ॥ ५॥. .. 


र न ननु 


की 
: हली. (७८ “८ क 


जस्सं 


ह बि क 


201700 20:2--:7८:.:स् 0050०३० ८०-02 
०-० ह का. 1. ता ही ह 

र. जत शते अहेड. 0 ज्यु ने लळा 

क न्क दमुन रय शन्मळोर, 0 


च्छ मध मक्या २ लट. सिण 
मचा 
न. कत रिट, 


कल्क 


1 शः 
रु न्य १ 
य 
नं 
री 
1. 
ण; 


कडकी कान... ळळ.- 


2 या न्याव 
पणय ाच- 


_ १०४७ _ श्रीकष्णजयंतीवतकथा* 


( प्र» १५०.) जोयुवा आला, मूळस्थान झाला । उद्वार 


देऊनि हणती, दृश्य गोंधळ झाला ॥ १ ॥ दृष्ट गोंधळिया, 


भागलीसे बाई । दरुशनारचे सुख याचें, बोलावें कायी ॥ भ्र ॥ 
प्रबोध पुत्र होणे, भक्ती नवस केला । तो गुरुकृपा जगदंबे, 
सिद्धी हो नेला ॥ २ ॥ चवदा विद्या चोसष्ट कळा माया 
योगिनी । सकळही नाचोनि राहिल्या कामिनी ॥ ३ ॥ जागति. 
स्वम निद्रा, आणि तू्यो उन्मनी । अपस्था वेडावूनि राहिल्या 
चिद्नीं ॥ ४ ॥ जह्या विष्णु रुदध आणि सर्वेखर । चवघे गुणा- 
तीत सर्वोत्तम हा सुंदर ॥ ५ ॥ चांचरी भचरी खेचरी अगो- 
चरी । चारी मुद्रा आल्या श्ांभवीभीतरी ॥ ६ ॥ सालोक्य 
सामीप्य सारूप्य सायुज्य मुक्ति । निरंजनी राहिल्या सकळही 
युक्ति ॥ ७ ॥ विवेक भैर आणि वैराग्य वेताळ । सकळ भूता- 
वळीसहित महाकाळ ॥ ८ ॥ महागोंधळ झाला सद्धुरु घरासी 
भाला । रमावलुभदास हणे मंगलकाला ॥ ९ ॥ 


क विजसगकाव्गवववास्स्वाव०् 


अष्ठावधानसेवा. 
.. श्रीमट्वेदपदेरुदीरितुणः श्रीदेवदेवोत्तमः । श्रीमदूभक्तजन- 
प्रियः प्रभुवरेराराधितः श्रीपते ॥ कर्वेदम्रियमंत्रवणकथितं 
क्गिभ्युतं संस्तुतं । नानारूपसमन्बितेस्सुरगणेस्तं वेदमाराधय॥ १॥ 
देवदेवोत्तम देवतासावभोम अखिलांडकोटिञ्रझांडनायक करग्वेद- 
प्रिय करेदसेवामवधारय ॥ १॥ यज्ञोत्पादितसर्वकामितफल श्रीदेव 
देवोत्तम । यज्ञाराधित यज्ञवृंदविभव श्रीयज्ञ यज्ञेश्रर ॥ बह्मेंद्रादि- 


_ विशेषसंस्तुत यजुवेदाप्रेयप्रस्तुत॑ । छंदोभिमीनाभिः प्रदर्शितपदं तं 


बेदमाराधय ॥२॥ देवदेवोत्तम ० यजुर्वेद्सेवामवधारय ॥ २॥ सामो- 
हीतसमस्तनामविभव श्रीदेवदेवोत्तम । सामाराधित सामसन्नतपद 


अष्टावधानसेवा . /. - १९०८५. ॥ .. 


श्रीकाम कामप्रद ॥ देवाराधित मंत्रतंत्रसहितं श्रीसामवेदाप्रेय । सम्य 
ग्राहितगाथयानुकाथितं तं वेदमाराधय ॥ ३॥ सामवेदसेवा० ॥ ३॥ 
गीरवाणस्तुतपादपंकज सुहृतप्राणप्रदाथवणं । कर्माराधित शर्मसंत- 
तिकर श्रीदेव देवोत्तम ॥ सर्वाथीप्रेय सर्ववंदितपदाथवीप्रिय श्रीकरं । 
सर्वामीष्टसुखप्रदं हितकरं तं वेदमाराधय ॥ ४॥ अर्थववेद० ॥ ४ । | 
बेदांतैरापे वेदितव्यवचनेः वेदांताषियाधर । जह्माण्डेरमिंतेरुणिरव- 
हित श्रीदेवदेवोत्तम ॥ ज्ञानानंदर्‌ खप्रदेकनिल्य वेदांतक्ास्त्राप्रिय । 
भक्ताभीष्टद भुक्तिमुक्तिफलदं वेदांतमाश्रावय ॥ ५ ॥ वेदांत शास्त्र ७ 
॥ ५ ॥ पूर्वेषां कथया पुराणमिति थे जानोति जातं सदा । भक्ता 
भागवतादि भाग्यद्मिदं श्रीदेव देवोत्तम ॥ लक्ष्मीनाथ तबांध्रिद- 
शैनकरं गोपालचूडामणे । दिव्यज्ञानपुराणपूर्णपुरुषेराख्यात- 
माकणेंय ॥ ६ ॥ पुराण० ॥ ६ ॥ वेद्यावेद्यनिगद्यवृंदवविदित 
श्रीगद्यपद्यप्रिय । संपाद्यप्रतिपादितार्थनिचय श्रीदेवदेवोत्तम ॥ 
विद्याथेरमिताक्षरेनिंगदिते वेद्ये सुविद्यानिधे । गद्य सद्य 
इहावधारय लसत्‌ गद्यप्रिय श्रीपते ॥ ७ ॥ गद्यप० ॥ ७ ॥ 
दंद्रायष्टकलोकपालविजय श्रीदेव देवोत्तम ॥ भक्ताभीप्सितकष्टना- 
शनसुहृत्‌ पुष्टिप्रदे श्रीपते ॥ इष्टानंदकमष्टक प्रियकरं संकष्टनिर्म- 
लनं । संतुष्टाथमुदावहाष्टकामिदं तत्सेव्यमाराधय ॥ ८॥ अष्टक- 
सेवा० ॥ ८ ॥ सम्यग्गीतमिती सविस्मितजनेः संगीतमंगीकृतं । 
श्रीरंगाप्रेयरंगसंगमुनिभिः केश्चित्मसंगोदितं ॥ संगीताप्रेय सप्त- 
'सप्तगदितेस्तद्दीरधर्‍्हस्वस्वरेराख्यातं जगतामभीष्टसुखदं संगीतमाक- 
णय ॥ ९ ॥ संगीत» ॥ ९॥ सर्वे पुण्यविरोधिनो यादिजनानश्याते 
यदूगीतितः । पुर्ण भद्रमभिप्रसन्नमुनिभिवद्धि ततो गच्छति ॥ 
सन्मांगल्यकरं परं युणनिधे गोपालकृष्ण प्रभो । इंखां- 
बादामिमं परिश्रणु हरे श्रीदेव देवोत्तम ॥ १०॥ शंखावाययं०॥ १ ०॥ 
टक्ष्मीवलभ वेणुनादनपरं सप्तस्वरालंकृतं । तालाष्टप्रियवाययघोष- 


. १०६ । श्रीकृष्णजयंतीघतकथा- 


साहित श्रीदेव देवोत्तम ॥ गंधवीप्सरसेवितं तव पदं जह्मादिवंदया> 
च्युतं । श्रीमन्विधषपुराधिवास भगवन्‌ त्वं वेणुनादं शरण ॥ ११॥ 
वेणुवाद्यं ॥ ११ ॥ गोविंदाच्युत माधवाखिल्पते गोवर्धनोद्वारक । 
मायामोहित भूर्जित मियमिदं श्रीराजराजेश्वर ॥ शत्रुध्वंसन पाहि पाहि. 
शरणं प्राप्त वसंत सदा । कामे कामथ कामितार्थफलदं श्रीकांत तंसो? 
षय॒ ॥ १ २॥ मोरिसेंवा०!। १२॥ पंचानां निनदेरुदीणमानेशं तत्पंच- 
वाद्यप्रमो । भरीभेद्समन्वितेविजियकृत्‌ संतोषकृत्संततं ॥ शंखादि- 
प्रियवणुनादविधिना वीणादिवाययाप्रिय । वाद्यं सद्य इहावधारय 
हरे श्रीदेव देवात्तम ॥ देवदेवोत्तम देवतासार्वभोम अखिलांडकोटि- 
नह्मांडनायक सर्ववायम्रिय सववाद्यसवामवधारय ॥। १३ ॥ 


( ताटात वाती व कापर ठेवून खालील आरती ह्मणन ' नित्यमंगळाराते प्रकरण 
संपवाव. ) 

(प्र १५१) जयजेथ सत्य सनातन मंगळ । जय जयं. 
नित्य निरामय मंगळ । जय जय प्रत्यग्वस्तु सदोदित । राज 
गोपाल जय जय मंगळ ॥ १ ॥ जय वाड्मनसागोचर मंगळ । 
जय जय सन्मय चिन्मय मंगळ । जय जय अट्टय पर तेजोमय । 
बालमुकुंद नय जय मंगळ ॥ २ ॥ जय जय भक्तातुग्रह मंगळ | 
जय जय भाक्तेरसप्रिय मंगल । जय जय अच्युत केशव माधव । 
गापकुमार जय जय मंगळ ॥ ३ ॥ जय जय गुरुवरदाकर 
मंगल । जय जय सुप्रमाग्रत मंगळ । जय जय सुरवखंदित राधा- 
समण गापाल जय जय मगल ॥ ४ ॥ जय जय सदय हृदय 
हार मगल । जय जय कब्ञातुग्रह मंगळ । जय लटक्ष्मीधरदास- 
सुपूजित राजगोपाळ जय जय मंगळ ॥ ५ ॥ 


ह विसाजमयबब 


वि ऱ्य (३ टॅ 
प्रकरण * व-उपसंह!(र, 
णा 00:20: 9-०--द”0 
( भजन सोंप्रवितांना ह्मणण्याची पदें वरे. ) 


( प्रबंध १५२ ) घालीन ठोटांगण, वंदीन चरण । डो- 
ळ्यांनीं पाहीन रूप तुझे ॥ प्रेमे आळिंगिन, आनंदे पूजिन । 
भावे आओवाळीन झणे नामा ॥ १ ॥ 

( सजन ) कृष्ण छृष्ण जय, छझुज्ण कृष्ण जय ॥ 

( प्र १५३ ) हरिनाम मुखा जया । कैचे बंधन हो 
तया ॥ भर० ॥ साक न घडे पूजा । तरी नामाचे घ्यावें वोजा 
॥ १ ॥ महापापाचे वडंवाळीं । हरिनाम तया पाळी ॥ २ ॥ 
विकळ होय जरी कर्म । हरिनामाचे त्याचे वमे ॥३॥ न 
कळे जक्मज्ञान । हरिनामाचि समाधान ॥४॥ भ्रांति पावे नाश । 
ह्मणे रमावलभदास ॥ ५ ॥ श्रीः ॥ ॥ ॥ 

( प्रबंध १५४; अभंग- ब्रह्मापेण, ) 

जं जे कांही करणें । तं तं देवा समपणें ॥ १ ॥ हीच 
माझी सेवा । तुज मानवली की ढेवा ॥२॥ जे जं होय खाणे । 
तं तं नेवेद्य वाहणं ॥ ३ ॥ अग्नीमाजीं पडे । तं तें हवनाचे 
घडे ॥ ४ ॥ नासे विटे हारपे । ते ते तुजला समर्प ॥ ५ ॥ 
जें जे वांटी करें । ते ते दान एकसर ॥६॥ जें जे होती कष्ट । 
तें ते तप मानी निष्ठ ॥ ७ ॥ घडे ज॑ शरौरीं । ते नेघे आपु- 
ल्या शिरीं ॥ ८ ॥ बरें हो वाईट । परि हा आख तो नीट 
॥ ९ ॥ जाणें कोठें पडे । ते तुझीच यात्रा घडे ॥ १० ॥ 
हिंडतसें जनीं वर्नी । ते प्रदासिणा मानी ॥ ११॥ जें जे वांचा 
बोलिली । ती ती तुझीच स्तुति केळी ॥ १२॥ जे जें चिर्चो 


क धी लवला, नळा "नाका काका 000 कणी शकी शि १ेली कैण0 


१ शाद्धभभावानं, प्रीतीने. २ म्रासांत, वणव्यांत 


- श्न्ट श्रीकूष्णजयंतीवतकथा. 


बेसे । तं ते ध्यान होई तेसें ॥ १३॥ जेजे ऐके कानीं 1 


ती ती कथा तुझी मानी ॥ १४॥ जे जेभेटे अंगा [ते 
भेटी दिली त्वां गा ॥१५॥ जे जे नयनीं पाहे । ते तं तुझाच 
रूप आहे ॥ १६ ॥ जे जे हुंगे घ्राणें । तें ते निर्माल्य अवप्राणे 


॥ १७ ॥ अडखळोनी पडे । ते त॑ दंडवत घडे ॥ १८ ॥ 


निद्राकाळीं लोळे । तं ते लोटांगण घोळे ॥ १९ ॥ सवेज्ञ 
हणे मग । तूं माझा जीवलग ॥ २० ॥ या सेवेने मी तूंगा। 
भिन्न न वसे कीं गा ॥ २१ ॥ ही सेवा नेणे मूढा तो देह भावा- 


रूढ ॥ २२ ॥ ही सेवा लोकाचारी ।न मानेळ ' अविचारी 


॥ २३ ॥ ही सेवा मानी जोरे। सदा नित्यमुक्ततोरे॥ २४॥. 
ही सेवा जया येत । तो विकत मज घेत ॥ २९ ॥ ही सेवा न 
मनी नर । सत्य जाणिजे तो खर ॥ २६ ॥ ही सेवा नेणे 
नारी । जाणावी ती व्यभिचारी ॥ २७ ॥ ही सेवा मानी 
जया । मी वश॒ आहे तया ॥ २८ ॥ ही सेवा निरंतरीं । 
ती परमहंसा घरी ॥ २९ ॥ ही सेवा जया आली । गुरुकृपा 
तया. झाली ॥ ३० ॥ ही सेवा मर्नी भरं । तोचि भक्त 
जनीं तरे ॥३१॥ ही सेवा सकळीं संतीं । होचे बोठियलं अंती 
॥ ३२९ ॥ ह्मण रमावलभदास । श्रीराजणुद्य भास ॥ ३३ ॥ 
ऐसीं हीं बत्तिस पदे । कीतनाच्या अंतीं वदे ।॥। ३४ ॥ बत्तिस 
विडिया घेडाने क्रीडे । घ्या घ्या मुखासि रंग चढे ॥ ३५ ॥ 
3० तत्सत्‌ श्रीकृष्णापणमस्तु ॥  ॥ ॥ ॥। 
( प्र १५५ ) काय कारिसी व्रत तप । कृष्ण कृष्ण इतके 
जप ॥ १ ॥ तेणें सार्थक देहाचं । जन्म मरण खंडे साचें 
॥ २ ॥ काय कारासे तुझि व्युत्पात्ति । संतचरणी धरीं प्रीती 
॥ ३ ॥ काय करिसे तुझि जाणीव । जतन करीं हा सद्धाव 
॥ ४ ॥ एक कृष्ण जीवीं धरी । नाना देवते न धरीं ॥५॥ 
रमावळभदास ह्मणे । सत्य माना हं बोलणे ॥ ६ ॥ 


| 


उपसंहार. 


(प्र १५६ ) विश्व पाळीतसे हरि । दासां केवी तो 
अव्हेरी ॥ १ ॥ विश्वंभर नाम ज्याचे । केवी उपेक्षील 
साचे ॥ ध्रु० ॥ जननीजठरीं नवमास । नाहीं उबागिळे आहझांस 
॥ २ ॥ स्तना दुग्ध त निमिल । बाळपणी वांचविळे ॥ ३ ॥ 
कोटक पाषाणांत वसे । तिचे मुखी चारा असे ॥ ४ ॥ धरा 
धरा हा विश्वास । हणे रमावठभदास ॥ ५ ॥ श्रोः॥ ॥ 

1 ( प्र. १५७ ) कायेचं कमे वाचेचे वर्भ। मनाचा हा धमे 
हारे होय ॥ १ ॥ अनन्यपण हाचे हे जाण । याही वरती खण 
बोला नये ॥ २ ॥ इंद्रियांची चेष्टा बुद्धीची निष्टा । अहंकार 
प्रतिष्ठा हरि होय ॥ ३ ॥ रमावछूभदास दुर्जे न साहे । विश्वीं 
कृष्ण पाहे आपणचि * ॥ ४ ॥ राधाकांतस्मरण जय गोपाळ ॥ 


रुक्मिणी सत्यभामची पायघडी इ० 
( सोम-बुध-गुरू-शनिवारीं ह्मणावयाची, ) 


( प्र १५८ ) आजि वोड वेळ झाला । कृष्णा मोदेरासे 
चाला ॥ १ ॥ चालावे चालावे रखुमाईच्या मंदिरा ॥ भ्र० ॥ 
बेसेकेसी उ्ीर झाला । भागलेति दयाळा ॥ चालावें_॥ २॥ 
नामयाचा सामी आला । रखुमाईसी हारिख झाला ॥ ३ ॥ 


( प्र» १५९ ) कांबीकार ह्मणती मांदी सारा । राऊळ 
पातले शेजाराँ हो ॥ १ ॥ देवा बळिये पाय, बळिये पाय । 
स्थिर स्थिर चालावे यादवराया हो ॥ प्र० ॥ शेजारासी देव 
येती कवणेपरी । राईरखुमाई विचार करी बरी ॥२॥ उद्धवा- 
च्या खांद्यावरी हात ( अक्रकराच्या खांद्यावरी हात ) । विष्णुदास 
नामा पावा वहात ॥ ३ ॥ श्रीः ॥ 


ताण पणा0ीी ली 0१0 


| हा प्रबंध ' कायेन वाचा० ह्या छोकाचें रहस्य दाखावितो 
* पा० भे०- ' विश्वा विश्व पाहे आत्मरूप | 
१ फार वेळ, २ सभेला. ३ वेत्नधारी. ४ दाटी. ५ राजेसाहेब. ६ जवळ, ७ पादुका, 


_ ११०८ __ श्रीकृष्णजयंतीबतकथा 


_ (प्र १६० ) चाल वेगीं देवा आई. वाट पहात । तुझे 
- भेटीलागीं फार व्याकळ होत ॥ १ ॥ पिलंब न लावावा झड- 
करी बोलाविले । माझी आण घाल ह्णणुनि सांगितलें ॥ २ ॥ 
इतुके उत्तरी देव हासिन्नला । थोकत थोकत क्रेसा चालियेला 
॥ ३ ॥ अकूरउद्धव दोही बाहीं साजती । अति उतावीळ त्वरे 
चाले श्रीपती ॥ ४ ॥ निजदासे पादुका सत्वर घेतल्या शिरीं । 
देवापुढ आला शीघ्र आईच्या मंदिरी ॥ ५ ॥ श्री: ॥ 

( प्र १६१ ) जहालं कीर्तन कृष्ण विसर्जिली सभा । वाजत 
गाजत आंगणीं येऊनी उभा ॥ १ ॥ उठा उठा हो रखुमाई 
आले श्रीहरी । कनकार्च्या कळशीं चूळ द्याहो करीं ॥ २ ॥ 
लावण्याची राशी येत भीमकनंदिनी । मन्मथाची माता हारे 
गोविला युणीं ॥ ३ ॥ पाप (0 ) पातळ पलव ख्ळे मेदिनी । 
पाउला पाउला रुक्मिण चाले हास्यवदनी ॥ ४ ॥ इच्छित 
मानस दोघा दृष्टीची खेवं । प्रोतीचा पडिभॅर हा तंव जाणि- 
तला जीवे ॥ ५ ॥ आमचा बाप कृष्णजी माता रुक्मिणी | 
आह्मां भक्तांसी निधान सांपडली दोन्ही ॥ ६ ॥ ॥ 


( प्रत १६२-पायघडी ) महासभा विसजोने अंतरसभे 
आले । रुक्मिणी सत्यभामा या सर्वी श्रत॑ झालं ॥ आरत्या 
घेउनि येती तंव मन आनंदले । ते महासुख न बोलें बोलें ॥ १॥ 
जय देव जय देव जय कृष्णसमथो । आरत्या करिती नारी तंव 
न बोले अ्थो ॥ प्रु०॥ रुक्मिणी सत्यभामा उभिया दो बाहीं । 
सोळा सहख अंगना आणिक त्याही ॥ हास्य वदनीं केन्या 
ओंवाळिति पाहीं । नारद॒तुंबर गाती आनंदे तेही ॥ २ ॥ 
उद्धव पितांबर केसा ढाळीत असे । अकराच्या करीं तेसा 


ह, जो ४१ 


बझणा वस ॥ एक मुखकमळा लक्षे एक पदकमळा बैसे । एक 


__१ सोन्याच्या झारांतून, २ आलिंगन, ३ अधिकता. 


रुक्मिणी सत्यभामेची पायघडी. १११ ही... 


ब्रीदे कृष्णजीची वानिती कैसे ॥ ३ ॥ ऐसी अंतर पूजा 
घेऊनी निगुतीं । निजनिद्रेलागीं महाराज उठती ॥ सर्वीहि 
शेजारीं एकचि व्यापक चिन्मूती । श्रीरमावलभदासा उवेरित 
प्राप्ती ॥ ४ ॥ जयदेव जयदेव कृष्णा उवेरिता । निजभक्तां 
हृदयी निज निज तूं अनंता ॥ प्र ॥ श्री$ ॥ 

( प्र, १६ ३-भाटीच चामझरे. ) कृष्णजीचा महिमा रे ।. 
नकळेचि अरे बारे ॥ कठिण तो बहुत रे । निवांणीत गातां 
॥ १ ॥ कखती युद्धगोठी । थांबावे कीं रणवटीं । लाज बहु 
देतां. पाठीं । लोकांमार्जी वागतां ॥ २ ॥ ऐशी कृष्णभक्ती 
पाहे । जीवाचिया साठीं आहे । निधोर सांडितां नये । शब्दजनह्म 
बोलतां ॥ ३ ॥ विसरोने आपणास । सर्वी . देख कृष्णजीस । 
रमावछ्भाचे दास । ऐसे भक्ती जागत ॥ ४॥ ॥ श्री: ॥ 

( प्र १६४-दोजाराते ) कमळीं आरति कमळीं कमळा । 
कमळीं करीती छशामळा निमेळा ॥ भ्र० ॥ कमळीं कमळ एकसं 
वरिल । कमळीं दोंही पाय केसे धरिळे ॥ १ ॥ कमळ आरक्त 
आरक्त कमळीं । हळार हळार घोळती अमळीं ॥ २ ॥ 
कमळीं दूर एक कमळ शोभले । कमळीं नीळ हेम लावण्य लोभले 
॥ ३ ॥ कमळ चपळ निश्चळ कमळी । कमळासी कमळ उसी 
हे शामळीं ॥ ४ ॥ कमळ सकळ प्रेमळ ध्याती हो । श्रीर- 
मावलभ-दास गाती हो ॥ ५ ॥ श्रीः ॥ ॥। ॥ 

( प्र १६५-विडिया व काथन ) महाराज पहुडले । 
गोपिराज पहुडले ॥ ध्रु ॥ पहुडले श्याम हरि, जवळी भीमकी 
गोरी । सलळज हांसत करी, विडिया देत असे ॥ १ ॥ गोर 
चुडियांचे हात, विडिया देतां शीणतात । श्यामबाहू पुढे होत, 
मुखा मखे पहातसे ॥ २॥ पाय चरी उद्धव तो, नारद मधुर 
गातो । प्रीतिरस पूर्ण होतो, हास्य बहू येतसे ॥ २॥ रमा- 


श्रीळष्णजयंतीत्रतकथा 


वधभाचे दास, सलगीचे बहुवस । भय नाहीं कांहीं त्यास, 
मोकळीक होतस ॥ ४ ॥ ऐसी पण विडिया झालिया, श्रीमुख 
झांके हरि । श्रीरमावलभदास, न वदे याही वरी ॥ १ ॥ शेष- 
पान तबक आलें, निजभक्त सुखे धाले । विश्रांति विश्रांत हो, 
रमावदधभदास झाले ॥ १ ॥ श्रीः ॥ ॥ ॥ 
राधेची पायघडी. 
( रावे-मंगळ-श॒क्रवारीं ह्मणावयाची. ) 

( प्र १६६-पायघडी. ) संवगडीयाचे सुख निशि कर्म 
आली । आठव दूतिका शीघ्र देती झाली ॥ १॥ चालावे हो 
नंदुकुमारा । वाट पाहाते राधा सुंदरा ॥ ध्र० ॥ झणीं विलंब 
लावाल आतां । प्रीतिसुख मोठे मिळणीसी जातां ॥ २॥ निज- 
गडा रमावलभदास । तोहि त्वरा करी त्रजनाथास ॥ ३ ॥ 

(प्र १६७) सखा प्रेमळाचा उठियला पाहीं । अति 


त्वरा केसा चालत पायी ॥ १ ॥ कान्होबा स्थिर स्थिर गा. 


स्थिरू । दयाळा बा धरीं गा धीरू ॥ भ्र० ॥ राधिका ह्मणे 
हो दूतिका माय । मेत्रे खोळंबिळे वाटेसी काय ॥ २ ॥ जाते 
युगसम एकएक घडी । अजन कां नये श्याम तांतडी ॥ ३ ॥ 
रमावळभदास आणीत हरि । सखयाचा हात खांद्यावरी ॥४॥ दॉ- 
सत झेलत हरि आले घरा ॥ ह्मणे रमावलभदास आरति करा ॥ १॥ 

( प्र १६८-चासर. ) व्रजपतिबाळ रे, रसिक रसाळरे । 
सस्रां पाळ रे, तो आवडीचा नाथ हा ॥१॥ तनुमना चाळ रे, 


माना फट्‌ काळ र । भावाचा अउुकाळ र, ता आवडाचा नाथ 


हा ॥ २ ॥ गोपाळीं गोपाळ रे, भपाळीं भपाळ रे । कळी- 
काळा काळ रं, तो आवडांचा नाथ हा ॥ २ ॥ रमावछभदासर, 
त्याचीच करी आस रे । देत असे भास रे । तो आवडीचा 
नाथ हा ॥ ४ ॥ श्री; ॥ ॥  ॥ ॥। 


' 
॥ 


| 


" राधची पायघडी. 


( प्र १६९-डोजाराते. ) मंदिरा श्याम आले; केलें शीधर 
आसन । प्रक्षाळोनि पाय, पसी प्रीती गहन । चंदन चर्चियले 
. घाली हार सुमन । उधळी गंध पिष्ट, झालें सवेही अपण ॥ १ ॥ 
 आरति शयनसमयीं, करी अंगना राधा । पहातां तेजमर्ती, 
नुरे देतही बाधा ॥ भ्र० ॥ रचिली शेज नीकी, सकुमार मोगरी । 
"शेवंती रंग नाना, शोभताति कुसरी । दक्ांग दहन होती, रत्न- 
दीप अंतरीं । चामरे ढाळ देती, सख्या सलजञजपरी ॥ २ ॥ 
_ श्रीमुख न्याहाळितां, राधे कंप सुटला । प्रेम हे सांवरेना, देह- 
भाव आटला । शामळा बेसवीतां, येरी कंठ दाटला । दास 
रमावछभा हो, पहा भेद तुट्ला ॥ ४ ॥ आरति शयनसमर्यी, 
ऐसी होऊनि ठेली । राधिकेसहित मूर्ती, पूर्ण मंचका आली ॥ ध्रु०॥ 

(प्र १९७०--विडिया ब शयन राग-मालकंस, ताल दादरा. ) 
शयनीं गोपाळ हरि, जवळीं राधा गोरी । विडिया परस्पर 
मुखीं, देत प्रीति थोरी ॥ ध्रु» ॥ इंद्रनीळकीळगर्भ, तेसी 
गोप शोभा । प्रिया हेम स्सरंगी, लावण्य आलें लोभा ॥ १ ॥ 
एक साखे ते पाय चरी, विडिया दुजी देत । कर्म वर्म बोलतां, 
हास्य बहुत थेत ॥ २ ॥ ऐसी पूण विडी झाली, श्रीमुख झांकी 
हरि । श्रीरमावलभदास हा, न वदे याहीवरी ॥ ३॥  ॥ 


( प्र १७१ > राधा आड पडदा घाठी । हाचि आज्ञा 
सर्वी झाली ॥ १ ॥ जांषे आपुलाल्या सुवना । मनीं धरा 
जगज्जीवना ॥ धु० ॥ सवे कर्मी निरंतर । सावध असो द्या 
अंतर ॥ २ ॥ रमावछमदास सांगे । आज्ञा देवासी हे माग 
॥ ३ ॥ श्रीः ॥ शेषपान तबक आलें । निजमक्तां सौख्य 
झालें ॥ विश्रांती विश्रांत हो ॥ ग्मावदठमदास झाले ॥. । 

द झ्य 


री | १ शडे श्रौऊष्णजयंतीततकथा. 


प्रसादाचे पद. - 
(प्र १७२) अमृताचा स्वाद । गुरु तुझा हा प्रसाद ॥ फिका 
हाय वाद । शब्दनह्म ॥ १ ॥ अरे अरे गुरुदेवा । मी करीन तुझि 
सेवा ॥ प्रसाद स्वमेवा । द्यावा मज ॥ धरु० ॥ युरुप्रसादाकारणे) 
मज येये झालं येणें ॥ वेगेवक्र देणे । बाहोनियां॥२॥ 
युरुमुखींचा प्रसाद । जह्या लाधोनियां ॥ सृष्टि करूनियां । 
टिंपना तो ॥ ३ ॥ गुरुप्रसाद या विष्णु । ण अवतार धरीत ॥ 


होय सदोदित । पू्णबह्म ॥ ४ ॥ युरुप्रसादे महेश । प्रळयी 


नाशेना ॥ दुसरें भासना । तया कांही ॥ ५ ॥ युरुप्रसादे 
श्रीराम-। नाम तारक झालें ॥ मुखामाजीं आले । सदाशिवा 
॥ ६ ॥ झुक वामदेवो । युरुप्रसादाकरितां ॥ सुक्त, विचारितां । 
वेदामाजीं ॥ ७ ॥ गुरु प्रसादे करूनी । सिद्धक्रषिमुनी ॥ पावन 
त्रिसुवनीं । फार झाळे ॥। ८ ॥ श्रीरमावळभदासा । गुरुप्रसाद 
लाधला ॥ ढेंकरू दीधला । पूर्णत्वाचा ॥९॥ ॥ . ॥ 


(प्र १७३-अभंग ) आला प्रसाद देवाचा । भक्तां 
आनंदु साचा ॥ १ ॥ आला आला हरिप्रसाद । संतुष्टला 
परमानंदु ॥ २॥ जी जी अपेक्षा असेळ । ती मज दातार 
पुखीळ ॥ ३ ॥ रमावछभदास हणे । याहूने काय तें मागणे 
॥ ४ ॥ श्रीहरियरुप्रसादो$स्तु ॥ शुभंभवतु ॥ श्रीरस्तु ॥ 

( भजन ) गोपाल कृष्ण गोपाल ॥ | 

९ गजर ) राधाकान्तस्मरण जय गोपाळ । सीताकान्तस्मरण 
जय जय राम । पुंडलीक वरदा हारे विठ्ठल । पावतीपते हरहर 
महादेव । श्रीगुरुदेव दत्त ॥ वि 


श्रीएकनाथ महाराजकी जय ! श्रीलक्ष्मीधरदास महारांजकी 


जय! श्रीरमावठभदास महाराजकी जय! सब संतनकी जय !!: 


वड िहिडिड डेड ड॒डश॒श॒॒ाकाबबबबबायुकय य 


१ लवकर, २ बोलावून, 


प्रकरण १० वं-औरृष्णजन्मकथा 
र रक के कळ १भयकक ककी 


7 2000. 
आनन्दरूपे निजबोधरूपे बहमस्वरूपे श्रातिसारूपे ॥ 
सवतन्त्ररूपे रमणीयरूपे श्रीरइरूपे रमतां मनो मे ॥ १॥ 

बालाय नीलवपुषे नवकिड्िणीनां 
जालाभिरामजघनाय दिगसम्बराय । 
शादूलदिव्यनखभूषणभूषिताय 
नन्दात्मजाय नवनीतमुषे नमस्ते ॥ २ ॥ 
डफगाणें. 

( प्र १७४ ) काराची आदि तो मी गणेश नमीन । 
चहूं वाचा सिद्धीते शारदे वंदीन । कुळेंवीण कुळदैवत संतसज्ञन 
ध्याईन । श्रीसुरुपाय जोहारिळे कृष्णेंपपाड गायीन ॥ १ ॥ 
ऐसे अनंत पवाडे कवणालागीं गणवती हो । सप्तसागर सप्तद्रीपे 
लिहाया न पुरती हो । परि मंगी साखर सांड न ह्मणे तेसी माझी 
मती हो। या गोपाळाच्या गुणीं ऐसी पडकेठी अती हो॥ घ० ॥ 
तरि मनुष्यरूपी देत्य बहु द्वापाराचे अंतीं हो । न घेती देवनाम 
कोण्हा घेवोही न देती हो । तो धरणी भारु झाला गेली अम्हये- 
याचेप्रती हो । घेनू्चे ती रूप घेउनी दावी काकुळती हो ॥ ऐसे 
' अनंत० ॥ २ ॥ मग धरा विरिंचे इंद्र अभरियमपें कुबेर हो । 
. करुण वायु चंद्र सूर्य विमाने चहुं फेरे हो । आले शिवापाशीं 


माचय कूल जक्तणी तण 0१४0000000 पचत 


9 वंदिले, २ कृष्णकीर्ति. ३ जडली. ४ भूमातेला. 


. ११६. श्रीकृष्णजयंतीत्तकथा 


तंव तो विचाराचा मेरु हो । आले क्षीरसागरा विनविति संताचे 
माहेर हो ॥ ऐसे अनंत० ॥ ३ ॥ विनवुनि नेत्र लावुनी 
तटस्थ बैसती हो । तंव गगनीं ध्वनि झाली तया विधात्याप्रता 
हो । सकळहि देव ऐसे करा यादव होणे अती हो । वसुदेव- 
कुळीं अवतरोनि निववीन वसुमती हो ॥ पसं०2॥ ४ ॥ मग 
शिवादिक आपुलाल्या भुवनासी जाती हो । मथुरमाजा सवे देव 
यादव होउनि ठाती हो । तंव देवांचा दुसमान ता कस दत्य- 
जाती हो । त्याची भगिनी देवकी जगी सुंदरी आण सुजाता 
हो ॥ ऐसे० ॥ ५ ॥ ती वसुदेवाला देउनि चारा दिवस बखर 
झाले हो । पांचवे दिवशी वराड थोर मिरवू निघाले हा .। गजरे 
वाजंतरे पाहा गगन दमदमिळ हो । गायकी येऊनी राया केसा 
जोहारिळें हो ॥ ऐसे० ॥ ६ ॥ ते गाणे परिसाया वाजतर 
राहविलीं हो । रुचे गाणं राया तया उचिते देवावळी हा । 
ऐका सोहळ्यामध्ये तई विर्वसी ऊठिळी हो । माठ्यान त॑ गग- 
[माजीं अशरीरिणी बोलिली हो ॥ ७॥ ह्मणे रे रे कंसा मूढा 
सांभाळी सांभाळीं र । या देवकीचा आठवा तुज मारील तत्काळीं 

। दचकोनि तखार तेणे काढिली त्या काळी रे । धरोनि 
वेणी बहिणीलागी माराया न्याहाळी र ॥ ८॥ मारावी तेव . 
इतुक्‍्यामध्ये नवरा बोळे आंगें र॑ । हणे धीर धर राया भाजा! | 
पाप हे निजांगें रे । वांचणे पापे त्याहानि काय मरण वाश्ट 
सांगे रे । होणार ते पाहां न पडे देहलोभाचे पांगे र ॥९॥ 
परमार्थी न भिञञ कंस उदकीं जवी धोंडा र । मग प्रापाचक 
लोभाचा आणी वसुदेव ळोढां र ॥ हणे ळाडकी तुझा भार 
मिड पाहतसे तोंडा र । नकळे हीसि कांहीं तूं तारे पाडू पाहास 
राडा रे ॥ १० ॥ परमाथर प्रपंच खळा दोन्ही नावडता र | 


र्‍्णाणीा पण 0५ ११ १)१0?0ी 


१ पथ्वी. २ अहेर, बक्षीस. ३ विश्व, पिशाच्च. ४ आकाशबाणी- ५ पूर 
६ भित्री, ७ डोक मारायला पाहतोस 


(वि 


धरोकूष्णजन्मकथा १९१७*. ती 


राये सांडिली ती सती रे । कितेकांही दिवसी देवाके पुत्र प्रस" 
वती रे ॥ ११ ॥ तैं कंसापादी न्याया त्यासी वसुदेव घेत र॑। 
तंव मळा भला कंस हणे त्याचे त्यासी देत रे । तंब तो. 
यादव घेउनि वेगी देवकीपार्शी जात र॑। मार कॅससंभमारजा 
नारदमानि येत रे ॥ १२ ॥ नारदाची पूजा करॉन कस ता. 
सांगत रे । जाणुनि हा एक देवक्राषि काय ता बांठत र. । हझण . 
आठवा तो कोण मज नाहींच कळत रे । हे यादव मानव पार 
देवाचे वागत र ॥ १२ ॥ कंसा यार्पारे गोवर फिरयनि नारद 
चालिला रे । तेसा देवाके पे वेगी कंस धाविक्ळा र । उत्र 
घेऊनिया शिळवरी आपटिला र । यादवासे तेण नष्ट आ& 

रंभिळा र ॥ १४ ॥ वसुदव देवकोस तो घाला बंदाखाना 
र । पितया उग्रसेना बेडी घाळी आभेमानी र । यादवास 
देदोवटा कितेक सेवक निदानीं रे । रात्रंदिवस खुक धुक कोणी 
नाहीं समाधानी र ॥ १५ ॥ सहा बाळ मारढळा देवकी'ची 
कसान र । मग योगमायेलागा बालांवेळे दवदवाने र | ह्मणे 
देवाकिच्या पोटीं अवतार घेतला दोषाने र॑ । लाघव करीन 
गहिणिउदरीं घाली शषासन रे ॥ १६ ॥ त वसुदवाचा काता 
रोहिणि गोकुळांत आहे हो । तूं यशोदेचा कल्या तथ होऊनी- 
यां राहे हो । मग भी पूणे अंश देवकीकुशी राहन पाहू हा । 
कंस मारिळ हमणसी तरि मामथ्ये तुज प आहेहा ॥ १७॥ 
प्रदक्षिणा कर्रान माया भूमंडळी उतरठा हा । बलिभद्राची 
नु रोहिणिउदरी घातली हो । तेपासुनि वृषली क्मेवदंती निघाली 
हो । पोटिंचं केसें नेळ जगी मात हू वाढली हो ॥ १८ ॥ मग 


मननिकनेनओील कला 0 
अ. क ९०० ५” “४” ळा भाकळककळ तली 


डोकीवर राख फासन, २ देशांभ्रष्टता. २ शेवटीं. ४ व्यमिचाराची बोलवा 
४ (अजाचा पाटभद कुसळ कर्मपद्धती ' असाही कांही प्रतीत आढळती. , 


शशदे श्रीकष्णजयंतीत्रतकथा - 


सकळां कळे कृष्णनाथ देवकिपो्टी आला हो । कंस वेगीं पाहे 
तंव देखोनियां भ्याला हो । खातां पितां पाहतां सर्व हरिच देखता 
झाला हो । भयंच तरि कृष्णरूप होऊनियां ठेला हो ॥ १९ ॥ 
काराग्रहा पार्शी देवसमूह मिळाला हो । गर्भस्तुति कर्रान 
पुष्पघन वर्षेविला हो । वद्य अष्टमीं श्रावणमासी रात्रीं उपजला 
हो । चतुकुज अलंकारीं दृष्टीस पडला हो ॥ २० ॥ करकमळ 
जोडोनि मग बापे तो स्ताविला रे । दृष्टि भरुनि माता पाहे 
तिनेही विनविला रे । जन्मांतरींचा झाडा तियेपा्शीं निवेदिला रे । 


आयुधेसिं होता तो दों भुजीं देखिला रे ॥ २१ ॥ कंसाचिया 


भेणे न्याया गोकुळासी हरी रे । पितांबर युंडाळोनि पिता 
ध्याया लागे करीं रे । हातकडी पायकडीं तंव तीं तुटलीं लवकरी 
रे । आपेमाप सवे द्वारे उघडलीं तयावरी रे॥ २२ ॥ सळसळ 
सळसळ सळकत मेघ गंभीर वाजत रे । पोटिं धरोने कृष्णपिता 
तांतडीं चालत रे । सहस्रफणि सहस्रमाणि छत्रे या मिखत रे । 
यमुना दोनी भाग नंदराउळा पावत रं ॥ २३ ॥ तंव योगमाया 
नंदजाया प्रसवली आहे रे । तीस घेउनी कृष्ण ठेवुनी शीघ्र 
आला पाहे रे । भाग दोनी यमुना तेसिच तिष्ठत जगीं राहे रे । 
नेणी कोण सागरा खवू मी देऊं स्मरताहे रे ॥ २४ ॥ कन्या 
आणिलि तिणे पाहा टाहो केला अती रे । रक्षपाळ उठोनियां 
आठवा झाला ह्मणती रे । लाहंलाहं कंसापाशीं जाउनी सांगती 
रे । तंव तो येउनि केसी पार्यी धरिठी ते शक्तिरे॥२५॥ 
पार्यी धरूनीयां जंव बळे उपटावी रे । निसटोनि कारिंची जाऊाने 
नभीं रूप दावी रे । आयुधे सहित अष्टभुजा केवीं ती वणोवी रे। 
बचन बोलोनियां तेसे कंसात भांबावी रे ॥ २६ ॥ ह्मणे 
मारतोसी तुझेनि मरेन मी काय रे । तुझा वैरी आणिके ठायीं 
मी ध्याते त्याचे पाय रे । उपरि गुप्त आदिमाया कोंस विस्मित 


(१): . । 


ध्रॉकृष्णजन्मकथॉ 


टाय रे । वसुदेव देवकी त्याते मोकळीक जाय रे ॥ २७ ॥ 
उगावल्या दिवस कंसे मंत्री बोळाविळे हो । तंव ते शोधित मूढ 
वाळां मारू विचारिळे हो । पुतनादिकांठागीं विडे देडाने पाठ- 
विस्छे हो । आतां नंदाघरी सोहळा त्यासी पाहों आले हो 
६. २२८ ॥ सकळी देवी हरुषे करुनि भेरी वाजविल्या हो । 
स्व्केही नंद गोळ्यांठागीं बहुत सोहळा हो । घरोघरांचे बाळंत- 
बविड्डे आले पाहा सांवळा हो । सकळां शोभा आली होतो 
स्वेथ्नम आगळा हो ॥-२९ ॥ पांचवे दिवशीं पूतना कृष्णे 
र्शोतिली साचार हो । दो मासांचा मोडी गाडा पाये कोवळ 
साचार हो । पवाडे म्‌ गाती किती करूनि विस्तार हो । रमा- 
बल्डभदास हणे देव करीं हं सार हो ॥ ऐसे अनंत०॥ ३० ॥ 
( प्रबंध १७५३; राग-झिंजोट, ताल-त्रिवट. ) | 
मास श्रावण वद्य अष्टमी नक्षत्र रोहिणि मंगल । बुधवासर 
अभध्येनिशीं हृषीकेशी जन्मला ॥ १ ॥ नवल उद्धव नवल उद्भव 
न्नवल्क उद्धव देखिला । अजन्मा तो जन्म घेतो विस्मित होतो 
बविस्मयो ॥ ध्र० ॥ उपजत नेत्र कमळपत्र हास्यवक्र साजिरे । 
त्यावि भुजा आयुधे वोजा दिसत सहज गोजिरा ॥ २ ॥ हस्त 
व्हड रत्नखचितें बाहुवटिक शोभती । कंब्वाकूत कंठ. शोभत 
त्दीसि कोस्तुभ दावित ॥ ३ ॥ वेजयंती आपाद रूळे शोभित 
ब्पिवळं वसन । क्षुद्रथंटिका रत्न अनेका मेखळा व्यापका कटि- 
तर्ठी ॥ ४ ॥ अनेक रत्नीं खचित मुयुट दिसत प्रगट सुप्रभा । 
ग्मव्करकुंडले श्रवर्णा बाणलिं गंडस्थळीं सुश्योभा ॥ ५ ॥ चांचर 
व्करूळे शोभत निढळीं देखतां मावळे देखणें । रूप सांवळे हझ्या 
वेगळें देखोनियां डोळे वेधले ॥ ६ ॥ चरणीं वांकि तोडर अंदु 
देरखोनि आनंदु यादवा । पाहे सर्वागीं दक्षिणांगी श्रीवत्स जगीं 
खाध्यवा.॥ ७ ॥ अद्भत बाळक देखोनि ऐसें ज्ञान कैसें जनका । 
रसावलभ दासां सुलभ देवां दुलेम पहाया ॥ ८ ॥ 


_ १२९०८ नी श्रीकष्णजयंतीबतकथा- 


( छके ) तमद्धत बालकमम्बुजेक्षणं चतुभुजं शखगदायदा- . 

युधम्‌ । श्रीवत्सलक्ष्मं गलशोभिकोस्तुमं पीताम्बर सान्द्र- 

पयोदसोमगम्‌ ॥ १ ॥ महाह्विदूर्याकराटकुण्डलत्विषा 

 परिष्वक्तसहखकुन्तलळमा । उद्दामकाळ्यदवदकडडणादि- 

भिव्रोचमानं वसुदेव ऐक्षत ॥ २ ॥ | 

( प्बथ १७६- वब्षुदेवमाथेना; राग--झिजोट, ताल-त्रिवर, ) 

श्रीकृष्णउद्धव देखे वसुदेव अष्टभावें दाटत । अंजुलीपुट 
जोडुनी निकट उभा प्रगट स्तवित ॥ १ ॥ त्राहि पूर्ण त्राहि 
पूणे त्राहि पूणे चिन्मया । अनुभव तुझा सांगण्या दुजा उुरेचि 
सहज तन्मया ॥ त्र० ॥ तं सकळ होसि सकळ नव्हसि सकळ 
दाविसे आपण । तं सकाळि सकळ सकाळि अकळ पाहतां विकळ 
पाहणे ॥ २ ॥ तूं जगत्स॒जेन जगतपांळण जगतंहाळण प्रळयो । 
जगतूसुदर जगतूनागर जगत्‌आगर आपण ॥ ३ ॥ तांचे 
आकार तृंचि विकार निराकार तोहि तूं । ताचे सयुण तेंचि 


निरुण पारेपरूणे तोहि तूं ॥ ४ ॥ त आदिकारण कारणातीत _ 


मान दावेत वेद वा । चाडलासी देखिठासी गभेवासी हणू 
नये ॥ ५ ॥ तुजविण दुसरे नाहीं साचारं हेहि ठरे गा बोलाया । 
अससि जेसा अस तूं तेसा करूं परेशा दास्यत्व ॥ ६ ॥ सिंधु- 
_.- लहरा सिंधुमाझारा तेसे परि हे भजन । देतभाव सवेथेव नसोनि 
माव दाविसी ॥ ७ ॥ तंच लाघवी भक्त वेभवीं दाषिसे बखी 
_ भक्ति ही । रमावदठभदास सहस आणिक दूर्जे ध्यातिना ॥८॥ 
त ( प्रबश्न १७७-देवकोप्राथेनाः राग-काफी, ताल-त्रिवट. ) 
श्रीकूण्णउद्भव देखोनि तटस्थ पाहे देवकी । ऐसा पुत्र कोणा 
गे आहे या त्रेलोकीं । दुष्ट कंस तो येवोनि झणीं या अवलोकीं । 
सांवरूनि वसने लाहेलाहे पे झांकी ॥ १ ॥ नवल माये लँकरू 
केसे दिसे साजिरे । प्रकाश याचा पाहतां कांहीं केल्या नावरे । 


मे टि्बग्ााााखखय्ष्खख 


१ जवळ, २ जगाची उत्पत्ते-स्थिति--लय. ३ आवडलास,& बाने, ५ लवकर लवकर 


गि 


ण 


; 


शर | १३ 
च्राळऊष्णजत्मकथा 


जेजे झांकू जाईजे तें तें तदाकार । काय करूं गे साजणि 
' लपवाया नाहीं थार ॥ भ्रु> ॥ मज गे ऐसें वाटतें हे हृदाथि 
_. असो द्यावे । होईल मग त होऊं दे पारे जीवें न विसंबावे । 


असे देव करो गे कसे नायिकावे । ऐसे बोलत देवकी तंव 
अद्भत देख वेमव ॥ नवल० ॥ २ ॥ पर्ण अह्म त॑ एकचि तुज 
काय भय शांका । तुझ्या पायांवेगळ॑ काळभय या लोकां । 
पुत्रपणाचे सोहळे दावी जगत्रयब्यापका । दिव्य रूप हे आवरी 
मनुष्यबाळ हो कां ॥ नवळ० ॥ ३ ॥ झाडा तिहीं जन्मींचा 
मातेसी दाबुनी पहा पां । सर्वांच माया घाळुनी धरी प्राकृत 
रूपा । पूर्विच श्रत यादवजनका भय तरी त्रजा न्या पां । देवकी 
ह्मणे ऐक पां वेगीं काडिये घ्या पां ॥ नवळल० ॥ ४ ॥ विलंब नको 
आतां हो गोऊुळिं नेडनि घाला । अमप पीतांबर गुंडाने वोसंगें 
घेता झाला । माता नवस करिते देव रक्षा गे या बाळा । रमा- 


वलभदास हणे पाहा पाहा केसी लीला ॥ नवळ० ॥ ५ ॥ 


( सूचनना--उपासकाने डोक्यास पीतांबर वगेरे बांधन कपाळावर कुंकमाचें नाम 


करून मांठया ताटांत उत्सवमांत ठवन बाहेर आणन पढील पदाच्या अ्थांप्रमाणं वस- 


दूवारची गोकुळास जाण्याची बतावणी दाखवावी. ) 
(४८. ब्र १७८; राग-चेनाट, ताल-दीपचंदी. ) 
वसुदेव श्रीकृष्णमर्ति हाति घेतली ॥ पायींची सांकळ 
तटठी। अरगळां कुलप निघोनि गेलीं । वाट मोकळी झाली 
॥ १ ॥ गोकुळा नेतो, वसुदेव गोकुळा नेत । कृष्णप्रभा फांके 


तेणे अंधकारासि घात ॥ धर० ॥ तंव सळसळां मेघ वाजे ॥ 


शेषें धांवत येईजे । छत्र एंसें सहर्रफणा, कृष्णावरी पें धरिजे 


॥ २ ॥ शोभतो देखा वसुदेव शोभतो देखा ॥ पुष्पवृष्टि देव 


करिती देखोनि बाळकवेखी ॥ घर० ॥ भयानक यमुनाजल ॥ 


उदक रानोमाळ । गोकुळवाट न कळे, वसुदेव तेथे व्याकुळ 


बब की 


त ् ९ णपणणीकीहणणणी कधीपण शाचा 


१ मांडोवर. २ अडसर, अडणा. ३ वेषाला, ४ चोहोंकडं | 
८ (च) 


१. न कक यी प । क त २ तीक. जळ 


_ १९२ श्रीकूष्णजयंतीब्तकथा. 


॥ ३२ ॥ करावे काय आतां देवा करावे काथ ॥ जिकडे तिकडे 
उदक झालें, कोण सांगाया आहे ॥ प्र० ॥ ऐसी चिंता करी 
हृदयीं ॥ यमुनाजळ दोही ठायीं । जेसा रामे सेतु बांधला । 
तैसी वरी आठी भड ॥ ४ ॥ चालत जात दड दुड चाठत 
जात ॥ गोकुळ थोगनिद्रे मोहिले । यशोदे पे ठेवी सुत ॥ भ्रु० ॥ 
कन्या घेऊनि आला घरा ॥ नेणा कोण ऐसा परा । यांगमाया 
टाहो फोडी , कंस करितो पॅ त्वरा ॥ ५ ॥ धांवत आला कंस 
तो धांवत आला ॥ उफराटी धर्रान बाला, आपटाया घेउनि 
गळा ॥ ध्र० ॥ कन्या आपटी ते वेळीं ॥ ती हो गेली अंतराळी | 
तुझा वेरी अन्य स्थळीं, वायां त्वां मारिळीं बाळीं ॥ ६ ॥ 
बाळकरूपं वैरि तो बाळकरूपंं ॥ अह्मादिकां न कळे थोरी 
जाणासि केसें तं सोपं ॥ भ्र० ॥ ऐकोनि कंस देत्य बोलाविले ॥ 
बाळां मारूं आरमिले । रमावदभदास हणे । गोकुळी केसं 
वतळं ॥ ७ ॥ यशोदा पाहे, जागी झालठी यशोदा पाहे ॥ 
कुमारी टाळ वाजविती, आनंद न समाये ॥ घु ॥ ॥ 

( येथे श्रीकृष्णमृर्ति डोलाऱ्यांत ठेवल्यानंतर नेवेद्य करून खालील आरति करावी, ) 

( प्र, १७९-आरालि. ) चरणकमल ज्याचें अति सक- 
मार । ध्वजवज्रांकुश बरीदाचा तोडर ॥ १ ॥ ओवाळं आराति 
मदनगोपाळा । श्यामसुंदर गळां वेजयंती माळा ॥ धघर० ॥ 
नाभीकमळ ज्याचे नह्मयाचे स्थान । हृदर्यी पदक शोभे श्रीव- 
त्सलांछन ॥ ओवाळं० ॥ २ ॥ श्रीमुखकमळ पहातां सुखाचिया 
कोटी । वेधठें मानस हारपली दृष्टी ॥ ३ ॥ एका जनार्दनी _ 
देखियळे रूप । रूप पहातां अवघे जहाले तद्रूप ॥ओ०॥ ४॥ 


( प्र १८०-बाळतावडा, ) श्रावणमास वद्य अष्टमी 
रजनीमर्धे आराम । रसिक बाळ गोऊुळपाळ जगत्रजीवन ॥ 
घनश्याम प्रगट ॥ १॥ आजि आनंद हो । महा मंगळ आनंद ॥ 


भः 


१; 
ह... 
व 


श्रीकृष्णजन्मकथा 


नंदानंद्‌ प्रगट, प्रीतिकंद प्रगट ॥ धरु० ॥ जन्म समस्त ऐकोनि 
गोपी, उदित पाहायालागीं । सती जसवन्ती पुत्नरवन्ती, न गणे 
सोहळा भारी ॥ नारीलागीं प्रगट ॥ आजि० ॥ २ ॥ त्वरित 
जडित तडिते अंगना, वस्त्रं विचित्रे घेती । बहमोठे रौचे अमोले, 
सॉर विचारलॉटे ॥ चाटेचे येती प्रगट. ॥ आजि० ॥ ३ ॥ सु- 
गंध चीकसा सतेज आरसा मुखकमळं उटिताति । अंजन रंजन 
खंजनडोळा चपळा लावण्यखाणी ॥ आणिताती प्रगट ॥ ४ ॥ 
कुकुम पिंजैरी सुंदर टिकरी मिश्चितकेशर भाळीं । तटतटित 
क॑ंचकि सघन कुच शोभत लोभित लेणे ॥ तेणे ढाळ प्रगट 
॥ ५ ॥ जडित तबकीं घडी त्यामाजी आहेर इतर संभार । 


युवति घेती सयुण बंथी काप पातळ पुढे ॥ चुडे सार प्रगट ॥६॥ 


_ कर्णा कडल हृदया पदक गजगात चालात धाट । चळत सुमन 
गळत गरमनं, पद्व कारता बर ॥ कर नाट प्रग८ ॥ ७ ॥ पाहता 


७७, हु क... &3_. 


बाहतां एकमेकीतें दिसत लखलखाट । वाजत गाजत राजत ऐसा 
बाळक पाहाया येती । गोपि थाट प्रगट ॥ ८ ॥ खचित रचित 
नभी विमाने मंडप तोचि अपार । ग्थे पद्य सुरस वाद्ये किन्नर 
किन्नरी गाती । अति सार प्रगट ॥ ९ ॥ वेकुंठ केलास अमरपुरी 
परम हारेख न समाथे । विद्याधर विद्याधरी नृत्य सकळ कारिती 
जनीं । वनमाळी प्रगट ॥ १२० ॥ सर्वे गोप आणि गोपराणी मंडित 
सभास्थानीं । दिव्य सुमन सिद्धमनिजनीं वर्षोनी धरुनी हातीं ॥ 
पाहे कान्हा प्रगट ॥ ११ ॥ सुंदर गाये सुंदर ध्याये आणिक 
प्रेम न समावे । हेडा पीडा घेवोनि बेसति चित्त चोरित मख ॥ 
दुःख जाय प्रगट ॥ १२ ॥ शोभत सुंदरिसहित बाळ हारे 
मक्तशोस भरिति द्विजबाळी. । सहरशीषा परमपरुषा अक्षता 


६१ उत्काठत. २ लागलाच $ नाना प्रकारच्या झावडाप. ४ मख्य [विचाराच्या 


' लहरीप्रमाणे. ५ चोळखण विकणार, ६ तीट ( बाभळीच्या शेंगापासून करितात. ) 


७ कंकवाची पड- ८ ( कचाचा ) अवनत भाग, शोभा, ९ आच्छादन ( ओढणी. ) 


१२४ श्रीकृष्णजयंतीघतकथा- 


ठाविति भाळी ॥ गोपराणी प्रगट ॥ १३२ ॥ पूणीसि आंगुे 
लेववीळें अहेर वाहिळे पाहीं । याचक मागध अमर सवे घाले 


मागणें खुंट्लं । लुल नाहीं प्रगट ॥ १४ ॥ धन्य ते गोकुळ 


धन्य यशोदा पवित्र जनेनी हरिलागीं ॥. श्रीरमावलभदास धन्य 


त्याच्या कीतेनें होत शमन ॥ अयुरागे प्रगट ॥ १५ ॥ 


( प्र १८१-पूतनाळायण. ) पुणबह्ष ह अनुपम्य, 
गोकळीं अवतरले । कंसा भय त्याचे थोर हृदयां भरल । पत- 
नेळा विडा दिधला विषं स्तन भारले । रूप सुंदर धराने अपार 


नंदगह ते ठाकिळे ॥ १ ॥ यशोदे तुझे गे तान्हुले । अभिनव 


म्यां देखिले । यशोदे तुझे० । ऐसे कोठे नाहीं झालं ।य०। पाहिजे 


हदर्यी धरिले । य० । देई मज पे वाहेळ । य० । देखुनिवाझ 


मी पान्हेळं  य० । पाहिजे निंबलोण केळं । य० । कैसें पाहा 

गुलगुलें ॥ यशोदे ॥ ध्रु ॥ १॥ देखोनेयां पूतना बाळे 
मांडिलं रुदन । यक्ोदा समजावी पारि ता न राहे जगज्जांवन । 
मग त्या पापिणिपार्शी तिणे दिघलंसं आणून । स्तांन लावि- 
तांचे आकषिंले पंचदही प्राण ॥ २ ॥ बाळा सार्डे र क्षणभरी | 
मीच जाते बाहेरि। बाळा० | केसा झोबलासि जिव्हारी । बा०। 
तान्हे नव्हेस तूं निघधारी । बा० । आतां केची माझी उरी । 
बा० । तिडका उठल्या माझे शिरीं । बा० । यशोदे धांव गे 


बाहेरी । कैशा वांचल्या त्या नारी ॥ बाळा सोडि० ॥ प्र०॥ २॥ 


आक्रेदे आरोळ्या केसें डोके पे आपटी । झाड झाडाने 
सांडी पारे ते न सटे कृष्णमीठी । वाढली दीड गांव भग पसर 
ळी ती मोठी । गॅनना ऐकॉनि यशदा आली उठाउठी ॥ ३ ॥ 
अगाई काय बाळा झालं.। केसे अरिष्ट उदेले । अगे ० । 


माझ्या तान्हल्या विसंबळे । अ० । इसी सुऊुमार देखिळ ।अ०॥ 


केव्हढे धड गे पसरले । अ० । लेकरू नाहीं की दुखवलं । अ० | 


श्रोकष्णजन्मकथा . १९५: :. 


क 


मज काय मोहन पडलें । अ० । अंग तोंड रक्ते भरळें । अ० । 
पिळले तसेळ कीं भ्याळं । अ० । ह्यातारपणीं देवें दिल्हे । अगई ० । 
॥ ध्र० ॥ ३ ॥ तत्क्षणी उचलनी घेत असे माता । अह्मग्रहो 
इशीं पहा नेणो लागला होता । वडिलाचे पुण्य साचे वांचलें 
बाळ आतां । थान नघ काय करूंगे बखे नवाटेचित्ता॥ ४॥ 
गोळाणे ह्मणती धीरु धीरु । यशोदे सांडू नका धीरु । गवळणी ०। 
गजबज नको थोरु । ग० । यासि रक्षा आह्यी करू । ग० । 
व्यर्थ शोक नको करूं । ग० । तुझें उमजवूं लेकरू । बरें करील 
शंकरू । ग० । थान घेईल चरुचरू । गवळणी ॥प्र०॥४॥ 
वृद्ध गौळणा पाय धुवोनी सवे भरिती चूळ । न्यास आपणा 
॥ केले जाणा स्मरति बीज मूळ । अजन्मा या रक्षा कारात बाया 
1 वेळोवेळ । त्याची त्यासी रक्षा केसी होतसे अकळ ॥ ५ ॥ रक्षा 
॥। करा गे मनोभावे । मज पुत्रदान द्यावें । र० । बाळक उमजेसे 
करावें । र० । एकदांचें हो बखे । रक्षा> ॥ प्र. ॥५॥ 
निश्ाचरी महाखेचरी बाळक होते तिच्या हातीं । तयालागी 
अतिवेगीं रक्षा करूं गे निगूर्ती । डाकिन्यादि भूते टाळूं विष्णु- 
नाम घेती । हें ओंनाम सार परम यशोदे न करी खंती ॥६॥ 
एक विष्णुनाम टाळ कुष्मांडादे भतमेळ । एक० । बाळग्रह हे 
सकळ । एक० । प्रेत पिशाच बरळ । एक० । कोठारा खति 
गोंदळ । एक० । ज्येष्ठ पूतना मातूकादळु । एक० । सवी 
अरिष्टां हो पळ । एक० ॥ प्र० ॥ ६ ॥ कृष्णमाया नकळे 
तयां परि धन्य त्या गौळणी । अगोचर वेदां थोर तो इड्य 
त्यांलायुनी । आपेंभाप मानुनियां स्तन पाहे घांगसूनी । हरिख 
झाला समस्तांला श्रीमुख पाहे जननी ॥ ७ ॥ आतां मोकळा 
गे नंदन । शीत टाकी ओवाळुन । आतां० । दोही करीं धरी 
स्तन । आ< । व्यम्न होऊं नेदी मन ॥ आतां० ॥ प्रु०॥७॥ 
अनंत बह्मांड ज्यामाजीं तो वोसंगा शोभत । स्तनपान करूनि 


कॅ 


शशदे श्रीकृष्णजयंतीब्रतकथा 


तृप्ती ढेकर तो देत। बा तुज असत हो मग माता यशोदा हणत । 
निद्रेत सावध तो कृष्ण डोळे पे लावीत ॥८॥ बाळा नीजरे 
तान्ह्या । हणे जिवलगा माझेया । बा० । सुखं हालविते माया । 
बा० । तुजाविण जाते वायां ॥ बाळा ॥ प्रु० ॥ ८ ॥ सकळ 
हे कोतुक पाहताती देव । गोळियांचे पुण्य साचे नकळेन 
. कळे सरव । आनंदरूप या समीप खेळे नवलाव । रमावछभ 
दास्येविण कळों नेदी माव ॥ ९ ॥ कृष्ण भावांचे आंदणे 
आन न पाहे जाणणें । कृ० । आपला होय भक्तीगुणे । कू० । 
रमावलुभदास ह्मणे ॥ कृष्ण ॥ ब्र० ॥९॥ श्रीः॥ 

( सूचना-उपासकाने लहान ताटांत भस्म घेऊन डोलार्‍्यांतील मर्तीसमोर उभें 
राहन पढील पदाच्या क्रमाने न्यांसयुक्त रक्षा करावी. ह रक्षाभस्म जमलल्या लाकास 
त्या वेळा लावन उत्सव सप्रण झाल्यानंतर महामगलप्रसादासमत बाहर गावच्या भग 
वद्धक्त आप्तइष्टमित्रांस पत्नांतन रवाना कराव. ) 

( प्र. १८२-बालरक्षा. ) सवी रक्षी हा श्रीपति । त्यासी 
रक्षा गोपी करिती ॥ भ्र० ॥ कृष्णा रक्षावे निरुते । “ अजु 
अव्यय पायात । ' मणिमान ! पे जानूते ।॥ “यज्ञ ' नामपे 
मांड्यांते । करितटि पें “ अच्युत ! । “ हयग्रीव ' जठरात । 
: केदाव ! नाम हृदयाते । ' इंश ' समथे पोटात । “ सूय 
नाम पें कंठातें । * विष्णु * व्यापक भुजाते । ' उस्क्रम ' पे 
मुखाते । मुख्य “ इश्वर ! शिराते ॥ १ ॥ ऐसा अगन्यास 
झाला । दिश्यान्यास आरंमिला ॥ घ्रु०॥ १॥ कृष्णा रक्ष पे निवा- 
डं । चक्रधर ' असो पुढें । * गदाधरु ' पाठीकडे । “ धनुधेरु 
कुशीकडे । “ मधुहता ' दक्षिणेकडे । : खद्डी ' वामकुक्षीकड 
.॥ २ ॥ चतुःकोनी पे स्थापना । गोळणी कारे पे रक्षणा 
॥ ध० ॥ २॥ कृष्णा रक्ष निरंतर । * उरगाय ” दृष्टिसमार । 
८ उपेद्र ' ऊध्ये साचार । “ ताक्ष्ये ' अध गंभीर । सभांवता 


१ - तण" कटी ण ता 


क्षण कर| 


. 


री. 
1 


ण 


श्रीकूष्णजन्मकथा 


: हलळधर ! ॥ ३ ॥ बाह्य रक्षा हे व्यापकासी । अन्तररक्षा ह 


_ नित्यासी ॥ ध्र० ॥ ३ ॥ कृष्णा रक्षं पे निरुते । : हृषीकेश 


इंद्रियांते । “ नारायण * पें प्राणाते । * श्वेतड्ीपवासी ' चित्तात । 
“ योगेश्वर ' तो मनाते ! “ पृश्चिगभे ' हा बुद्धीत । “ भगवान पर 

अहंकारात । “ गोविंद ' हर्षे खेळे तेथें । : माधव ? नित्वित 
तेथें । : वेकुंठ ' चालतो तेथें । * श्रीपति ! बैसला तेथें । 
: य॒ज्ञभोक्ता ! जेवी तेथ ॥ ४ ॥ अंतरबाह्य रक्षा जाहली । विष्णुनामें 
भूतावळी ॥ त्र ॥ । विष्णु विष्णु ! जप ज्यासी । भतबाधा 
नाहीं त्यासी । सर्वे ग्रहा सुटे कंप । भतां पळतां लागे धाप । 
नाहीं झालीं आपेआप ॥ रमावुभदास हणणे । रक्षा येणे बाळां 
करणे ॥ ५ ॥ धरा धरा हा विश्वास । विकल्प धरी त्यास 
दोष । कृष्ण साह्य आहे यास । रक्षा फळेळ भाविकांस । ह्मणे 
रमावलभदास ॥ धरा० ॥ ६ ॥ श्री; ॥ ॥। ॥ 


(प्र १८३-पविश्वकर्मा. ) नंदा नंदन झाला हो ऐकिला । 


बिश्वंकमी आनंदे घांवळा ॥ दर्शनलाभ हृदयीं भाविला । पाटख तेणें 
उचित आणिला ॥ १ ॥ बखा बरवा पाळणा आणिला । यशोदे 


आहां न बचे वानिला ॥ सुवणेपटे सत्रे वो विणीला । कृष्ण- 


बाळाजोगा हा पाहिला ॥ भ्र० ॥ कमळे पत्तियांसी सोड- 
विलीं । ठायींठायीं रत्ने हो जडलीं ॥ मांचव्यासी कडी हो 
लाविली । हिस्यांची नीळ हो रोंविलीं ॥ २ ॥ जडित खूपे- 
याचिया सांखळा । आंकड्या कड्या गांठीं हो पडल्या ॥ 


कवण कूसरान हा घाडल्या । दुसता दृष्टा आमुच्या जडल्या ॥ 


॥ ३ ॥ चहूं कोनी पाळण्याच्या माये । पुतळ्या नेणां बोल- 


तील काये ॥ हालवितां सूत्री लक्ष्य जाये । देखतां मन आसुरचे 
वो धांये ॥ ४ ॥ सुतार ह्मणे उचित नेघे वो । एक 


कक मट ाकटीत कणीक यक, अकटटतीडणली कलानी पण?"ी१?२002य' 


१ राखणें, २ देवाचा सुतार, ३ पाळणा. ४ बाहुल्या. ५ तृप्त होतें. ६ बालिस, 


शट श्रीकष्णजयंतीघ्रतकथा 


कृष्ण दाखवा वेगें हो ॥ रमावभदास हा सांगे वो । हणे यास 


कांहीं तूं मार्गे हो ॥ येरु हणे मागणें खुंटलें । डोळां. कृष्णरूप 
हे दोखले ॥ ५ ॥ श्रीः ॥ ॥. ॥ ॥_ 


(प्र १८४-पाळणा, ) बहु सोहळा पाळणा लाविला । वरी 


खेळण्या कळश्ू दाविला । सहकुमरें नंदवधु पातल्या । नामग्रहण- 
विनोद भाविळा ॥ १ ॥ ठायीं हालत पाळणा साजिरा । माजि 


नंदजीचा नंदनु गोजिरा । गोळणि जसवंति गाताती बऱ्या । करी 
अभिनव आनंदु माजेरा ॥ धरु« ॥ कड्या किंकाणि किणिकि- 
णि वाजती । गोपी कंकणे सुंदर गाजती ॥ धन्य बाळकपद 
लेणे बोलती । तेणें अनुहात ध्वनी लाजती ॥ २॥ बाळ 
पाळण्यांत हूह_ करिते । वरी खेळण्या कळसु धरितं ॥ सवे कोंतुक 
अबला पहाती । दाटे सप्रेम आनंद भरित ॥ ३ ॥ अन्य 
बाळका सोहळा करिजे । परी विचार तेण तो नेणिजे ॥ हातो. 


सर्वज्ञ लाघवी नटला । सर्व उत्सव येणे हो जाणिला ॥४॥ 
शयाम तान्हुळें याचकीं पाहिलें । सर्वे मागणें त्यांचे कीं राहिले ॥ 
रमावलभदासासि येथूनी । जाणे नवचे पाळणा सोडूनी ॥५॥ 


(प्र १८५-हछरगात. ) श्रवण गोयी येवो, शब्दचौरा घेवो । 


याचें दूध देवो, कृष्णबाळा ॥ १॥ जो बाळा जो कृष्णबाळा ॥ 


जो बाळा जो कृष्णबाळा ॥ ध्रु> ॥ नयन गायी येवो, रूपचारा 
घेवो । याचें दूध देवो, कृष्णजाळा ॥ २ ॥ नासिक गायी 
येवो, गंधचारा घेवो । याचे दूध देवो, कृष्णबाळा ॥३॥ रसना 


गायी येवो, रसचारा घेवा । याचे दूध देवो, कृष्णबाळा ॥४॥ 


त्वचा गायी येवो, स्पददीचारा घेवो । याचें दूध देवो, कृष्ण- 
बाळा ॥ ५ ॥ मानस गायी येवो, मौनचारा घेवो । याचे 


१ पाक णाणाण शीण ५0० ळसनर कर न पकट ककव कीक कणीक ०0९ (२0९0७१0000 िभकक तीची 6 


१ ( पा. भे, ) ' अमर ? * आबाळ. ? २ इंद्रेय रूपी गाय 


। 


बाळसताष 


_* दूध देवो, कृष्णबाळा ॥ ६ ॥ पंचज्ञानमया, पंचकर्म तया 
अकरावी कान्ह्या, आवडते ॥ ७॥ ऐसा हो गायिला, यशो- 
देने सांवळा । रमावछभदास, झाला तेणे सुखी ॥ ८ ॥ श्रीः॥ 


सूऱचना-(१) येर्थे प्रथम प्रकरणांतील भाटाची ६ कवित्वे ** धन्य गोळिराज- 
पासन “' सरी टांक नख कंठी ” पर्यंत भाटाचा बेघ आणन ह्मणवावो 


री आर डोकम डा मड. अन्ना “2 >. ५ . ४२ आपा र तण टना 00 00 प 


सचना-( २ ) जन्मकथेच्या दिवशीं धृपाराते दाखवायांचे पूर्वा “ गुरुकूपा 
अबे ” ह्मणन भजन ह्यमणाबें. मग पुन: “ गुरुकृपा अंबे ” येथून “ माझी कान्हाइ 


क. 


जगदंबे ” येथपर्यंत विलोमरीत्या ह्मॅणन मग धपारती इत्यादि पुढील क्रम चालवावा 


प्रकरण ११ वेः-बाळसंतोष | 

( प्र १८६ ) आह्मी परात्पर परदेशी । काणी नोळखती 
आह्यांसी । टाकुनि आलो संतांपा्शी । व्गी देई॑ निज सेवेसी 
॥१॥ बाबा बाळसंतोष । बाळसंतोष, बाबा बाळसंतोष ॥ब्रु०॥ 
दों हातांचे द्वेते दान । बा० । नेघे कोरडे कोरान्न । बा० । 
नुमगें तुमगे हें साधन । बा० । अवीट न विटे ते देई परमान्न 
॥ बाबा० ॥ २ ॥ क्षीरसागरींची क्षीरघारी । बा० । विवेक 
गुळाची गुळवरी । बा० । पूणे परिपूर्ण देई एरी । बा० | 
प्रबोध लाडू तयावरी ॥ बाबा० ॥ ३ ॥ जीणे स्वरूपाचा 
शेला । बा० । कृपेनें दे काँ मजला । बा० । शुद्धसत्वे निवा- 
ळला । बा० । ज्ञानबोधें उपार्जिला ॥ बाबा० ॥ ४ ॥ नेव- 
खंड खंडिलीं । बा० । जीवशिंवेविण शिंकली । बा० । द्यावा 
भक्तीची कांचोळी । बा० । अंगीं जीणत्वे बाणठी ॥ बाबा? ॥ ५॥ 
मोह ममता बिरडें फोडीं । बा० । शुद्ध सत्वाची गांठ सोडी । 
बा० । त्रियुणाची कसणी तोडीं । बा० । जुनी काचोळी 
देई रोकडी ॥ बाबा० ॥ ६ ॥ पंचतत्त्वाचे आंगुळे । बा? । 


विषयरूपी चारा (भक्ष्य ) ९ पेच ज्ञानेंद्रिये व कर्मेंद्रिये. * (पा. भ॑ 2) मननचारा 
७. कुवत अ) 


"ती 


वि कत टा 


. १४८ श्रीकूष्णजयताघतकथा' 


विषय भोगेतां विटळें । बा० । वासनाकसा जे तुटले | बा०। 
ते मज देई कां वहिळे ॥ बाबा० ॥ ७ ॥ प्रपंच भोग गेले 
भर्गी । बा० । ते दे कां ऑगिंची अंगीं । बा० । यालागीं _ 
नाचतसे रगीं । बा० । रंगी रंगला श्रीरगीं ॥ बावा ॥८॥ . 
दान देतां धन न सरे । बा० ) जो घे त्याचे दारिदे विरे । बा० । 
मग ते मागणें वोसरे। बा० । ऐसे धन दे कां निधोरं ॥ बाबा० ॥ 
॥ ९ ॥ नाहीं नाहीं ह्णसी कां येर्थे । बा० । आहे परिपूर्ण 
भरिते । बा० । मी ता ज्ञानाचा क्षधित । बा० । अर्थ करी 
काँ समथे ॥ बाबा० ॥ १० ॥ एका जनादेना मागे दान । 
बा० । थितें नेळे जीवपण । बा० । दोखीं वेची शिवपण | 
बा० । केले निजसुखसंपत्न ॥ बाबा० ॥ ११ ॥ श्रीः ॥ 


( प्र १८७ ) आही परात्पर भिकारी । बाबा० । गेगें 
आलां संताद्वारी । बा० । द्या मज भक्तीची भाकरी । बा० | 
ह्मणोनि नाचतो नामगजरीं ॥ बाबा बाळसंतोष ॥ भ्र ॥ 
युगें अठठाविसांचा जोगी । बा० । विभति चर्चित सर्वोगीं । बा ० । 
गळां अतुपम सेली शिंगी । बा० । वाजवी सोहं शब्द जगी ॥ 
बाबा० ॥ २ ॥ त्राहित्राहित्राहि । बा० । हे तो नुमगे मी 
कांहीं । बा० । एका जनादेनाचे पायी । बा० । काया वाचा 
मन राही ॥ बाबा ॥ ३ ॥ श्रीः ॥ ॥ ॥ 


( प्र १८८ ) नमो अकार गणेश । परा वाचे शारदेस । 
कुळदेवी सांवळेस । संतचरणीं नमन साधुचरणीं नमन ॥ १॥ गुरु 
सकळांचा राणा । काय वान त्या सुजाणा। केलें उच्छिष्टसेवना । 
ठाव सुक्तीचा गाईन । ठाव सुक्तीचा गाईन ॥ २ ॥ देह पंचक्रोश 
काशी । नाम घेतां पाप नाशी । पहा तारक जगासी । महाविवेक 
चतुर । पंचकोशामाजीं ॥३॥ पहिला कोश हा अन्नाचा । दुसरा 
कोश हा प्राणाचा । तिसरा कोश हा मनाचा । चवथा अनु- 


अवभूतस्नान व गोपाळकाला- 


भवाचा । होय बुद्धीचा निश्चर्ये ॥ ४ ॥ पांचवा आनंदाचा असे । 
. आपण विश्वनाथ वसे । शांति पावेती पें दिसे । महा विवेक 
चतुर । भैरव क्षेत्रपाळ ॥ ५ ॥ अनुहाताचा डमर । बोध त्रिशूल 
घेत थोर । प्रेम नाचत चाचर । विवेक जागता जगजोगी । 
भेरव तीहीं लोकीं ॥ ६ ॥ बखा रमावछुभदास । कखा काशी- 
माजीं वास । धखा भक्तांचा विश्वास । गुरुचरणींचें तीर्थ । 
साच भागीरथी ॥ गुरुषरणींचे तीर्थ ॥ ७ ॥ श्रीः ॥ 


( प्र १८९ ) देह पंचकोश पहा । मूर्ति रोकडीच लाहा । 
तारकनाम गुरु सांगे ! हिंडो नको दिश्या दहा ॥ धु० ॥ अन्न- 
मय कोश हा पहिला । लघु आहार वाहिला । केला आसनजय 
सांडून । दुसरा कोश मग राहिला ॥ १ ॥ तिसरा कोश मान- 
सिक । मनोभावे जो सात्विक । चवथा कोश अनुभवाचा । 
सर्व बह्मबोध त्याचा ॥ २ ॥ पांचवा कोश आनंदमय । राहिले 
येणे जाणे भय । श्रीरमावलभदास । नित्य स्मरतो अन्वय ॥ ३ ॥ 


.५५-->- --------५द--/॥७कण तल 


प्रकरण १२ व--अंबभतस्नान व गापाळकाला 
------:०-०:262:0-0-2 -- 
भजनः-दीनोसरणा यदुवीरा । गोर्पासंचितचृतचोरा ॥ 
( प्रबंध १९०; राग-धनाश्री, ताल-आदि. ) 

विश्वी विश्वातीत विश्वंभर । तो श्रीधर । भक्तकाजा 
धरी अवतार ॥ १ ॥ जह्मानंद कंद वेकुंठनाथ । तो 
नंदसूत । चालिला घेऊनी दहींमात ॥२॥ साष्ट स्थिति 
ठय कारण । तो नारायण । सवत्स गोपाळ रिघे वन ॥ ३ ॥ 
षडगुणपश्वर्य संप्न । तो भगवान । गोपाळाचे खेळी रममाण 
॥ ४ ॥ प्रेम लावण्याचा पूतळा । तो सांवळा । गोनळ्साचे संगे 
करी काला ॥ ५ ॥ पूण आअह्माडय सनातन 


१३२९ श्रीकष्णजयंतीचतकथा. 


करी विधीमोहा निरसन ॥ ६ ॥ विश्वात्मा सचिदानंद कृष्ण | 
तो जगजीवन । दास करी प्रेम निबलळोण ॥ ७॥ ः 


(प्र०_ १९१ ) उठोनि एके दिनीं हणे यशोदा कान्हया । 
गोधने घेउनियां जाह वनासि ल्वलाह्या ॥ १ ॥ सवे मिळाले 
तथे वेळीं चिमणे संवगडी । सिदोरि काठी कांबळि जाळीं घेती 
आवडीं ॥ २ ॥ एकाजनादंर्नी गाई सोडिल्या साऱ्या । राम 
कृष्ण संवगडिया देव येती पहाया ॥ ३ ॥ श्रीः ॥ ॥ 


( प्र» १९२ ) घेऊनी गोधनें जाती यमुनेतटीं । नानापरी 
खेळ खेळताती जगजेठी ॥ १ ॥ मिळवूनी गोपाळ मध्यें खेळे 
न्हा । नकळेचि महिमान ऐसा यादवांचा राणा ॥ २ ॥ नाना- 
परीचे खळ खेळती गोपाळ । नाचती गदारोळ मिळोनि सकळ 
॥ २ ॥ एका जनादनीं खेळे मदनपुतळा । नंदरायाचा कुमरु 
हणती सांवळा ॥ ४ ॥ 


[ (प्र १९३ ) देखिला नंदाचा कान्हा । मांडिळं त्रिभंगी 


ठाणा । वणू वाजवा रुणझणा । वेदावना साजणी ॥ १ ॥ गायी 


पक्षी वनचर । लुब्ध झालीं तेणे स्वर । मन माझें एकसरे । 


वेधलं हो साजणी ॥ २ ॥ आणिक नवल हें पाहे । वाजवितां 
वारा राहे । रविशशि अंबर हे । स्थिर झाले साजणी ॥ ३ ॥ 
चर तीं अचर जाहली । अचर तीं चर ठालीं । सांगतां नये 


बोली । ब्रह्मादिकां साजणी ॥ ४ ॥ पहात स्वरूप याचें । दास 


रमावहभाचे । निरंतर गात वाचे । नाम याचें साजणी ॥५॥ 


४.४५ 


( छाक. ) शयामं हिरण्यपरिधिं वनमाल्यबई-धातु- 
प्रवालनटवेष मनुत्रतांसे । विन्यस्तहस्तमितरेण घुना- 
नमब्जं कणात्पलाळककपोलमखाब्जहासम १ ॥ 


__ १ तिरसा-श्रीकृष्ण जरासे तिरसे होते. २ आरोळ्या: ” यांत अभ्यासाचा खण आहे 


१ ् 


कू 


 अवेभतस्नान व गोपाळकाला 


( प्र १९४ )' यमुनेच्या तटोतरटी । नटतो नटोनटी 
तोचि पाहे सर्वे घटी । सबाह्य अंतरीं ॥ १ ॥ शयाम हिरण्य- 
परिध । वनमाळा बर्या सिद्ध । धातुप्रवाळ प्रसिद्ध । काय 
वानू उत्तरी ॥ २ ॥ मख कमळ हांसत पाहे । गंडर्मंडिंत दिस- 
ताहे । सुख समाधीचे राहे । लाजूनियां तेथ रे ॥ ३ ॥ नट- 
वेष मिराषेत । वेठि तरूची खोवित । खांदीं सखयाचे ठेवित । 
डावा हात कूसरीं ॥ ४ ॥ सव्य करं अब्ज फिरवी । कानावरी 
कळिया मिखी । तुळसी आळकी बखी । शोभा शोभे केशरी॥ 
॥ ५ ॥ गायींगोपाळसहित । खेळताती गुणरहित । रमावलभ 
दासा हित । त्यासि गाता आवडीं ॥ ६ ॥ 

(प्र १९५-पद्‌ चडूचे ) सहज तो चेंडू समान फळी । 
झेलं जाणे तो खेळिया बळी ॥ १ ॥ झेला रे भाईनो झेलार | 
सदुरुवचनें झेला रे ॥ ध्रु ॥ अवघे गडी समान रहा । येतां 
यावा सावध पहा ॥ २ ॥ सुटे सुटे तंब सारिसाचे पाहे । 
लक्ष्य जाणं ता माघारा नव्हें ॥ ३२ ॥ गाडेयाने गंडे्याची न 
घरावी ऑस । आपुलिया बळं घालावी कांस ॥ ४ ॥ अमि- 
| . माना चढे तो बाहेरी पडे । हार्तिचे जाय मग उगलाचि रडे ॥ 
| ॥ ८ ॥ एका जनादेनीं एकेचि बोलीं । भावार्थी तो सुरु 
वचनें झेठी ॥ ६॥ ।॥ श्रीः ॥ ॥  ॥.  ॥ 

प्र» १९६-भावऱ्याचे पद ) कान्हो ह्मणे वडजा 
पोरा । भोवरा खेळे रे बर ॥ १ ॥ खेळारे भाईनो खेळा रे। 
भोंबडी आहे तंब खेळा रे ॥ प्र० ॥ चोऱ्याशीं लक्ष योनांचा 
. भोवरा । त्यासि गुंडोनि संचताचा दोरा रे ॥ २॥ जोवरी आहे 
. भोबडी । तांवरी खळाची उडी रं ॥ ३ ॥ वबडजा ह्मणणे हा 
खळ नलगे आहां । निरंतर देई गा तुझा प्रेमा रे ॥४॥ गरुकृप 
' भांवडी निवांत राहे । तंव राघव तटस्थ होय रे ॥५॥ श्रीः ॥ 


१ डहाळन २ कामल. ३ तुळसा मजरा. ४ आगमन. ५ जवळ- ६ झाझा 


१३४ भश्रीझष्णजयंतीततकथा 


( प्र. १९७-पद बिजलीचें ) बिजली खेळे हरि'। स्वानंद 
परोपरी ॥ भ्र ॥ आवरण सप्त देहीं । तींचि घरें पाही. 
॥ १ ॥ प्रबोधशिळा टाकी । सातही द्वारे जिंकीं ॥ २॥ अनंत 
खेळ खेळे । तो राघवदासीं मिळे ॥ ३ ॥_. | 
__(प्र» १९८-पद हुतुतूचं ) हुतूतू हुतूतू खळे । तेणे . 
द्वेताद्वेत पळे ॥ भ्र० ॥ जीवशिव भाव मुरे जेव्हां । जिंकिला डाव 
तेव्हां ॥ १ ॥ ऐसा हुतूतू खेळ पाहीं । खेळतो शेषशायी ॥ २॥ 
स्वानंद डाव मिळे । राघव तेथें गळे ॥ ३ ॥ 

(प्र १९९-पद वावडीचें ) लक्ष्यालक्ष्य ते वावडी । सत्रा- 
विणें खेळे गाढी ॥ १॥ खेळा या गडी रे । अह्षवावडी रे 
॥ धर ॥ नित्य शद्ध निराभास । चिदंबरीं क्रीडे सावकाश 
॥ २ ॥ सद््रुकृपा निजबळें । राघव ऐसी वावडी खेळे ॥३॥ 

(प्र २००-पद लपंडाईचं ) कृष्णा खेळं लपंडाई । अनंत 
लोचन तुझिया देहीं । डोळे झांकणं ते कवणे ठायीं । तुझें सर्वांग 
देखणे पाहीं रे ॥ १ ॥ कान्होबा पावावे आपुली खुणा 
॥ घ्र० ॥ गिरिगव्हारिं लपू कडेकपार्टी । जेथे तेथे तुझी दृष्टी 
तुझं देखणे लागले पाठीं । तेथे सरली खेळाची गोठी रे ॥२॥ 
लपं ममतेच्या कडंवसा । तेथे तुझाचि प्रकाश ठसा । एका जनादेनीं 
सरिसा । खेळ खेळाने खुंटली आशा रे ॥ कान्होबा ॥ ३ ॥ 

(प्र २०१-संवगड्याचा प्रश्न) एक आपुलें ह्णिजेत र| 
शेसि तं अंतर देत रे । लोकांसंगाते गोड वाटत । तेणें बहुत. 
$ख. होत रे ॥ १ ॥ कान्होबा काय आहे ऐसे । आह्यां 
लागलं त्याचे पिसे ॥प्र० ॥ ( कृष्णाचे उत्तर )-तीर्ही पांचीचे 
झले । त्याचं सोजन्य तुह्मां केलं । गोड वाटे परि नव्हे भलें । 
_ यासि ह्णंतां भय“ आपुले! र ॥ २ ॥ पोरांनो मजचिकडे पहा । 


_ १ पतंग. २ गहेंत. ३ अंधार, पडछाया. ४ त्रिगणपेचभतात्मक शरीर- ५ त्या 
शरीरास आपल ह्यमणताच 


_ अक्रभतस्तान व गोपाळकाला शेक 


1 मग सुख होईल महा ॥ भ्र० ॥ (प्रश्न )-कृष्णा तजकडे आहि 


। पाहता । अकरा गायींचा धोका येतो । त्या अनावरा वळं 
. । जातां । तेणे बहुत दुःखी होतो रे ॥ ३ ॥ कान्होबा काय 
1 यासि करावे । तुझें तुज पे सांगावे ॥ भ्रु० ॥ ( उत्तर )-यासि 
॥ माझी कांयंसवे लावा । मग धांवेनात अव्हासवा । तुझी भजनगो 
| लावा । पाचाराल येती तेव्हां रे ॥ ४ ॥ पोरांनो चहुंकडे कां 
। जातां । मातें सोड्राने दुःखी होता र ॥ भ्र० ॥ ऐसं संवंगडी 
॥ समजाविले । समजोनि कान्होचे झाले । रमावछरभे दास केले । 
ते सुखदुःखा मुकवळे र ॥ ५ ॥ कान्होबा तुझा संग बरा । 
आतां न भियों संसारा ॥ ध्रु ॥ 

(प्र २०२ ) ऐकतां वचन कान्हया ह्मणती गडी । 
काय खेळायाची आतां न धरू गोडी ॥ १ ॥ लावियला 
चाळा त्वां जगजेठी । आतां आहां सागसी तं ऐशा गोष्टी 
॥। ॥ २ ॥ एका जनादेनीं कान्होबा खेळ पुरे आतां मांडू रे 
॥। काला आवडीं अनंता ॥३॥ 


( आंब्या ) पाहुनी कल्पतरूची छाया । घडिया घालिती 
बैसावया । बेस ह्मणती यदुराया । करू काला आवडीं ॥१॥ 
पेदा घाली पत्रावळी । वडजा सोडी मोटा जाळीं । बांकुडा 
बेसवी गोपाळ मंडळी । वाढिताति पत्रज्ञाखा ॥२॥ 


[ नवलक्ष मित्र प्रभावळी- । मध्ये श्रीमूर्ति सांवळी । जठरी 


॥. पीतांबर कवळी । वक्री झळझळी तो पांवा ॥ १ ॥ शुंग वेत्र 


कांखेसी धरी । दहीं भात वाम करांवरी । तय्युक्त लोणची बहू 
बरीं । अंगुल्यांतरी शोभती ॥ २ ॥ तिष्ठतसे निणुंण सगुण । 


"१५५७४०१५७१ 6९४४ 0000 ककत तीण “ना ती हिननिबय आका क्या णाचा सलाणणाणीह शीण ना लाधकी हब अ 


१ इंद्रियांचा. २ भीति, अडथळा, ३ माझ्या सगुणरूपाची संबय-गोडी लावा 
४ इकडे तिकडे. * [ ] अशा कंसतांतील ओंव्या रमावछभदासांच्या असून बाकीच्या 
एकनाथ महाराजांच्या आहेत. दोघांचे आंकडे निरनिराळे घातळे आहेत 


1 


शेर श्रीकृष्णजयंतीघतकथा. 
वेष्टित सखे बोलती खूण । हांसती वर्मती संपूर्ण । एकं गण- 
युण मांडली ॥ ३ ॥ | | 

( “छाक ) अत्र भोक्तव्यमस्माभिर्दिवारूढं क्षुधार्दिताः । 

वत्साः समीपे$पः पीत्वा चरन्तु शनकेस्तृणभ्‌ ॥ १॥ 

( प्र २०३ ) तुझी भक्तीची चाळ बरी । आंत गोड 
प्रेमाशिदोरी । ती उघडुनि आह्मां चारी । जेणें तृप्ति होय 
झडकरी र ॥ १ ॥ कान्होबा नको विलंब लावूं । मग गोड 
गोड तुज गाऊं रे ॥ भरु. ॥ आह्यां साधन नलगे आन । 
तुझ्या शिदोरींत आहे मन । ते जेऊं घाली त्वरेन । त्यावांचुनि 
नव्हे समाधान रे ॥ कान्होबा ॥ २॥ आमुची शिदोरी 
काई । आहि ती तूंच घेई । रमावलभदास्य देई । तुझी गोडी 
ळागो हृदयीं र ॥ कान्होबा० ॥३॥ ॥ ॥ ॥ ॥ | 
_ (प्र २०४ ) ऐसें संवगडियाचें आते देखुनी । ठायी 
बेसवी त्यांलायुनी । तुझी दुश्चित्त व्हाल झणी ॥ मी निववीन 
भोजनीं रे ॥ १ ॥ पोरांनो सावध मनीं रहा । माझ्या गोडीने 
गोडी पहा ॥ध्र०॥ शुद्ध सत्वाचा दहीं भात । त्यास आलेंहि 
गोंडी देत । अनुतार्पे कांचेरी होत । वेराग्य तळणीं चवी येत 
रे ॥ पोरांनो० ॥ २ ॥ विवेक वाइंगियाचे भरीत । त्याची 
अहरोगवणी जात । मग सेविति त्यांचें हित । त्यांते मानविती 
समस्त रे ॥ पोरांनो> ॥ २ ॥ पूणे परिपूर्ण पुर्‍या । त्या 
प्रेमदुर्धसीं बऱ्या । भाव साखरेवरी घाऱ्या । याही तुझी सेवा 
कोऱ्या रे ॥ पोरांनो> ॥ ४ ॥ शांतिपरिपाके झाले । तें तुप 
सैद्य सेवा भळें । तूप नसे तरी स्नेह माझे दिल्हे । येणें सवेही 
तुझी गिळा रे ॥ पोरांनो> ॥ ५ ॥ झर चवीकारणे र असो 
घ्या लवणें । तेवांचुनि गोडपणें । न्यून तें होय पूर्णपणे रे ॥ 


(ची न ०000 ताण ही 


१ वळण. २ उसरी, चिरून वाळवून ठेवलेली वांगी वगेरेची भाजी, ३ साजूक 


ही. 


भु 


र. 


अवभ्तस्नान व गोपाळकाला. 


॥ पोरांनो० ॥ ६ ॥ ऐसे बहुत परिकार । माझे चवीने चवी 
सार । रमावछभदासा धीर । किती घास घ्याल थोर थोर रे ॥ ७॥ 


( आव्या ) नानापरींची पक्कानने । षड्स बहुत अन्ने । गोडी 
सांगतां अनन्य । पसरिती पदर इंद्रादिक ॥ ३ ॥ सकळां 
वाढिले परिपर्ण । सकळ ह्मणती ब्रह्मापेण । संतांसिे कळली 
खूण । घालिती प्रास कृष्णमुखीं ॥ ४ ॥ ( बोलोनि विनोद ऐसा 
मग । कवेळ देती लगबग । सकळिकांचे हो श्रीरंग । ग्रास 
अभंग घेतसे ॥ ४ ॥ सर्वासीही दिसे सन्मख । कोणासिही 
नव्हे विन्मख । काय सांगो. अनुभवसुख । विश्वतोमुख सत्य 
नाम ॥ ५ ॥ ] तंब जेवितां केळी टवाळी । कृष्णापुढे होती 
गुळपोळी । ती उचलोनि पत्रावळी । ( पदा ) न राहे जवळी 
दुरी गेला ॥ ५ ॥ वांईल्या दावी कृष्णापुढां । नेत्री खुणावी- 


॥. तसे गाढा । वांऊुड्याते हाणोनि थोबाडा । धर्राने . रोकडा 


आणिला ॥ ६ ॥ धरिली वांकुड्याची शेंडी । उचिष्ट घाठी 
तया तोडीं । पेदा नाचे डइपांडी । थोगला गडी सांपडला ॥७॥ 
सरले पुढले पक्कान्न । कृष्णे आणिले दध्योदन । मग पदा ह्मणे 
आपण । कृष्णासी पे ॥ ८ ॥ आंबट वडजाची शिदोरी । 


पंदा हणे टाका दुरो । काँ टाकितां ह्णोनि रुदन करी । 


बझावी श्रीहरि स्वानंद ॥ ९ ॥ एकासी दावूनि शेखी । घाल- 
ती दसऱ्याचे मखीं । कां रे लेकांच्या हझणोनि तवेकीं । 
डोळे राखी वांकुडा ॥ १० ॥ ऐसे खेळती सकळ 
मिळोने । तंब देव पहाती विमानी । बंचलोा हणती 
अभिमानी । कृष्णशेष. न मिळेचि ॥ ११ ॥ नोहे श्रीकृष्णाची 
शेषप्राप्ति। मग एकमेकांसी बोलती । गोपाळ यसुनेतीरा येती । 
चला शीघरगतीं जाऊं तेथे ॥ १२ ॥ विमाने ठेवोनि अंतराळी । 


१ कृष्ण हेंच बह्म ही खूण, २ घांस. ३ वेडाळून दाखविणे, ४ दुपायी, ५ रागानं 
ह 


-श्३्ट श्रीकृष्णजयंतीत्रतकथा. 


'कृष्णशेषालागी ते वेळीं । देवी मत्स्यरूपे धरिळी । यसुनेमाजी 
रिंघती ॥१३॥ जह्मादिक मत्स्य झाले । हे श्रीकृष्णासी कळले । 
जाणोनि गोपाळां बोले । ह्मण हात धुवू नका ॥ १४ ॥ सहज 
उदकाची वाटाळी । अँकर्मकार गवळी । हात पुसिले कांबळी । 
. एक टिरीसी पुसती ॥ १५ ॥ [ शेष न लभे अमरगणा । करिती 
गोपाळ आरोगणा । यज्ञभोक्ता बाळपणा । धरोनि, आपणा 
कळी नेदी ॥ ६ ॥ कळा नेदी मग अह्मयचाने । वत्से गोवळी 
नेली त्याने । तितुकी आपण होऊनिशानें । लाघवाने मोहिळो 
॥ ७ ॥ मोहिला मग उमजविला । आपुले भक्तीसी लाविला । 
तेणे भक्तिमहिमा स्तविला । काय बोलिला ते काळा ॥ ८॥ 
ते काळीं हणे भक्तीवीण । केवळ बीर्धे जे प्रवीण । नव्हेति 
निर्मळ ते निर्वीण । कांडितां शीण तो कोंडा ॥ ९ ॥ कोंडा. 
कांडितां कण अलभ्य । जह्म बोलतां नव्हे लभ्य । यालागी 
भजनसौरभ्य । घेती सभ्य भावार्थी ॥ १० ॥ भावार्थी पद- 
प्रसादलेश । अनुग्रह पावती विशेष । ते पावती महिमेस । इतरी 
वेष मिखावे ॥ ११ ॥ मिरावें भक्तिअंतरीं । भलते होऊने 
हरी । हें सत्य सत्य पें वेखरीं । प्रमाण वरी काय बोलो 
॥ १२॥ बोलोनि बह्मा नवल करी । मोठें हो भाग्य हणे उपरी । 
नंदगोपाळव्रजैक सरी । न पवे बरी कोणीही ॥ १२ ॥ मित्र 
झाला परमानंद । पणे जगदादिकंद । संचला खेळे स्वच्छंद । नंदा- 
नंद झणवोनि ॥ १५ ॥ त्याची गोडी चाखिली मने । श्रीरमावळभ- 
दासजनें । तेव जन नाहीं श्यामघर्ने ॥ सुख वद्‌नें वदवेना ॥ १५॥] 
(-छाक) व्रजसम्मष्टसंसिक्तट्राराजिरणहान्तरे | 
चित्रध्वजपताकारक्चेलपल्धवतोरणेः ॥ १ ॥ 
गोपा: परस्परं दृष्टा दधिक्षीरघृतांबाभेः 
आसिश्वन्तो विटिंपन्तो नवनीतेश्व चिक्षिपुः ॥ २॥ 


"शकी १000११०१00 तक ७५0 रीककत भा भकती या ११ तापशणा पी 


१ कंटाळा. (१) २९ कमहीन. ३ कुल्यांस. ४ केवळ ज्ञानाने 


अवस्नतस्नान व गोपाळकाला, . 


(प्र० २०५ ) दहि दूध घत उदक मिश्रित एकत्र करोनी । 
केशर रंग माज सुरंग डेरे भरोनी ॥ १ ॥ आजि तो मंगळ 
काला हो । नंदानंदन झाला हो । आनंद पाहूं. चला हो । ब्रज 
हा शोभे आला हो ॥ प्र० ॥ रजंत-हेम  चिरक्‍्या हाती, 
॥ उदंड घेऊनी । शिंपिति रस, टाकिति लोणी, आरोळ्या देऊनी 
। ॥ आजि तो०॥ २ ॥ टाळ मृदंग, मोहारे डफ, पावा वाज- 
॥ विती । आपुलीने सुखे, गोळीजन, सुरां लाजाविती ॥ आजि ० ॥ 
॥ ३ ॥ हमामा हुंबारे, घालिति कोणी, वाजविती कांखेत । 
भावभरित वांकुल्यांनिं देवां, पावविती खंत ॥ आजि० ॥४॥ देव 
ह्मणती, हं बह्मसख, केसे तें पावत । गोळियांचें, पुण्य साचे 
आह्यांसि भासत ॥ आजि० ॥ ५ ॥ गोरस दिंपणें, खेळति 
एक नदीसी पावती । कालेंदीसंगमशोभा ठोक, जाउनी पाहती 
॥ आजि० ॥ ६ ॥ पणे काला, करूनि नदी, यमुना पावती । 
मंगळस्नान, करूने मंगळ, जीवे भावती ॥ आजि० ॥ ७ ॥ 
वस्त्रे अलंकार, घेऊनि गोळी-राजे चालती । भाट बंदीजन, 
वर्णिती नभी, विमाने हालती ॥ आजि० ॥८॥धन्य तो 
श्रोता धन्य तो वक्ता कृष्णीं लोधेला । श्रीरमावलभ-दास 
येण स्वरूपी बोधला ॥ आजि तो मंगलकाला हो । नंदा नंदन. 
झाला हो॥ ११॥ श्री: ॥ 

( भजन ) गोविद गोविद गोपाळ राधा छृष्ण ॥ गोविद गोविद०॥ 

( ओंव्या ) ऐसें खेळत खेळत । वृंदावना गले समस्त । प्रद- 
क्षिणा कर्रान निघत । खोषी कानी मंजारिया ॥ १६ ॥ तेव 
इतुक्यांत लोटला माध्यान्ह । अस्तमाना गेला दिन । श्रीकृष्ण 
हणे वचन । चला. जाऊं घराप्राते ॥ १७ ॥ देहुंडां उभा. 


वाण णी? टी तीत ० १००० नान ०५५००५७४०० 


क. ककल . 0रपक्कककीीकीरितणाणी०४ वं ५-० 


___१ रूप्या सोन्याच्या; २ पिचकाऱ्या; ३ चिकटला. ४ दीड पायांवर ह्मणजे डावा 
पाय सरळ ठेवून त्यांपुढे उजव्या पायाचें पाऊल टेंकून उर्भे राहणें, 


१४५ | » श्रीझृूष्णजयंतोत्रतकथा 


राहोनी । गाई खुणाविल्या वेणुध्वनीं । टवकारिल्या चारा 
विसरुनी । आल्या मुरडोनी त्वरित ॥ १८ ॥ गायी मेळ- 
विल्या हरीं । गोपाळ घालिती हुंबरी । डांगा झेलिती अंबरी । 
पावे मोहरी वाजांवेती ॥ १९ ॥ सुदामा झाला वेत्रधारी । ऐसे 
गोपाळ गजरीं । चालिळे मग झडकरी । पेंदा धरी छत्र तरूचं॥ 
॥ २० ॥ वडजा घेऊनी अश्योक डाहळी । वारीतसे समुखावरील 
धुळी । वांकुडा फोडी कोतुके आरोळी । ग्रामाजवळी पातले॥ २१॥ 


(प्र २०६-पद वासुदेवाचें ) पार्यि सिद्ध पादुका वासु- 
देवा । हाती काठीं साधका वासुदेवा ॥ गात गात नाचत, वेणू- 
नाद वाजत । वासुदेवा हरि वासुदेवा ॥ १ ॥ माथां मोरापेच्छ 
टोपी गा वासुदेवा । सभोवती गोपि त्या वासुदेवा ॥ कार्नि कुंड- 
लाचे तेज, रविशेंशि लोपे गा । वासुदेवा हरि वासुदेवा ॥ २॥ 
भाळीं केशर निर्मळ वासुदेवा । लाजे डोळियासे कमळ वासु- 
देवा ॥ शोभे नासिक सरळ, हिरे दांत ओठ अमळ । वासुदेवा ० 
॥ ३ ॥ गळां पैजयंती माळ गा वासुदेवा । बाहिं बाहुवट 
ढाळ गा वासु० ॥ हृदर्यि पदक महा, मुक्तांचा झळाळ गा । 
वासु० ॥ ४ ॥ कांस पीतांबर झळकत वासुदेवा । जेवि मेघ 
विजू तळपत वासु० ॥ नाद मेखळेचा फार गा, चित्तसार आक- 
ळत । वासू ॥ ५ ॥ गाजे जरीदावाळि पार्थि गा वासुदेवा । 
उभा राहे ठायिं ठारयिं गा वासु० ॥ राजा त्रि्भर्गि सांवळा, 
लक्ष्य लाविताति गायी गा । वासुदेवा ॥ ६ ॥ हइश्य न देखे. 
मी अंध गा वासु० । सुखिं वासुदेव छंद गा वासु० ॥ करिं धरुनि 
वागर्वि. मज, नंदाचा नंद गा । वासुदेवा ॥ ७ ॥ संत सन- 
कादिक नाचती वासुदेवा । पहा जह्यानंदे राजती वासु० ॥ 
श्रीरमावळधभदास गा, प्रेमे फार माजती । वासुदेवा ॥ ८ ॥ 


न काडा 


१ काठय़ा. २ ह्ादशकलात्मक सूर्य बाद्धे षोडशकलात्मक शशि मन. ३ दीड पायावर- 


अवभूतस्नान व गोपाळकाला- 


( ओंव्या ) रामकृष्ण आले ऐकोनि । उतावीळ झाल्या 
गोळणी । रांगोळ्या नानापरी आंगणीं । घालिताति सप्रेमे॥२२॥ 
नवलक्ष आरत्या करीं । घेऊनि उभ्या गोपिका नारी । भावे 
ओवाळितां श्रीहरि । लोण उतरी यशोदा ॥ २१॥ गायी 
निघाल्या गोठणीं । गोपाळ गेळे आज्ञा घेऊनि । आपण प्रवे- 
शोले निजभुवर्नी । सवस्तिकासनीं बेसले ॥ २४ ॥* 

( प्र» २०७ ) हरि आठा हरिख झाला आसन घाली । 
चरणप्रक्षाळणा गोपी सिद्ध ते झाली ॥ १॥ करा करागे 
उपचार चंदनादिक । आनंदर्भारेत पहा वृत्ति सकळिक ॥ध्रु०॥ 
लाहे लाहे सुमनमाळा कोणी करिती । कोणी पुडे कर्पेरी घोर्ळान 
ठेविती ॥ २ ॥ कोणी निवडिति पाने विडिया तिखट । कोणी 
केळे नारे आणिती चोखट ॥ ३ ॥ अक्रोड बदामबीज 
चारोळ्या पांहीं । दीप द्राक्ष आणि खसखस करंज्या कांहीं ॥ 
॥ ४ ॥ गोंधत मिळवूनि करा कर्पूर वाती । मंगळ आरति एकीं 
भरूनी ठाती ॥ ५ ॥ श्रीमुखकमळ पाहताती सकळ । हांसतां 
हांसत पाहीजे अकळ ॥ ६ ॥ श्रीरमावलधभदास स्वामी श्रीहरि । 
अंतखोवरा सुखी मंचकावरी ॥ ७ ॥ इति श्रीगोपाळकाला 
प्रकरण संपूर्णम्‌ ॥ ॥.  ॥ ॥ ॥ 


४7. 


॥ इति श्रीरमावहुभदासळृत श्राकृुष्णजयन्तीघ्रतकथाभजन संपूर्णम ॥ 


॥ श्रीरमावछुमापंणसस्लु ॥_. 


* वरील ओंवीपुढें श्रीएकनाथमहाराजांची पुढील ओवी आहे-' देखा बाल- 
कीडेचा साहळा । आनंद जाहला सकळां । एका जनादेनी देखिला 1 
श्रोबालक्तीडा संपली ॥ २५ ॥ 


११९ |  श्रीकूष्णजयतोघरतकथा. 


प्रकरण १३ वे-रासक्रीडा-महोत्सव, 
श्रीकृष्णाची रासक्रीडा. 


श्रीकृष्णपरमात्म्याच्या अनंत व अगाध लीलांपेकी रासक्रीडा ही आतिशय 
महत्वाची ब रहस्याची गोष्ट होय, रासक्रीडेविषयो पुष्कळ शब्दज्ञानकुशाळ आधुनिक 
पंडितांची व आययंधर्मेतरांची विरूद्ध मतं, संदेवाने बंगाल वगेरे प्रांतांतील आंग्लविद्या- 
विभाधेत प्रसिद्ध पदवीधरांनी व इतर संजाण विद्ठद्रयांनीं खंडन केलीं आहेत. त्या- 
संबंधाने येथें विशष लिहिण्याचे कारण नाही. भतलावर जञव्हां अधमाची वाह ह 


लागते', तेव्हां ( 801101 & 118०101 हा० आघातप्रत्याघाताच्या ) साष्ट निय- 


प्रमाणें त्या ठिकाणीं धर्माचीही प्रवा"्े होणें इष्ट ब साहाजिक असते; आणि 
ईश्वरी नियमानसार ती तशी घडन यते, हा अत्येत प्राचीन काळापासून इतिहासाचा 


अनभव आहे. त्या त्या काळच अधमोरचे प्राबल्य जितक्या जितक्या कमजास्त 


जोराचे असेल, तितक्‍या तितक्‍या कमी जास्त जोराच्या जगान्नयामक शाक्त घऊन 
त्या जगन्नायकाला प्रगट व्हावे लागतं. त्याप्रमाणें कंसासुरासारखं व कोरवांसारखे 
दष्ट लोक यांच्यामळें अधमोर्चे प्राबल्य जेव्हां जगांत वाढलं, तेव्हां त्या दुष्टांच्या 
छळाने त्रस्त झालेल्या लोकांची करुणापर प्रार्थना परमेश्वरास पोंचळी व तशा भयंकर 
दुष्टांचा नाश करून धमाची ( सुखस्वास्थ्याच्या योग्य नियमांची ) स्थापना कर- 
ण्याकरितां अत्यद्धत व अचिंत्य शक्तींचा श्रीकृष्णासारखा अद्भुत अवतार प्रगट झाला. 


राजाचे आगमन होण्यापर्वा जसे त्याचे कार्यकारी सेवकजन येऊन त्याच्या 
कार्यांची उपसामशग्री तयार करितात व कायात त्याला साह्य करतात, त्याभ्रमाण 
भगवदवताराच्या वेळीं भगवत्कार्यथसाधक लोकही भगवदाजञेने जन्म घेऊन त्याच्या 
कार्याचे क्षेत्र त्याच्या इच्छेप्रमाणे तयार करून ठेवतात व पुढेही त्याच्या आरप्रमाण 


कार्यतत्पर असतात. अनंत कार्याकरितां अनंत शक्ती घेऊनच भगवान अवतार-देह 


प्रगट करितात व त्या शक्तींचा उपयोग त्या त्या का्यांकडं करितात. भभार हरण 
करण्याकरितां ह्य० शिष्टपरिपालना्थ दुष्टनिग्रह करण्याकारेता. भगवताला शायद 
गणांचा प्रादुर्भाव करावा लागतो, त्याचप्रमाणें प्रेमळ भक्ताचे मनोरथ पूण करण्या- 
करितां त्याला प्रेमवात्सल्य[दि गुण प्रगट करावे ळा*त!त. श्रांकृष्ण हा जसा शायाचा 
व चातर्यांचा निधि तसाच तो विशुद्ध प्रेमाचाही सागर होय, असेंच नव्हे, तर कंबळ 
भ्रेमाचा तो पतळाच होय. आणि श्रीकृष्णाच्या ह्या गुणाच्या अथवा स्वरूपाच्या भो 
कत्या त्या भाग्यवान गोपीच होत 


ण 


रासक्रोडा-महोत्सव. रने 
. श्रीरामांचे परम सुंदर रूप पाहून क्रषिमंडर्ळालाही एकदां आपण स्त्रिया होऊन 
त्या परात्पर सुंदर पुरुषाला भोगावं, अशी इच्छा झाल्यामुळें त्यांच्या प्रार्थनेवरू 
कृष्णावतारी हो इच्छा पूर्ण होईल असें भगवंतांनीं सांगितलें हाते, . त्याप्रमाणें ते 
क्रषीच गोपी झाले, असें वामन पुराणांत सांगितलें आहे. दुसरा एक आधार असा 
सांपडतो को, गोपी ह्या वेदांतील श्रती होत, कल्पभेंदानें कथाभेद होतात. भगवच्चरि- 
ञ्ांतील कथा एक ठिकाणी एक व दुसर्‍या ठिकाणीं निराळ्याच प्रकारच्या आढळल्या, 
तरी त्यांत शंका घेण्याचें कारण नाहीं. प्रत्येक कल्पांत ते तेच अवतार होतात व त्या 
त्या वेळो चरित्रांत थोडा बहुत फरक घडून थेतो. कल्प निघन गेळे तरी कथा तशाच 
राहतात. गांपी ह्या वेदांतील श्रतीच अवतरल्या, ह्यावर एकनाथमहाराजर्हा असें 
ह्मणतात --- 
त्या जाण वदगर्भाच्या श्रुती । श्रुतिरूप नव्हे मत्मा्ति । ते परतल्या 
ह्मणोनी ' नेति नोति ! | माझी सुखसंगात न पवेचि॥६४॥जाणीव नेणीव 
गेलिया नि: दोष । ऊाझे पाविजे निजात्मखुख । श्रुती जाणोनि हे निष्टक । 
गोकुळी त्या देख सुखार्थ आल्या ॥ ६९५ ॥ त्याचि जाण समस्त श्रुती । 
गापिकांरूपे गोऊुळा येती । रासक्रोंडामिसं एकान्तीं । माझी सखुखप्नाति 
पावल्या ॥ ६६ ॥ | 
"7(ए.भा.अ-१२) 
( यांत क्षती हणजे अक्षरसमुच्चय असा अर्थ घ्यावयाचा नाहीं. तर प्रत्येक 
मंत्राला निरनिराळी देवता असते, त्याप्रमाणे ह्या श्वती ह्मणजे श्रुतिमत्रांच्या देवता होत 
असे समजावें. ) असो. 
आतां समष्टी स्वरूपांत अथवा ब्रह्मांडात जशी भगवंताने ही लीला केली, तशी 
व्यष्टींत अथवा पिंडांतहीं त्यार्चा ती लीला होत हा अनुभव संतसदगुरुमखानें साधकाला 
येतो. रजागुणात्मक अहंकार व त्यांचं सेन्य कामक्रोधादि यांनीं त्रस्त झाल्यामुळें अनु- 
तापयुक्त ( सात्विक ) मनोवृत्ती ह्या इतर गोपो होत व शुद्भसातिक ह्म० श्रवण 
मनननिंदिध्यासानें परिपक्क झालेली जी ' अहं त्ञह्माइस्मि * वृत्ति हा रावा होय. 
हीच परमात्म्याच्या अत्यंत प्रीतोला पात्र झाली. खऱ्या साधकास अभ्यासकाली हा 
भगवत्स्वरूपाचा ह्म० आत्मानंदाचा किंचित्‌ किंचित्‌ व अभ्यासपरिपक्ककालीं पणपणं 
अनुभव येतो 


.--रासक्रीडेचे ठायों (वृत्ति आत्मस्वरूपांत रममाण होते वेळीं )। बहुसाल 
भेद उठती पाहीं । संपा्दितां दुःख नाहीं । दृष्टेपण घोटोनि॥ ६ ॥ 


"""( रमावळृभदासकृत प्रबोधचोद्रिका-लिखित ११ वँं. ) 


_ १४४ श्रीकृूष्णजयंतीघतकथा. 


याप्रमाण अनुभव ज घेतात, त्यांनींच जन्मास येऊन खरं सार्थक करून वतले, 
पनाच आपळ कुल व देश धन्य केला. “ याचि देही याचि डोळां 
भोगीन मुक्तोचा साहळा ॥ ' असा दृढतर निश्चय करून जे साधक साधना- 
“पासाढा लागतात तेच पूणब्रह्म श्रीकृष्णपरमात्मकृपेला पात्र होऊन स्वानंदानभवारूढ 
होतात. भगदताच्या रासळीलेवर एकनाथादि संतत्रेष्ठांनीं व गौरंगप्रभ चेतन्यस्वामी 
 वेगरेनी जो प्रकाश पाडला आहे तो त्यांच्या ग्रंथांतरी पाहन विषयी मुमुक्षु व साधक 
याना कृताथ व्हाव भशी त्यांना हात जोडून व लोटांगण घालन प्रार्थना करितो. 


रासक्रीडामहोत्सवाविधि, 


भ्रोकृष्णजन्माष्टमी झाल्यानंतर अवभ॒तस्नान होण्यापर्व| कोणत्याही एक. 
दिवशी रात्री अजमासं बारा ब चौदा वर्षांच्या दोन मुलांस कष्णबळरामाचा वेष | 
घाठून शृंगार करावा. श्रमध्यजदेशी कस्तूरीतिळक लावन आपाद तळसीमाला घा. | 
लाव्या. त्याचप्रमाणे इतर मुलांसही गोपाळगड्यांचा वेष देऊन त्यांना कष्णवलरामा- 
सभनावते! उभ कराव; व पुढील पदं टिपर्‍्यांवर ह्मणून नर्तन करावें. याप्रमाणें सथ परे 
हणून विश्वस्वरूप कृष्णाची आराते संपल्यावर कृष्णवळरामासहित इतर गोपाळांना 
खिरापत वांटून रासक्रीडामहोत्सव संपर्ण करावा. त्या काळीं स्य मंडळींनी आपण 
गापी व श्रांकृष्ण. हा बुद्धिसाक्षी परमात्मा आहे अशी भावना करून ळेज होऊनी 
नाचन रगणा | येऊ नेदो. मना शांका कांही ॥ या श्रीतुकाराम महाराजां- 
च्या अमृततुल्य बचनाप्रमा॥ निळजपणें भजन नर्तन करावें. असं केलें असतां जे सुख 
भागता पाहा । देहा ताचे हॉय विदेही । ते सुख माझ्या भक्तांच्या 
ठाया । प्रकटलं काहा &ापना-( ए. भा. ). अशा प्रकारचें आपलें चिन्मय आ- 
नदस्वरूप श्रीकृष्णपरमात्मा अंतरांत प्रकट करील, यांत संशय नाही. मख्यतः परमा- 
त्मा दूर नसून आपल्या हृरयांतच आहे, त्यास आपल्या एकंदर वत्ती अर्पण केल्या 
हणजञ वृत्ताच्या तळाशी असळेल आपलें साच्वेदानंदस्वरूप तो प्रकट करितो. याकरितां 
सव कल्याणाचे कल्याण व आनंदाचा आनंद असा जो सर्वोतयामे व बद्धिसाक्षि 
परमात्मा श्रीकृष्ण त्याच्या ठायी सवंत्रांनीं गोपिकांप्रमाणें अकात्रम प्रेम ठेवून आपढीं 
सवे धर्मकर्मे व इतर व्यवहार त्याच्या प्रीतीकारणें ह्ृणन करावा व त्याच्या परम 
कृपेस पात्र व्हावे. अशी आबालवृद्ध सन्मित्रसजनांना नभ्रभाव आर्थना करून ह 
प्रकरण श्रीकृष्णाच्या चरणीं अर्पण करितों 


ब | सथतपदाचा दासानुदास, 
सुन्नाव गोपाळ उभयकर, 


पि 
- 


1 
| 


श्रीकष्ण-रासक्रीडा-महोत्सव. 


रासक्रीडा, ध्यान-भजन-नतेन-पदें इ० 
भजन--राधा कृष्ण जय । राथा कृष्ण जय ॥ : 

हन्मंदिररि आहि जागूं या, सुरमुनिमनरमणा निरखृं या । 
बाहैमुख-धी-चित्त-उपरमें, कृष्णीं तन्मय होऊं या ॥ १॥ 
मनमोहन हरियुण गाऊं या, सच्चिदानंद हारे पाहूं या । हाती. 
टाळ पायी घुंगर, ये थे थे थे नाचू या ॥ धु० ॥ सदुरु-सेवा 
करूं या, अह्मि अंतमीर्गे जाऊं या । अहं-कंस-बाधामुक्त, याच 
जन्मीं होऊं या ॥ मनमोहन० ॥ २॥ गुरुकडे किल्ली घेऊं या, 
अह्मि लिंग-किलला फोडूं या । चिद्रत्न-हरि-भूषणे अंगीं, ठेउनि 
स्वसुखे विवरूं या ॥ मन० ॥ ३ ॥ त्रिकूट-शिखरीं जाऊं या, 
अह्मि चिन्मय-कृष्णी शिरू या । स्वानंदसागरीं बुचकळी, संतत 
घेत राहूं या ॥ मन० ॥ ४ ॥ सो$हं दुर्बिण धरूं या, ऑह्ि 
कृष्णतारा लक्षूं या । अंतबेहिरीं कोंदलेळे, कृष्ण-प्रभेमाधे जडूं 
या ॥ मन० ॥ ५ ॥ विश्वंभर हारे चिंतू या, आश्ले विशवातीत 
होऊं या । मृगजळ अनादि सान्त अविद्या-मायासरिता तरूंया ॥ 
मन० ॥६॥ शांतिवृक्ष वाढबुं या, अह्मि त्यावारे चहून बसूं या । 
श्रीकृष्ण-दासत्वे जीवन-्माक्ति फळे-अहि खाऊं या ॥ मन० ॥७॥ 

( पद २ रु चाळ-' पायी सिद्ध पादुका वासुदेवा  ) | स 
_ विश्वसृष्टिस्थितिल्याधिप्ठान पूर्णबह्म, श्रीकृष्णजयन्ती सोहा- 
ळा । प्रेमे करुनि कृष्ण-गुणगानरसपानं, आनंद-सागारिं बुडं 
वेळोबेळां ॥ १.॥ या रे. सानथोरवृद्धमायबापांनों, श्रीकृष्ण- 
दशेना जाऊं या । परिपंथि षडिपुसंगें जगि कुस्ती, धरूने त्यांचि 
मस्ति मोडुं या ॥ धु० ॥ शुद्धभावे सहुरुसे शरण जाउनी, 
युद्धा शश्त्राखे मिळवू या । विरति-विवेक-ज्ञानाखे षड्येरि आणि 
त्यांचें सैन्यही नासे या ॥ २॥ जोडोनि कर विनवितो सर्वीला, 
हरि राम कृष्ण वासुदेव ह्मणा । कृष्ण-प्रेमरस चिर्चि भरपुर प 
| | १५०५ ( ञ 


१:४६ श्रीकृष्ण-रासक्रीडा-महोत्सव. 


सर्वांग डोळ्यांनी पाहु या कृष्णा ॥ ३ ॥ कृष्ण नामघोषे दंद्र 
सुख--दुःख-मूळ, देहाभिमान-कंद छेंदूं या । सवांग कान भरुनि 
कृष्ण-कीर्ति ऐकुनी, गात गात अह्मानंदें नाचूं या ॥४॥ कृष्णा 
अरे कृष्णा तुझि सुस्वर मुरळी, एक वेळ वाजवी प्रार्थू या । कृष्ण 
अधरास्रत मुरलिउच्छिष्ट, पिऊनि प्रेमे फार माजूं या ॥५ ॥ कामा- 
तुर गोपिका तल्ठीन जेवि तेविं, कृष्णीं ठेव या चंचळ मना । 
हृदयवृंदावन-क्रीडस्थ श्रीकृष्ण, आलिंगानि पुरविळ मनकामना 
॥६॥ दोन दोन वृत्ति-गोपि मध्यस्थ कृष्णसंगे, एकांतिं रासरंग 
भोगू या । तनुभान विसरुनि श्रीरार्ग रंगुनी, सर्वे वासुदेवमय होऊं. 
या ॥ ७॥ विश्वविलास हश्य अहश्य लोपतां, ऊवेरित सचित्सुख 
अह्म आगळे । गोकुळीं कृष्णरूपें अवतार धरुनि, भक्तिसुख 
दासांसि द्याया नटलं ॥ या रे सान थोर ॥ ८ ॥ || 
| ( पद ३ रं-र्‍वेणू. ) 

हृदयवृदावनवासी रे, तो मुरठी वाजवि खासी रे । वृत्ति-गोपिका 
सुने गेल्या, त्या मोहक नादासी रे ॥ १॥ धन्य धन्य ती 
मुरली रे, हरिप्रेमरसे ओतली रे । जड परि कृष्णे मोठीं धारेतां, 
चित्सुखदाती झाली रे ॥ धरु० ॥ वेणु हरिनें वाजविला रे, पादिं बह्म- 
रस पाझरला रे । इंद्रियगायी रस चाटुनि श्री-हरिपा्दे मिनूनि 
गेल्या रे ॥ धन्य०॥ २॥ षड्ज आदि स्वर-सप्तक रे। ते गोपी-चित्त- 
वेधक रे । देह गेहे विसरुनी केले, त्यां कृष्णा सन्मूख रे ॥ धन्य” 
॥ २॥ स्वर ते सप्तभमिका रे, त्या न लंघिति वृत्ति-गोपिका रे । 
नादनह-सुरठीरव-ठक्ष्ये, त्या हृषिकेशोत्मका रे ॥ ४ ॥ समस्त 
गोपिसभोवत रे, मर्धि मुरलीधर कृष्ण नाचत रे । देहेडाचरणीं 
१ घर. २ इंद्रियानियामक हरिमय. ३ * देहुडा चरण ह्मणजे श्रीकृष्ण दीड 
पायावर उभा आहे. ही कृष्णाची आकृति उ% काराची दर्शक आहे. त्रिपादूध्वे० ' 
ह्या श्रुतीचा अर्थ या दीडपायाच्या आकतींत ( अकार, उकार, मकार ) आहे. 


८ 


चतुंथेपाद ह्मणजे वर असलेली टांच ही तूर्यावस्था आहे. 


भश्रीकष्ण-रासक्रीडा-महोत्सव. 


लक्ष्य जडतां, सर्वहि समाधिस्थ रे ॥ धन्य» ॥ ५ ॥ वेणुखुत 
अधरामरत रे, तत्पाने प्रेमान्मत्त रे । वेणुगताष्टम रंभ्रहार, दास 
कृष्ण हृदयांत रे ॥ धन्य०॥ ६ ॥ 
( पद ४-कृष्णप्रात्ति; चाल-रंगी नाचे क्षेत्रपाळ । रंगी ० ) 

कृष्ण आला आतां पाहुं चला । कृष्ण० । वृत्ती-गापि बहुत 
ह्षेल्या । वृत्ती ० । त्यांच्या संगे तो नाचं लागला । त्यांच्या ०। 
रासक्रीडा जह्मरस, पूर्वपुण्यपक नवस ॥ रास ० ॥ प्र० ॥ हृदयी 
प्रेमपूर दाटला । हृदर्यी ० । गोपी अहंभाव विसरल्या । गोपी ० । 
श्रीरगरगे गंगल्या । श्रीरंग० । चित्तहरण हरी निरखुनी, स्वा- 
त्मानंद कृष्ण भोगुनी ॥ चित्त ॥ १ ॥ कृष्णे समाह-सालि 
घातली । कृष्णे ० । इंद्रिये बहिगेती विसरली । इंद्रिये । चित्त- 
वृत्युपरम पावली । चित्त ०। आनंदाचाचि कलोळ, विश्वभर कृष्ण 
खेळ ॥ आनंदा०॥ २ ॥ स्वानंदरस मज पाजविला । स्वानेदू० । 
तापत्रयांचा उपदाम झाला । ताप०। झालो उपाधि मी वेगळा । 
झाली ० । ददीने कृष्ण हृषीकेश, अनंत कोटि जह्मांडेश ॥ दरीने ० 
॥३॥ आनंदें कोंदाटळे त्रिसुवन । आनंदे० । खंडले अनादि 
जनिमरति-भ्रमण । खंडळं०) आटले संचित-क्रोयमाण । आटले ०। 
चिंतनें अनादि अनंत, वासदेव जगन्नाथ ॥ चिंतने० ॥४॥ म्या हढ 
धरिलं अभय हारिपद । म्यां>2 । निमला निःशब्द विषय नाद । 
निमला० । मज नसे प्राख्धत्रय-बाध । मज । वणूनाद 
कृष्ण ध्याता, गानलोल कृष्ण गातां ॥ वेणु ॥ ९ ॥ वाय 
इथे तिथे धुंडु नका । वांयां०। बरि ही संधी दवडूं नका । बरि ही०' 
नाहि तारे जन्म जाइल फका । नाहिं० । अलक्ष्यलक्ष्ये स्थि 
राहा, अंतरिं साक्षि हरीला पहा ॥ अलक्ष्य>2 ॥ ६ ॥ कृष्ण 
अखिल विश्वसोयरा । कृष्ण । एका भावे भजञांने वश करा | 
एका० । अंतारे राहिल तो सुस्थिरा । अंतारें० । सवे हृदया 
शय इक, व्यापक चराचरा महेश ॥ सवे? ॥ ७ ॥ गोड 


१४८ श्रीकूषण-रासक्रीडा-महोत्सव. 


सझुणाझुणरुप कृष्ण । गोड० । गोड नामसंकीर्तन-श्रवण । 
गोड० । श्रोता वक्ता स्वये श्रीकृष्ण । श्रोता ० । कृष्ण साख- 
रेचा ऊंस, दास कृष्ण गोडरस । कृष्ण० ॥ कृष्ण आठा०॥ ८॥ 
__) ( पद ५-श्रीकष्णाचो आरति. ) 

जय देव जय देव जय कृष्णनाथा । आरति प्रेमे कारितो 
तुजला अनंता ॥ धु० ॥ सोळा सहस गोपी आरति कौतूक । 
पाहावया उभ्या राहिल्या देख ॥ जेथल्या तेथे त्या जाहल्या 
थक्क । नवलाबो वणीया पामर अशक्य ॥ जय देव० ॥ १ ॥ 
आरति-प्रभा सर्वे विश्वीं पसरली । जीवाशिव भावना समूळ हर- 
पली ॥ पवन-नयन--मन-गति ती खुंटली । चित्सुख कृष्णमुर्ति 
दृष्टीसी जडली ॥ जय देव० ॥ २॥ ध्येय घ्याता आणि केचे 
ते ध्यान । साध्य साधक आणि कैंचें साधन ॥ दास्यादि त्रिपु- 
टीचे नाहींच भान । असतां हृदयीं चिन्मय आनन्द कृष्ण॥३ ॥ 

| | | प्राथना । | 

९ छोक » सकळहि वृत्ति-गोपी श्रीहरि-स्तोत्र गाती ॥ 

हृदयभुवाने आतां राहि आनंदमूर्ति ॥ परिसुनि वच त्यांचें 
हांसिला गोपिनाथ । निजसुख-उद्धीं त्या मीनल्या हर्षयुक्त ॥ १॥ 
नमो$स्तु ते महायोगिन्‌ प्रपत्नमनुशाधि माम्‌ ॥._ 
यथा त्वच्रणांभोजे रतिः स्यादनपायिनी ॥ २॥ 
सावे जनिक कल्याण प्रार्थना. 
( सवत्रांनीं उर्भे राहून भक्तिभावोंन नित्य करणेची. 3 

' .. काळे वर्षेतु पजञन्यरः प्रथिवी सस्यशाळिनी । देशा डय क्षोभरहितो 
नाझणा: सन्तु निभयाः ॥ १ ॥ अपृत्राः पुत्रिण* सन्लु पात्रिण: सन्तु 
पोत्रण: । अधनाः सधना: सन्तु सर्वे सन्तु निरामधा: ॥ २ ॥ सरर्वेडपि 
सुखिन: सन्तु सर्वे सन्तु निरामया: | सर्वे भद्राणि परयन्तु मा काश्चिदुःख- 
माझुयात्‌ ॥ ३ ॥ माकश्चिदुःखमामुग्रातू । माकश्चिदुःखमामुयात्‌ ॥ २॥ 
. (गद्य ) सर्वे जीवांच्या अपराधांची पातकांची क्षमा करा, रोगराईचा 


श्रीकूष्ण-रासक्रीडा-महोत्सव. . १४७९ 


|. नाश करा; अधमबुद्धीचा नाश करा; सर्वांच्या अंतःकरणांत धर्मबुद्धीची 
।  पैरणा करून सर्वाचे कल्याण करा; सवंत्रांचे शुभ मनोरथ पूर्ण करा 
वांना सद्धाक्त दऊन यांग्यप्रकारे सेवा करून घेऊन कल्याण करा 
वशावशा याग्यप्रकार सवा करून घऊन कल्याण करा; कल्याण करा 
कल्याण करा; आनंद करा 
( भजन) गोपाल छृष्ण गोपाळ । गोपाळ कृष्ण गोपाल ॥ 
( गजर ) राधाकान्तस्मरण जय गोपाळ ॥ इत्यादि ॥ पुंडलीक वरदा 


पा्बेतीपते० । साताकान्तस्मरण० । श्रीगरुदेव दत्त ॥ हरय नमः ॥ ३ ॥ 


॥ इति रासक्रीडा प्रकरणं संपर्ण ॥ श्रीकष्णा६णमस्तु ॥ 


किडा 


वेनवणीं 

पातितपावना दानदयाळा श्रीरामकृष्णा । त्यजं नको तूं मजला 
आता. शरणांगतभरणा ॥ प्र० ॥ तूं निराळा गुरू निराळा 
जरि मी मर्नि भावेन । कुंमिपाकतामिखादी ते नरक लोक पावेन 
॥ १ ॥ सर्वापराध क्षमा करीं बा भक्तकेवारी । भक्ती-अंजन 
डोळां घालुनी भवतम नीवारीं ॥ २ ॥ भवाज्ञानहर ऐसी कीर्ती 
सदा श्रति गर्ज । शरणागत दीनाला तूं तारीं पादरजे ॥ ३ ॥ 
नको दावूं आतां मजकडे बाह्य वैरभाव । मायासांग लपवुनि 
दाखर्वि अंतरिंचा ठाव ॥ ४ ॥ जिवशिवजगभेदत्रय निस्से दे 
ऐसी दृष्टी । यास्तव सर्वावस्थेमध्ये राहिन संतुष्टी ॥५॥ या 
रसनेला तव नामाची गोडि सदा घडो । गोडि चाखितां विषय- 
रतीला तिळांजुली पडो ॥ ६ ॥ पुत्र मित्र कळत्र अवघे स्वा- 
थोचे लोक । तं सर्वाचा खरा सोयरा अंतींचा एक ॥ ७ ॥ 
दो दिवसांची जडतनु नश्वर स्मरण सदा राहो । अखंड अनुसं- 
धान मिठाई मेवा मज लाहो ॥ ८ ॥ मेवा-भक्षण अधीकार बळ 
या दासा. नसे । गुरुकृपेने तही येईल आपेंआपेसें ॥ ९ ॥ देहा- 
हंकृति जगत्सत्यमाति स्वर्भीही नसो । अर्चित्य अनिर्वाच्य स्वभ- 
वत जगद्दहे दीसो ॥ १० ॥ वत्सा गाय बाळा माय मजला 


|, 


_ ९५७ ___ श्रीकृष्ण-रासक्रोडा-महोत्सव 


आई । विनवणि कारितो मस्तक ठेबुनि तव सुहृदा पायीं 
॥११॥ मजमाजी तची गा आणी तुजमा्जी मीची । अखंड 
चिंतन राहो सदा, विनती दासाची ॥१२॥ सर्वीभूतीं परमात्मा 


तू आनंदघन । सिद्धारूढकृपेची कृष्ण-दासाठा खूण ॥ १३ ॥ 
ग्रेमाचा पाळणा, 


( चाल-जो जो जो जो रे श्रीरामा । निजसुखगण विश्रामा. ) 


ददयवृदावन पाळण्या- | माजी निज तू कृष्णा॥ १॥ कृष्णा जो 
जारे॥ घु०॥ चित्तचतुष्टय अंथरुणा-। वरी लोळ कृष्णा ॥ कृष्णा० ॥ २॥ 
भक्ती-ततूचा स्उट॒ दहाला । पाघरवांता तुजला ॥ कृष्णा० ३ ॥ प्रेमदार मी 


पाळणा । हालवांता कृष्णा । कृष्णा> ७॥ जो जो जो जो रे श्रीहरी । 


उन्मान नद्रा कर! ॥ कृुष्णा० ५ | दप गले विदेहांदे नप । पहातां 
तूझे रूप ॥ कृष्णा ॥ ६॥ तुझ्या नामाचे माहिमान । भक्त चित्सुखघन 


॥ कृष्णा० ७ ॥ कृष्णा निज पारे तू हाकस | सावध हो हांषिकंदा ॥ 


गाता आवाडने पाळणा । हसू आल कृष्णा ॥ कुष्णा ॥९॥ दोस 


घेतले चुंबन । तोष निजळा कृष्ण ॥ कृष्णा” ॥१०॥ ॥ ॥ 
॥ 3: तत्सत्‌ श्रीकष्णारपणमस्तु ॥ 
व 1 । क्त क 
देवाचे व भक्ताचे करारपत्र. 
( राग जोगी, आदिताळ. ) 


मजला ताझ आण, कृष्णा तुज माझ] आण | मज तुज दाघालाही 
. कृष्णा, सताचा आण ॥ शघ० ॥ ढुजंन संगति म्यां धारेळी तरी, मजला 


ताझ आण । सजन-संगति न घरावसी तरी, तुज माझी आण ॥ मंजळा 


तुझे आण० | १ ॥ देह कुकर्म मी केळे तरी, अजळा ताझि आण | अकरे- 
यत्व न बाणविसी तरी, तज माझी आण | मजळा० ॥ २ ॥ अशास््र 
वचन मी वदलां तरी, मजळा ताझि आण । मुखं कथामत न ख्वविसि 
तरा, तुज माझी आण || मजळा० ॥ ३॥ बाह्य दुःखद भोगि रमे तरी 
मजला तुझि आण ॥ अंतर्मुख मज न करिसौ' तरी, तज्ञ माझी आण.॥ 
भजला० ॥ ४ | विषयांधतम मी झालां तरी, मजला तुझि आण | 
निविषयी मज न कारेसी तरी, तज माझी आण ॥ मजला० ॥ ५ ॥ 
अहूममतादात्म्य धरी जरी, मजला तुश्नि आण । सोःहं वृत्ते न स्फुर 


1 
| 
| 


श्रीकूष्ण-रासक्रांडा-महोत्सव. श्प्श 


विसि तरी, तुज माझी आंण ॥ मजला० ॥ ९॥ सवी कृष्ण मी न 
ह तरी, मजला तुझि आण । सत्ता स्फर्त न खलविसी तंरी, तुज माझी 
[ण ॥ मजला० ॥ ७ | सव अटी ह्त्पात्र कोरितां, कतबा सपूणं । 


.पंतमद्रा पडतां कृष्ण,-दासा स्वसुखसण ॥ मजला ताझे आण० ॥८॥ 
सुद्वल--डपदरऱा 


( अथवा ब्रक्माभ्यास| निरूपण. ) 
"गन: 

( आंव्या ) अनमो सदुरु श्रीमुकुंदा । सहजासद्ध सच्चिदानंदा । 
केवल्यमांत विश्वकदा । शुद्धबुद्धा परमंश्वरा ॥ १ ॥ तुझा अनुग्रहा 
झालिया | भेट दे आप आपुल्या । की स्वयंप्राप्ति घडे तया । होये 
सुखस्वानंद ॥ २ ॥ फिटे दृष्टांचे पटल । आत्मप्रकाशं निमळ । स्वयं- 
ज्यातिपूणे निश्चळ । निजञांनश्वळ परत्नह्म ॥ ३ || भ्रम [फटे स्वरूप भट | 
संकल्प तुटे विकश्प खुंटे । मोह आटे विषय विटे .। ' निजवृत्ति सांठे 
चतन्ये ॥ ४ ॥ ऐका ऐका एक चित्तीं । यण पार्वजळ गति । पुनः न 
येणे जन्मान्तीं । इंश्वराते पाबोनि ॥ ५ ॥ जेण होय जीवाचं हित । ताचे 
सांगे सुनिश्चित । ज एकती दत्तचित्त । ते जावी प्रास्त जाणावे ॥६॥ 
ज्यासी होय मोक्षपद । जो सायुज्यतंचा आनंद । तं सुख बोलतां शब्द 
नि:शब्द । हा अनुभव सेद्ध ज्ञांनया ॥ ७ ॥ गाते पाहजे जयासी । 
तेणें भजावं संतांसी । भाक्तपुरःसर प्रीतीसा । साष्टांगंसी नमिजल ॥ ८ ॥ 
सेवा कॉजे नानारपोरि । साच मनाभाव अतरा | माया कपट सांडोने दुरी । 
मनीं धरीं विश्वास ॥ ९ ॥ साधुसंगंवीण । कवण उद्गरळा जाण । तरा- 
बया हेंचि कारण । अेथें आन संशय नाहीं ॥ १० || वेदशास्त्र विचा- 
रोनी पाहतां । सन्संग आगळा हीचि वाता । ऐकती जे तयामुखीं 

घ्यात्मकथा । सवे चिता सांडाने ॥ ११ !। नित्यानित्य विचार ! 
सांगतां फिटे अधकार । होय स्वरूपनिधार । साक्षात्कार रोकडा ॥ १२॥ 
चाखंविती ब्रह्मसुख । हरे त्रापत्रय दुःख । तथ्थे केचा उर शनक । माया 
निःशंक मावळली ॥ १२९ ॥ आतां साधु ते कवण । तर्या सकळ समान | 
नाहीं देहाभिमान । ब्रह्म समाधान निरंतर १४ जो. मनुष्यवेषी 
इश्वर । नोळखती अज्ञान पामर । जे विषयलंपट नर । तयां आंदर देही- 


व आ वर्यीओवय 


- कू णी 


जयाने - - शोधयवेडनवळा वहीची , इरई... वकर -.- १ -- 


हर ६2.13 1002214... त मल क ल १. क कतपत 
ना णनिडाळसवबकळकमणणेकळे-णणेणी शेषशतोपगिणण 7". "ामामाुततलयानयवनामन बडी नेडनमल्यासतेन्हा - 
क अक टर भी ग्र े- 


- वरी ॥ १९ ॥ ते देही भजती साधुसंता । आवर नाही निंदा करितां । 


१५९ . श्रीकुष्ण-रासक्रीडा-महोत्सव. 


नरकी पडती ते सवंथा । यम-जांचणी होइल ॥ १९६ ॥ निंदे एवढें 
पातक । नाहीं विचारितां अनेक ।. याहीवरी साधुनिंदा देख । नाहीं 
सुटका कल्पांती | १७ ॥ जयासा चाड आली मोक्षाची । तेण सेवा 
कज संतांचा । आवडी सत्कमाची । जो मोक्षाची परिनाळिका ॥ १८ ॥ 
स्नानसंध्यादिक कमे । जो नित्य नोमित्तिक धम । आचरिञे निःसीम | 


सव काम्य त्यजून ॥ १९ | वणाश्रम धमे जतुळल ।ज ज शास्त्र आहे. 


बाळळ | मनस्तप सांगे तितुळ | साधन मिळ उचत्तशुद्धी ॥ २० ॥ 
चत्तशुद्धांठ्ठारा ज्ञान | बाहा बाला नाहा आन । ज्ञानाज्ञान भेद जाण । 
शय आत्मा आपणाचे ॥ २१ । अनक जन्मा इश्वर भजता । इळूहळू 


पुण्य वाढतां । मग भटे संदरुदाता । जो तारिता भबसागरू ॥ 


॥ २२ ॥ अमसूते मूर्तिमंत सिद्ध । जो. केवळ न्रह्मानंदबोध । 
तयाच्या वचना भमवच्छद । निरसे भद हेतबुाद्ध ॥ २३ ॥ 
कृपादृष्ट| पाहें जया । पड मिठी ब्रह्मी तया । माया अविद्या जांते लय । 
हाय सुख स्वानंदु ॥ २४ ॥ महावाक्य तत्वर्मास । हेंचि बाज उपदेक्ी 
तत्त्व पदार्थ युद्य प्रकाशी । बोध मनासी उपजवी ॥ २५ ।॥। (गद्य 


चार! पांच घटिका रात्र उरली । तेव्हां उठोने “* ब्रह्माहमासे्म । ह. न. 


उगाच बैसावे । कांहीच नाठवावे । आठव त्यातीत आपण होवावं । 
अथतरा पातांबरधारी एकुचि जाणावे । विश्वाकारी एक धरावें । सर्व कर्म 
निरसावे । मग त्या अष्टमहा सिड्धे दासी होती । अष्ट सिड्ठे क्षणसी 
तरी कोण ते ऐका । प्रथम '* अणिमा ?, दुसरी “ लघिमा /, तिसरी 
' महिमा ', चोथी ' प्राप्तिहद्रिये * , पांचवी दुरादूरसें ' प्रकाशी 

सहावा ' शाक्तेमरण ' । ' सवकामी ! सातवी, ' संववश्ी ' आठवी । 


मग त्या अष्टमह्यासंद्धा आत्मसुखापुढं मगजळ ह्मणोनि स्मराष । आळतप्त 


साधक न कराव । विचार साक्षातार घडे । हेच दही - इंच पावावे । हू 

अनुष्ठान ।नत्य करावं । वेदाच शासत्राचं पुराणाचे अंतर सदुरून प्रगट 

करूनि सांगितले । यालागीं सदा आठवावे । पूणे प्राप्तीयी पावावे । 

जनकविंदेही या समान सुख भोगावे । सिद्धियां घांवर्ण॑ शिवगे, आध 

शिवण मग पावणे नव्हे नव्हं मुक्त । सदा पावं नदी सिद्धी पद-सेद्-. 

त्वानदा । श्रारमावछभडास हणे, घे घे रे गुप्त पदा ॥ श्रीकृष्णापणमस्तु ॥ 
सॅॉ्नमो भगवते वाखुदेवाय ।
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Texts

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Shrikrisnajayanti Vratotsava Bhajan"

See other formats
